مطبوعات افغانستان در جدال با فقر و سانسور
• يک
روزنامه نگار: افغانستان کنونی نياز دارد که به سمت آزادى حرکت کند، ولی
مشکل اينجاست که قدرت در دست تفنگ سالارانی است که فقط تفنگ را کنار گذاشته، اما
تغييرى در رفتار و سلوک خود ايجاد نکرده اند.
• "روزينی سيليمان"
نماينده ماده ۱۹ کميته بين المللی حقوق بشر: در افغانستان نگرانيهاى جدى در مورد
نحوه برخورد مقامات با خبرنگاران و دست اندرکاران مطبوعات و رسانه ها وجود دارد و
ما شاهد افزايش خشونت و اذيت و آزار خبرنگاران هستيم
خيرالله شفيعی – خبرنگار ايرنا در افغانستان
شنبه ۱۲ميزان ۱۳۸۲
– ۴ اکتبر ۲۰۰۳
"۲۳ سال جنگ ، افغانستان را به ويرانه تبديل کرده
است." اين جمله اى تکرارى است، اما نمی توانی از شنيدن، و ديدن و حس کردن آن
فرار کنی، اين سرزمين آثار و آسيب جنگ را در تماميت آن به نمايش گذاشته است.
هنوز آثار و پيامدهاى تراژدى جنگ در سراسر اين سرزمين سفره
پهن کرده است و نمی توانی از آن فرار کنی و رها شوى. به ويژه آنکه مطبوعاتی باشی و
خبرنگار!
نگاهی که به دستگاه هاى چاپ نيمه سوخته و نابوده شده چاپخانه
بزرگ "آزادى" در قلب کابل می اندازى، عمق تراژدى را و آنچه که به فرهنگ
و مطبوعات اين کشور رفته است، تا اعماق وجودت حس می کنی.
وقتی به دفاتر مطبوعاتی و روزنامه هاى قديمی چون:
"انيس"، "هيواد"، "کابل
تايمز" و ... قدم می گذارى، آثار "جنگ" و "فقر" را
توامان حس می کنی، می لرزى و می خواهی جيغ بزنی!
مطبوعاتی هاى افغانستان می گويند: "خيريت است، جنگ پايان
يافته و بختک افغانستان اکنون پس از حدود دو سال از سرنگونی رژيم طالبان ديگر نيست!"
افغانستان، نفس می کشد، می گويد و
می نويسد و "آزادى" را تجربه می کند و بعضا مثل هر جاى ديگر براى آن
تاوان پرداخت می کند. در سايه
"فقر" و "بختک هاى جنگ" که همچنان بر سرزمين افغانستان سايه
دارند، "آزادى" تعريف و تفسير خاص خود را دارد.
در بخش رسانه هاى نوشتارى، اعم از روزنامه، هفته نامه،
ماهنامه، فصلنامه و گاهنامه هم اکنون ۲۶۰ عنوان جريده در داخل افغانستان منتشر می
شود. اين تعداد در دوره طالبان از انگشتان يک دست هم کمتر بود.
"عبدالحميد مبارز" معاون مطبوعاتی وزارت اطلاعات و
فرهنگ افغانستان در اين باره می گويد: از اين تعداد ۵۳ عنوان مطبوعات دولتی، بيش
از۲۰ عنوان مطبوعات حزبی و بقيه نشرياتی هستند که يا توسط سازمانهاى امدادى بين
المللی تغذيه اقتصادى می شوند و يا مستقل و بدون دريافت کمک به فعاليت
می پردازند.
مبارز، تعداد مطبوعات مستقلی که کمک داخلی و خارجی دريافت نمی
کنند را بسيار اندک و کمتر از۱۰ جريده ذکر کرده است.
اين ترکيب تاثير "فقر" و اتکا به منابع
"قدرت" و "ثروت" را به خوبی !نشان می دهد. نشريات مستقل: کمتر
از۱۰ عنوان از۲۶۰ عنوان.
اگر چه در دوران طولانی جنگ و حضور طالبان، مطبوعات در داخل
افغانستان تعطيل شد و روزنامه نگاران اين کشور را ترک کردند، اما اين مهاجرت با
همه مشکلات و سختی هايش، دستاوردى چون رشد مطبوعات هجرت را به همراه داشت.
"مهدى جعفرى" يکی از دست اندرکاران مطبوعات مهاجرين
افغانستان می گويد: مهاجرين در دوران طولانی مهاجرت از فعاليت هاى مطبوعاتی دست
نکشيدند و کارنامه نسبتا خوبی در اين زمينه از خود بروز دادند.
"محی الدين محرابی" يکی از کارشناسان حوزه مطبوعات
افغانستان در جهان نيز می گويد: مجموعه نشريات افغانستانی چاپ شده در خارج از اين
کشور به بيش از ۶۰۸ عنوان می رسد که تعداد نشريات چاپ شده در ايران ۳۰۸ عنوان، در
پاکستان يکصد عنوان و بقيه نيز در کشورهاى آمريکا، کانادا، استراليا،
چک، رومانی، روسيه و تاجيکستان بوده است.
اسامی نشريات افغانستانی چاپ شده توسط مهاجرين از سال ۱۳۵۸
تا۱۳۸۱خورشيدى در مجموعه اى زير عنوان "نشريات فارسی زبان مهاجران افغانی در
ايران" گردآورى و عناوين ۲۰۱ نشريه در اين مجموعه ثبت شده است.
"سانسور" واژه آشنايی است که عمرى به اندازه عمر
مطبوعات دارد. درباره سايه اين بختک بر سر مطبوعات افغانستان نظرهاى متفاوتی وجود
دارد. مثل هر جاى دنيا، دولتمردان لاف آزادى مطبوعات و نبود سانسور می زنند و از
سوى ديگر ندا می رسد: "آزادى نيست، سانسور هست".
مبارز، دولتمرد افغانستان در ادامه گفت وگو با
"ايرنا" می افزايد: مطبوعات فعال در صحنه فرهنگی افغانستان بدون هيچگونه
سانسور قبل و بعد از چاپ، فعاليت می کنند و دولت تنها نقش حمايتی از آنان را دارا
است
معاون مطبوعاتی وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان افزود: دولت
در محتواى منتشره در مطبوعات دخالتی ندارد و وزارت اطلاعات و فرهنگ تنها در مواقعی
که صاحبان و فعالان مطبوعات دچار مشکلاتی چون شکايات مدعی العموم و اشخاص حقيقی و
حقوقی می شوند، به حمايت از مطبوعات برمی خيزد.
مبارز می گويد: بخش اعظم مطبوعات دولتی را نشريات تخصصی تشکيل
می دهد که با رشد مطبوعات غيردولتی از تعداد مطبوعات دولتی به تدريج کاسته خواهد
شد.
به اعتقاد وى، "بسيارى از دست اندرکاران مطبوعات به
دليل۲۳ سال جنگ، مهاجرت و مشکلات ديگر دچار عقده هايی هستند که بعضا اين عقده ها
در مطبوعات نمود پيدا می کند که بايد با متانت با آنان برخورد کرد."
وى گفت: تلاش می کنيم با تامين آزاديها، عقده هاى آنان بيان
شود و در ادامه خود و جامعه را به وضعيت طبيعی و تعادل برسانند.
مبارز، همچنين با بيان اينکه دولت تلاش می کند خبرگزارى دولتی
"باختر" را نيز پس از رسيدن به استقلال اقتصادى، خصوصی کند، گفت: دولت
هيچ اصرارى، براى حضور گسترده در عرصه مطبوعات ندارد.
وى، در پاسخ به سووالی در مورد اندک بودن مطبوعات مستقلی که
از کمک داخلی و خارجی بی بهره هستند و اينکه آيا اين يک آسيب براى فعاليت هاى
مطبوعاتی و فرهنگی در افغانستان نيست؟ گفت: ما در آغاز راه هستيم، براى ۲۵ميليون
جمعيتی که ۷۰ درصد آنان نيز بيسواد هستند،۲۶۰ عنوان مطبوعاتی
بسيار زياد است و در يک مقطع انفجارى چنين وضعيتی ايجاد شده
است.
مبارز افزود: معتقديم پس از دوران گذار به تدريج تعداد
مطبوعات کاهش يافته و با ادغام بسيارى از اين مطبوعات، مطبوعات قوى ترى ايجاد
خواهد شد.
اين مقام افغان مشکلات اقتصادى دولت و دست اندرکاران مطبوعات
را يک مشکل اساسی عنوان کرد و گفت: دولت علاقه مند است همانند جمهورى اسلامی ايران
به مطبوعات يارانه کاغذ و ساير تسهيلات ارايه دهد، اما اين توانمندى اقتصادى اکنون
وجود ندارد و دولت خود با فقر اقتصادى مواجه است.
وى، وجود برخی تهديدها و تحديدهاى مطبوعات و ارباب جرايد در
افغانستان را امرى عادى دانست و گفت: در کشورى که ۲۳ سال را در جنگ و ناامنی سپرى
کرده است، چنين مواردى بی اهميت ارزيابی می شود.
مبارز افزود: درگذشته بسيارى از تفنگ سالاران هر دستورى که
صادر می کردند، اطاعت می شد، اما امروز دختران و پسران جوان در عرصه مطبوعات آنان
را مورد پرسش و انتقاد قرار می دهند و اين وضعيت تفنگ سالاران را حيران می کند و
بعضا چالشهايی ايجاد می شود.
به رغم ادعاهاى مقام هاى دولتی افغانستان از جمله آقاى مبارز،
در مورد آزادى مطبوعات، اين کشور هر از چندى شاهد تهديد و تحديد مطبوعات و فعالان
عرصه مطبوعاتی است.
در تاريخ ۲۸ خرداد ماه گذشته (۱۸ژوئن)
"مير حسين مهدوى" مدير مسوول و "عليرضا پيام سيستانی" سردبير
هفته نامه مستقل "آفتاب" چاپ کابل، توسط نيروهاى امنيتی در پايتخت
افغانستان بازداشت شدند.
اين هفته نامه دو روز قبل از آن به دليل آنچه که درج مطالب
خلاف واقع، اتهامهاى بی اساس و عدم رعايت موازين جامعه افغانستان خوانده شد، از
سوى دولت اين کشور توقيف شد.
"آفتاب" که کمتر از يک سال از فعاليت آن می گذرد،
با درج مطالبی عليه دولتمردان افغان و چاپ کاريکاتور آنان، حساسيت ها و مخالفت
هايی را در نزد آنان برانگيخته بود.
اين نشريه در عين حال با استفاده از فضا جديد، برخی ارزشها و
اعتقادات اکثريت مردم را به چالش گرفت.
در آخرين شماره اين نشريه قبل از توقيف مطالبی چون
"قانون اساسی جديد بر جنازه دموکراسی فاتحه خواهد خواند"، "فاشيزم
مقدس"، "داغ کن پشت دست هايم را"
استبداد = حکومت + دين"، "ديگر از عاشقی پشيمانم " چاپ شده بود.
به دنبال توقيف اين هفته نامه، علاوه بر سازماهاى بين المللی،
صدها تن از روشنفکران، نويسندگان، دانشجويان و مردم عادى افغانستان در يک تظاهرات
آرام، ضمن حمايت از "آفتاب"، خواستار آزادى مطبوعات، اصلاحات ادارى،
جلوگيرى از ارتشا و اصلاح دستگاه قضايی در اين کشور شدند.
راهپيمايان در اين تظاهرات که از سوى حزب تازه تاسيس
"نهضت دموکراسی"، برپا شده بود، با قرائت قطعنامه اى خواهان قانون اساسی
مبتنی بر اصول دموکراتيک، آزادى مطبوعات، خلع سلاح عمومی، برگزارى انتخابات تحت
نظارت جامعه جهانی در زمان تعيين شده، اصلاحات دستگاه قضايی، محاکمه جنايتکاران
جنگی و تساوى حقوق زن و مرد شدند.
به دنبال اين فشارها اين دو روزنامه نگار به دستور کرزاى تا
زمان تشکيل دادگاه آزاد شدند.
چهار مرداد ماه گذشته (۲۶ جولاى)
نيز مسوولان و کارکنان هفته نامه "پيام مجاهد" چاپ کابل پايتخت
افغانستان، در اعتراض به آن چه که "جمع آورى غيرقانونی آخرين شماره اين نشريه
به دستور دولت انتقالی افغانستان" می خوانند، اين نشريه را تعطيل کردند.
"عبدالحفيظ منصور" مديرمسوول هفته نامه پيام مجاهد
در اين باره می گويد: مسوولان و کارکنان اين نشريه با امضاى نامه اى خطاب به
مسوولان دولتی با اعتراض به جمع آورى شماره اخير اين نشريه از سوى دولت، فعاليت
مطبوعاتی خود را متوقف و نشريه را تعطيل کردند. (اين نشريه يک هفته بعد فعاليت هاى
خود را از سر گرفت).
وى، اقدام دولت کرزاى درباره گردآورى آخرين شماره اين نشريه
را مغاير با قانون آزادى مطبوعات دانست و افزود: حتی در صورت درج مطلب نادرستی در
هفته نامه، وزارت اطلاعات و فرهنگ با تذکر شفاهی يا کتبی به مسوولان نشريه می
توانست موضوع را از راه قانون پيگيرى کند.
با اين حال معاون مطبوعاتی وزير اطلاعات و فرهنگ افغانستان با
رد ادعاى مدير مسوول پيام مجاهد گفت: اين وزارتخانه هيچ دستورى مبنی بر جمع آورى و
توقيف فعاليت اين نشريه صادر نکرده است.
پيام مجاهد که خود را ارگان رسمی مجاهدان افغانستان می داند،
از "حامد کرزاى" رييس دولت انتقالی افغانستان، به دليل عذرخواهی از دولت
پاکستان به شدت انتقاد کرده و از وى خواسته بود از مقام خود استعفا کند.
"ظهور افغان" مدير مسوول روزنامه غيردولتی
"اراده" چاپ کابل معتقد است، آزادى بيان به شکل واقعی آن هنوز هم در
افغانستان وجود ندارد و اين نياز، هنوز هم يک پديده ناآشنا در اين کشور است.
وى، درباره علت چنين ارزيابی به "ايرنا" گفت: هر چه
بر زبان آورى مجبور می شوى که گفته هايت را پس بگيرى و اين واقعيت و مشکل امروز
جامعه مطبوعاتی افغانستان است.
ظهور افغان، درباره مشکلات روزنامه نگاران دراين کشور گفت: در
افغانستان مشکلی بر سر راه کسب مجوز انتشار مطبوعات وجود ندارد، ولی مشکل اصلی اين
است که نمی توانی کاستيها، ضعف ها و مشکلات جامعه را بيان کنی، زيرا در اين صورت
با انواع تهديدها، ارعاب و توقيف روبرو خواهی شد.
مدير مسوول روزنامه اراده چاپ کابل افزود: قدرتمندان پايتخت
اجازه نمی دهند روزنامه اراده در دانشگاه کابل و بعضی از ادارات دولتی افغانستان
توزيع شود و حتی اين روزنامه را از نزد کودکانی که در سطح شهر به فروش آن می
پردازند، جمع آورى می کنند.
وى افزود: تا روابط گروهی، حزبی و قومی در افغانستان وجود
دارد، بعيد به نظر می رسد، بتوان از حاکميت قانون در کشور سخن گفت.
ظهور افغان با ابراز نگرانی از وضعيت موجود خبرنگاران در
افغانستان گفت: هيچ نهاد حامی و مدافع خبرنگاران و روزنامه نگاران در افغانستان
وجود ندارد، زيرا نهادهاى موجود به نوعی به قدرت وابسته هستند.
وى ادعا کرد: جريانی در حاکميت افغانستان براى در اختيار
گرفتن تمامی قدرت و مطبوعات تلاش می کند و بر همين اساس به مبارزه با مطبوعات
مخالف می پردازد.
مدير مسوول اراده، درباره آينده مطبوعات افغانستان گفت: اگر
قانون اساسی جديد افغانستان، درباره مطبوعات صراحت داشته باشد و اين قانون در کشور
حاکم و بر اجراى دقيق آن نظارت شود، می توان به آينده اميدوار بود و در غير اين
صورت برخوردهاى امروز با مطبوعات، فردا نيز تکرار می شود.
اين در حالی است که هفته آخر شهريور ماه گذشته روزنامه
"اراده" براى حدود ۱۰ روز از انتشار باز ماند.
روزنامه انيس ۲۴ شهريور ماه (۱۵ سپتامبر)
نوشت: اراده به دليل خرابی !ژنراتور برق موقتا فعاليت خود را متوقف کرده است.
"جان سيفتن" يکی از سخنگويان سازمان نظارت بر حقوق
بشر چندى پيش در سفر به کابل اعلام کرد: آزادى مطبوعات در افغانستان مورد تهديد
قرار گرفته و نيروهاى پليس، ارتش و تشکيلات امنيتی خبرنگاران افغان را به مرگ و
زندان تهديد می کنند.
وى افزود: اين شيوه در سرکوب خبرنگاران و روزنامه نگاران موثر
بوده و بسيارى از تهديدها و دستگيريها بعد از آن روى داده است که خبرنگاران و
روزنامه نگاران برخی از سران دولت را مورد انتقاد قرار داده اند.
سيفتن گفت: روزنامه نگاران افغان از اينکه مقالاتی منتشر کنند
که در آن از شخصيت هاى مهم انتقاد شده باشد، وحشت دارند.
سازمان نظارت بر حقوق بشر نيز اخيرا از "حامد کرزاى
" رييس دولت انتقالی افغانستان خواست، از آزادى بيان در اين کشور حمايت کرده،
افسرانی را که در تهديد و بازداشت خبرنگاران دست دارند، برکنار کند و يک گروه کارى
ويژه را براى تحقيق درباره دخالت پليس، ارتش و تشکيلات امنيتی در تهديد و تحديد
روزنامه نگاران تشکيل دهد.
"روزينی سيليمان" نماينده ماده ۱۹ کميته بين المللی
حقوق بشر نيز معتقد است: در افغانستان نگرانيهاى جدى در مورد نحوه برخورد مقامات
با خبرنگاران و دست اندرکاران مطبوعات و رسانه ها وجود دارد و ما شاهد افزايش
خشونت و اذيت و آزار خبرنگاران هستيم.
وى گفت: آزادى بيان در اين کشور رعايت نمی شود. تهديد و تحديد
مطبوعات، فقر مضاعف اقتصادى، وابستگی به دولت و سازمان هاى امدادى پرتوقع خارجی و
... از جمله مشکلات مهم مطبوعات در افغانستان است.
چند تن از خبرنگاران و سردبيران فعال در افغانستان نيز در گفت
وگو با "ايرنا" در کابل، مشکلات فعاليت خبرى در اين کشور را تشريح
کردند.
"رحيم الله سمندر" سردبير موسسه "گزارشگران
جنگ و صلح" دراين باره گفت: افغانستان سالهاى طولانی را با جنگ و خشونت همراه
بوده و اين امر باعث شده است تا خبرنگار در اين کشور تعريف نشده باقی بماند.
وى گفت: افغانستان کنونی نياز دارد که به سمت آزادى حرکت کند،
ولی مشکل اينجاست که قدرت در دست تفنگ سالارانی است که فقط تفنگ را کنار گذاشته،
اما تغييرى در رفتار و سلوک خود ايجاد نکرده اند.
سمندر، دستگيريهاى ماه هاى اخير از جمله "اعتقاد"
مديرمسوول هفته نامه "فردا" به خاطر چاپ يک کاريکاتور، "ظهور
افغان" مديرمسوول "اراده" به دليل چاپ مطلبی در انتقاد از بروکراسی
موجود در ادارات دولتی و زندانی شدن مدير مسوول و سردبير هفته نامه
"آفتاب" را از جمله دلايل نبود آزادى بيان در افغانستان عنوان کرد.
وى اظهار داشت: دولتمردان افغانستان اکنون ترس دارند که قدرت
را از دست بدهند و به همين دليل به کسی اجازه نخواهند داد که درباره روش حکومت
آنان ابراز نظر و قلمفرسايی کند و اين امر باعث ايجاد ديکتاتورى در افغانستان شده
است.
سردبير موسسه گزارشگران جنگ و صلح فاصله خبرنگاران افغانستانی
را با خبرنگاران جوامع مدرن زياد دانست و اظهار داشت: يک ديد تحکم آميز برمطبوعات
افغانستان حاکم و اين ديدگاه باعث شده است تامردم با مطبوعات بيگانه باشند و مطبوعات
نتواند جايگاه خود را در ميان مردم باز کند.
وى، قديمی بودن دانشکده روزنامه نگارى افغانستان را نيز يک
نقص عمده در فعاليت روزنامه نگارى و خبرنگارى اين کشور عنوان کرد و گفت: دراين
دانشکده روشهاى کهنه و قديمی که ده ها سال قبل استادان روسی تدريس می کردند، آموزش
داده می شود و اين مساله باعث شده که ما شاهد تغييرات در مطبوعات افغانستان نباشيم
و مطبوعات نتوانند درد مردم را مطرح و خواسته هاى عادى آنان را بيان کنند.
"ميرويس مسعود" سردبير مجله "ديدبان
افغانستان" نيز در اين گفت وگو درباره مشکلات و موقعيت خبرنگار در افغانستان،
اظهار داشت: مشکل اصلی عدم همکارى مقامات افغانی با مطبوعات و فاصله آنان با رسانه
هاى جمعی است. در حالی که مطبوعات می توانند در اطلاع رسانی و بازسازى افغانستان
نقش بسيار مهمی ايفا کنند، ولی مسوولان افغانی فکر می کنند که نياز به ارايه
اطلاعات به خبرنگاران ندارند.
وى گفت: خبرنگاران در افغانستان خود را آزاد احساس و فکر می
کنند که می توانند هرچه بخواهند بنويسند، اما با اين وجود بايد قبول کرد که
مطبوعات و خبرنگاران افغانستان از جامعه جهانی رسانه ها فاصله زيادى دارند.
مسعود افزود: در حاليکه مطبوعات افغانستان بايد براى وحدت
ملی، شکوفايی کشور و اقتدار ملی افغانستان تلاش کنند، اما متاسفانه به اين موضوع
در اين کشور کمتر پرداخته می شود.
سردبير ديدبان افغانستان گفت: خبرنگارى در افغانستان به عنوان
يک شغل خطرناک تلقی می شود و مقامات خبرنگاران را دشمن خود می دانند.
"فهيم دشتی" مدير مسوول هفته نامه "کابل"
نيز درباره مشکلات فراروى روزنامه نگاران در افغانستان گفت: جايگاه روزنامه نگار
در افغانستان تاکنون مشخص نيست، زيرا روزنامه نگارى در اين کشور هنوز در آغاز راه
است.
وى افزود: در گذشته مطبوعات و روزنامه نگاران به زبان گوياى
دولت معروف بودند و تنها در مدت ۲۱ ماه اخير افغانستان در حال تجربه مطبوعات آزاد
بوده است.
مديرمسوول هفته نامه کابل اظهار داشت: زمان زيادى لازم است تا
روزنامه نگاران بتوانند جايگاه خود را در اجتماع افغانستان پيدا کنند و مردم نيز
براى آنان ارج قايل شوند.
وى گفت: با توجه به مشکلات جامعه افغانستان، روزنامه نگارى
اين کشور در آغاز راه معرفی خود قرار دارد. هر چند که تهديدهايی نيز عليه آنان
وجود دارد که با توجه به جو خشونت بارى که در سابق وجود داشته، اين امر طبيعی است.
مدير مسوول هفته نامه کابل، درباره آينده خبرنگاران در
افغانستان گفت: اين امر به آينده افغانستان بستگی دارد. اگر افغانستان به سمت
توسعه حرکت کند، هر دو آينده روشنی خواهند داشت. در افغانستان مشکلات زياد و براى
حل آنها به امکانات و کار جدى نياز است.
"اريک دى لاورن" خبرنگار فرانسوى که مدت يک سال است
در افغانستان هفته نامه "اخبار کابل" را سردبيرى می کند، درباره وضعيت
موجود خبرنگاران افغانی گفت: در افغانستان شرايط جديدى براى خبرنگار بوجود آمده
است. باتوجه به اينکه خبرنگاران افغانی اطلاعات زيادى درباره حرفه خبرنگارى نداشته
و نياز به آموزش دارند، در برخورد با مسوولان دچار مشکل می شوند.
وى افزود: افغانستان نياز به بازسازى دارد و همين طور مطبوعات
اين کشور.
لاورن گفت: يکی از مشکلات خبرنگاران افغان فاصله آنان از
خبرنگارى و روزنامه نگارى مدرن است که اين کار با گذر زمان قابل حل است و ما نياز
داريم که يک دهه منتظر بمانيم تا در نسل آينده اين تغييرات بوجود آيد.
وى افزود : ۱۰ سال قبل وضعيت خبرنگاران در کامبوج نيز در
موقعيت مشابه امروز افغانستان بود، افغانستان نيز
بايد اين دوره را طی کند.
لاورن گفت: خبرنگاران افغانستان متاثر از روزنامه نگارى و
رسانه هاى شوروى سابق هستند و معتقدند که بايد به تمجيد سياستمداران و قدرتمندان
پرداخت، درحالی که خبرنگار بايد براى پيدا کردن حقيقت نظر همه افراد را جويا شود.
از سوى ديگر "سيد مخدوم رهين" وزير اطلاعات و فرهنگ
افغانستان معتقد است: در دوره حاکميت طالبان بر افغانستان، بخش هاى فرهنگی اين
کشور آسيبها و صدمه هاى وحشتناکی ديدند.
وى می افزايد: ما کوشش کرديم تمام آنچه را از دست داده بوديم،
احيا کنيم و متناسب با شرايط زمانی موجود در هر سه زمينه کار کنيم که خوشبختانه به
توفيقهاى زيادى به رغم مشکلات اقتصادى، نبود افراد متخصص و برخی مسايل ديگر، دست
يافته ايم.
وزير اطلاعات و فرهنگ افغانستان درباره تحولات در عرصه
مطبوعات اين کشور اظهار داشت: تمام جرايد و روزنامه هايی که به دلايل مختلف از
جمله جور و ظلم طالبان فعاليت خود را متوقف کرده بودند، بار ديگر فعال و بيش از۲۰۰
نشريه ديگر نيز به جمع آنها افزوده شده است.
همچنين در اين دوره جديد قانون مطبوعات تصويب و آزادى مطبوعات
تضمين شده است.
وى، اين دستاوردها را کافی ندانست و گفت: در خيلی از موارد
نتوانسته ايم ويرانی ها، آسيبها و کمبودها را جبران کنيم که از آن جمله بازسازى
چاپخانه بزرگ "آزادى" يعنی مادر چاپخانه هاى اين کشور است.
رهين، درباره برخی محدوديت ها که عليه مطبوعات و ارباب جرايد
در افغانستان ايجاد شده است، گفت: ما فعاليت مطبوعات را آزاد اعلام کرده ايم و
هيچگونه سانسورى قبل و بعد از انتشار نداريم و از خبرنگاران و آزادى بيان قاطعانه
دفاع می کنيم.
وى، درباره فشارهاى اخير بر خبرنگاران در اين کشور گفت: بايد
توجه داشت که تلقی افراد از مسايل فرق می کند. برخی افراد از نفس آزادى مطبوعات در
افغانستان راضی نيستند. آنان بايد توجه داشته باشند که طرح آزادى بيان و مطبوعات
امرى نيست که به خواهش اين و آن به عقب برگردد.
رهين، در پاسخ به اين سووال که آيا اين سعه صدر در تمام اعضا
هيات دولت افغانستان در قبال مطبوعات و آزادى بيان وجود دارد؟ گفت: "حامد
کرزاى" رييس دولت انتقالی افغانستان حوصله زيادى دارد و بارها ديده شده که
مطبوعات با "بی ادبی" مسايل را مطرح کرده اند، اما وى با مدارا با مسايل
برخورد کرده است.
تهديد و تحديد مطبوعات در افغانستان، ضرورت تشکيل اتحاديه ها
و کلوپهاى مطبوعاتی در اين کشور را ضرورى و اجتناب ناپذير ساخته است.
ارديبهشت ماه گذشته، کميسيون ايجاد اتحاديه آزاد خبرنگاران
افغانستان بعد از پنج ماه رايزنی و بحث و تبادلنظر درباره چگونگی ايجاد يک اتحاديه
سراسرى آزادخبرنگاران، به توافق رسيد و موجوديت اين اتحاديه را با انتخاب رييس و
اعضاى شوراى اجرايی آن اعلام کرد.
"حميد حامی" يکی از اعضاى کميسيون اتحاديه آزاد
خبرنگاران افغانستان به ايرنا گفت: اتحاديه آزاد خبرنگاران افغانستان با هدف تامين
حقوق خبرنگاران، دفاع از آزادى بيان، مطبوعات و اطلاعات تشکيل شده است.
حامی اظهار داشت: اين اتحاديه همچنين دربرابر رفتارهاى
غيرقانونی عليه خبرنگاران و برکنارى ناموجه آنان از کار، از آنان حمايت خواهد کرد.
در يک اقدام ديگر خبرنگاران افغانستان ارديبهشت ماه گذشته با
همکارى موسسه فرانسوى "آينه" و "سازمان خبرنگاران بدون مرز"
در شهر کابل پايتخت افغانستان "کلوپ مطبوعاتی" تشکيل دادند.
در چنين تصويرى از وضعيت مطبوعات افغانستان، برخی از دست
اندرکاران مطبوعات اين کشور نقش ايران و مطبوعات ايران را در عرصه فرهنگی اين کشور
اندک ارزيابی می کنند و انتظار تغيير اين وضعيت را دارند.
يک استاد افغانستانی مردم شناسی مقيم انگليس، اخيرا از دولت و
مردم ايران خواست تا بر ميزان مشارکت و حضور مثبت فرهنگی خود در تحولات کنونی و
آينده افغانستان بيافزايند.
"سيد عسگر موسوى" طی سخنانی در "کانون
ايران" در لندن گفت: افغانستان کشورى است که بر خلاف همسايگان خود و به ويژه
ايران نتوانست خود را از قيود نظام قبيله اى خارج کند و از اين رو مهم ترين چالش
سياسی و فرهنگی در اين کشور هم اکنون تبديل اين نظام قبيله اى و در اولويت قرار
دادن منافع ملی به جاى آن است.
وى، سياست زدگی فرهنگ را مشکل عمده توسعه و تحول فرهنگی در
افغانستان دانسته و می افزايد: منافع شخصی، قومی و قبيله اى معمولا مانع پا گرفتن
و يا استمرار جريانات مثبت فرهنگی در افغانستان شده است.
موسوى، از غلبه تاريخی، فرهنگی و اجتماعی پشتونها و تبعيض
نسبت به ديگر اقوام اين کشور به عنوان يکی از دلايل اصلی عقب ماندگی تاريخی کشورش
نام برد و گفت: چنين روندى با تاييد و حمايت قدرتهاى بزرگ خارجی در افغانستان
ادامه يافته است.
وى، در اين مورد به ذکر يک نمونه تاريخی اشاره کرد و گفت: در
فاصله حدود۲۰ سال ميان ۱۹۵۵ تا۱۹۷۵ به ۹۶ نفر از دانشجويان افغانستانی براى ادامه
تحصيل در مراکز علمی و نظامی آمريکا بورس اعطا شد که از اين عده ۹۳ نفر پشتون
بودند و از هريک از سه قوم عمده ديگر ساکن اين کشور يعنی ازبک،
تاجيک و هزاره تنها يک نفر براى استفاده از اين موقعيت تحصيلی
انتخاب شدند.
موسوى، همچنين وجود سياست هاى نادرست حکومت هاى قبيله اى،
سلطنتی و جمهورى، حکومت کمونيستی و ايدئولوژيک حزب دموکراتيک خلق و حکومت
مذهبی طالبان در دهه هاى اخير در افغانستان را از جمله عوامل عدم شکلگيرى و تداوم
جريانهاى فرهنگی در اين کشور دانست.
وى، با اظهار اينکه حضور فرهنگی ايران در افغانستان کنونی
دچار يک پارادوکس جدى است، توضيح داد: از يک سو امکان هيچ گونه تحرک و توسعه جدى
در مورد فرهنگ و ادب پارسی در افغانستان بدون مشارکت و حضور ايران وجود ندارد و از
سوى ديگر آمريکا به شدت از حضور و نفوذ فرهنگی ايران در
افغانستان بيمناک است و تلاش دارد تا به هر ترتيب از اين امر
جلوگيرى کند.
اين استاد افغانستانی گفته است: نمونه بارز تناقض موجود اين
است که کتابهاى درسی فارسی مدارس افغانستان که بايد قاعدتا در ايران انتشار يابد،
هم اکنون به دستور آمريکا در ايالت آريزوناى اين کشور چاپ می شود.
عنوان اصلی اين گزارش «رسانه هاى
نوشتارى افغانستان و زخمی هاى کهنه
تير جنگ و فقر» می باشد
بالا
بعدی * صفحة دری * بازگشت