ريشه‌های كريسمس و اعياد ديگر
هر كدام از آيين
هاي فرهنگي، اجتماعي و ديني بي شماري كه در جهان حضور دارند، آغاز سال جديد را به
گونه اي جشن مي گيرند. چنين جشن هايي _ كه در ميان قديمي ترين و عمومي ترين آيين
ها نيز به چشم مي خورد _ عموماً شامل آيين ها، آداب و مراسم معناداري همراه با
نيرو بخشي و جشن و پايكوبي به خاطر تجديد حيات تمامي زندگي است اين تجديد حيات،
جوهره سال جديد است و در فرهنگ هاي گوناگون به طرق مختلف اجرا مي شود. كهن ترين
مراسم ثبت شده جشن هاي سال نو به تاريخي حدود دو هزار سال قبل از ميلاد مسيح و سرزمين
بين النهرين باز مي گردد. در آن جا سال جديد يا «آكتيو» با نزديك ترين اعتدالين
بهاري و ماه جديد - يعني ميانه مارس براي بابلي ها _ و يا نزديك ترين اعتدالين
پاييزي و ماه جديد _ يعني ميانه سپتامبر براي آشوريان _ آغاز مي شد. آغاز سال،
براي مصريان، فنيقي ها و ايرانيان با اعتدالين پاييزي _ يعني ۲۱ سپتامبر _ و براي
يونانيان تا قرن پنجم قبل از ميلاد مسيح با انقلاب زمستاني _ يعني ۲۱ دسامبر _
گشايش مي يافت.
طبق تقويم جمهوري روم، سال جديد در اول مارس آغاز مي شد، پس از سال ۱۵۳ پيش از
ميلاد، تاريخ رسمي شروع سال جديد به اول ژانويه تغيير يافت و در ۴۶ پيش از ميلاد
اين تاريخ به صورت رسمي در تقاويم ژوليوس مورد تاييد قرار گرفت. در تقويم ديني
يهوديان، سال جديد با اولين روز ماه «تيشيري» - يعني ماهي كه از ۶ سپتامبر تا ۵
اكتبر به طول مي انجامد و «روش حشانه» نيز نام دارد _ آغاز مي شود. در اوايل قرون
وسطي، اغلب اروپاييان ۲۵ مارس را به عنوان روز آغاز سال در نظر مي گرفتند كه در
ضمن روز عيد «تبشير» نيز بود، اگر چه براي انگليس آنگلوساكسون روز اول سال نو ۲۵
دسامبر بود. ويليام فاتح فرمان داد كه سال، در اول ژانويه آغاز گردد، اما _ بعدها-
انگليس سال جديد خويش را همراه با بقيه جهان مسيحيت در ۲۵ مارس آغاز كرد. اول
ژانويه - به عنوان اولين روز سال جديد- به توسط تقويم گريگوريان و در سال ۱۵۸۲
دوباره مرسوم شد و كشورهاي وابسته به روم كاتوليك بي درنگ آن را پذيرفتند. مابقي
كشورها نيز به آهستگي و به فراخور حال، چنين كردند: اسكاتلند در سال ۱۶۶۰، آلمان و
دانمارك در حدود سال ۱۷۰۰، انگليس در سال ۱۷۵۲، سوئد در سال ۱۷۵۳ و روسيه در سال
۱۹۱۸. در شرق، اغلب جشن هاي سال نو صراحتاً متضمن مضامين و ويژگي هاي ديني است. در
جشن هاي «دراويدين»هاي هند جنوبي سال جديد تاميلي در انقلاب زمستاني و با جشن هاي
۳ روزه «پنگال» آغاز مي شود. مشخصه بارز اين جشن ها، زيارت اماكن مقدس مذهبي و پخت
آييني برنج است. در بنگلادش نيز سرآغاز سال جديد اعمالي همچون پرستش و تقديس رود
«گنگ» است. بوميان ماقبل بودايي و هندوهاي متاثر از آنان، در برگزاري جشن هاي سال
نو در آسياي جنوب شرقي يد طولايي دارند. در تايلند، سال جديد يا «تروت» - كه در
برگيرنده ماه هاي مارس و آوريل است _ داراي ساختاري تركيبي است. راهبان بودايي به
دفع ارواح و شياطين از اطراف پرداخته و هدايايي نيز دريافت مي دارند. نذورات و
قرباني هاي متعدد به درگاه خداياني تقديم مي شد كه منشا هندويي دارند. مردم، در
حالي كه به ملاقات يكديگر مي روند، ظرفي آب را با حالت شوخي و شيطنت _ براي يكديگر
پرتاب مي كنند. قمار و قمار بازي _ كه معمولاً ناپسند بوده و مورد تاييد نيست در
جشن هاي ۳ روزه مجاز است.
آغاز سال جديد چيني به طور رسمي، به مدت يك ماه جشن گرفته مي شود اين دوره از نيمه
دوم ماه جديد پس از انقلاب زمستاني _ كه در اواخر ژانويه يا اوايل فوريه است آغاز
مي شود - قبل از آغاز اين جشن يك ماهه، مراسم دفع شياطين به صورت نمادين و نمايشي
اجرا گرديده و پيشكشي هايي به خدايان ثروت و سلامتي و نيز هدايايي به نياكان تقديم
مي شود. تبتي ها سال جديد خويش را در فوريه و با جشن، ضيافت و ديد و بازديد آغاز
مي نمايند.
در اين زمان جوامع رهباني تبت نيز به استراحت مي پردازند.
برگزاري جشن سال نو در روزهاي اول تا سوم ژانويه مشهورترين جشن سالانه در ژاپن است.
در برخي نواحي روستايي ژاپن، جشن سال نو؛ پس از اين تاريخ نيز ادامه يافته و به
جشني متصل مي شود كه براساس تقويم شمسي _ قمري ژاپني داراي تواريخ بسيار متفاوتي
بوده و از ۲۰ ژانويه تا ۱۹ فوريه را در بر مي گيرد. چنين سنت هايي ارتباط نزديكي
با حلول بهار و زمان نوزايي و تجديد حيات دارد. اين جشن در ژاپن با عنوان
«گانجيتسو» به معني روز نخستين _ شناخته شده و بر آغاز سال نو دلالت دارد. نام
ديگر جشن هاي سال نو ژاپني (شوگاتسو) به معني ماه معيار است و بر اين عقيده اشارت
دارد كه سرنوشت و اقبال خوب يا بد هر كس در طول چند روز آغازين سال نو رقم زده مي
شود و سرنوشتي كه هر كس در اين روزهاي آغازين نصيبش مي شود، نشانگر بخت و اقبال او
در تمام طول سال پيش روست. اين جشن، به رسم رايج، همراه با خانه تكاني آييني،
ضيافت ديد و بازديد و رد و بدل كردن هدايا است.
كريسمس
واژه كريسمس Christmas از انگليسي كهن
مشتق شده و از نظر لغوي Christ’s mass به معني جماعت مسيح يا عشاي رباني مسيح
است. كريسمس جشني مسيحي است كه در ۲۵ دسامبر، به يادبود تولد عيسي مسيح بر پا
داشته مي شود. كريسمس همچنين به عنوان تعطيلات چند روزه نيز شهرت دارد. بر طبق
تقويم نجومي رومي، كريسمس تا سال ۳۳۶ ميلادي جشن گرفته مي شد. اما در بخش شرقي
امپراتوري روم، جشني در ۶ ژانويه برگزار مي شد كه هم به يادبود تولد و هم براي
بزرگداشت غسل تعميد عيسي مسيح بود، اين جشن در همه جاي امپراتوري روم شرقي برگزار
مي شد الا در اورشليم، در آن جا تنها روز تولد عيسي مسيح، به جشن و سرور اختصاص
داشت. در طول قرن چهارم، جشن ميلاد مسيح در ۲۵ دسامبر عموماً از سوي اغلب كليساهاي
شرقي مورد پذيرش و تاييد واقع شد. در كليساي ارمني، ۲۵ دسامبر هرگز به عنوان
كريسمس پذيرفته نشد، در آن جا تولد مسيح را در روز ۶ ژانويه جشن مي گرفتند.پس از
اين كه كريسمس در شرق بنيان نهاده شد، غسل تعميد عيسي در روز ۶ ژانويه _ كه روز
عيد تجلي عيسي مسيح نيز بود _ جشن گرفته شد. در غرب اما، روز عيد تجلي يا
«اپيفاني» روزي بود كه در آن جريان بشارت مغان زرتشتي، به تولد و ظهور نوزادي با
نام عيسي، جشن گرفته شد.
دليل اين كه چرا روز ۲۵ دسامبر به عنوان جشن كريسمس در نظر گرفته شده است، هنوز هم
ناشناخته باقي مانده، اما محتمل ترين دليل اين است كه مسيحيان نخستين، خواهان آن
بودند كه اين تاريخ را با جشني ويژه روميان براي «تولد خورشيد فتح ناشدني» منطبق
نمايند. اين جشن هاي خورشيد محور، در انقلاب زمستاني آغاز مي شد، زماني كه روز ها
دوباره طولاني تر شدن خويش را آغاز مي كردند.
مراسم سنتي مرتبط با كريسمس از چندين منبع توسعه يافت. در جهان رومي روز شادخواري
_ يعني ۱۷ دسامبر _ زماني براي خوشگذراني، شادماني و رد و بدل كردن هدايا بود. ۲۵
دسامبر همچنين به عنوان روز تولد ميترا (ميثره) خداي ايراني، در نظر گرفته مي شود.
در سال جديد رومي يعني اول ژانويه، خانه ها با گياهان و انواع نورها تزيين شده و
هدايايي به كودكان و فقرا اهدا مي شود. رفته رفته، هنگامي كه قبايل Teutonic به اروپاي مركزي و
بريتانيا نفوذ كردند مراسم عيد نوئل خويش را نيز به آيين هاي بزرگداشت كريسمس
افزودند. بدين ترتيب نوئل آلماني و اقوام سلتي نيز به كريسمس ملحق شد. از جمله اين
مراسم مي توان به غذاي مخصوص عيد نوئل، مراسم اخوت، كيك هاي نوئل و درخت نوئل با
چراغاني و تزيين مخصوص اشاره كرد. نيز تقديم هدايا و تبريك و شادباش گويي به
يكديگر و همچنين به استقبال جشن هاي كريسمس رفتن از ديگر جنبه هاي بزرگداشت اين
جشن فصلي است.
آتش ها و نورها، هميشه با جشن هاي زمستاني همراه بوده، هم در بين مسيحيان و هم در
ميان مشركين و ساير اديان. از قرون وسطي به اين سو، سرسبزي و يا درختان هميشه سبز
جزء لاينفك كريسمس بوده است. كريسمس به طور سنتي، به عنوان جشن خانواده ها و
كودكان مورد توجه است در بسياري از كشورها رسم تقديم هدايا به جا آورده شده و
«فيكولاس قديس» يا «سانتا كلاوس» حامي و پشتيبان برگزاري جشن كريسمس است.
Encyclopedia of world religions/ ترجمه مرضيه سلطاني / روزنامه شرق ،
بالا
بعدی * صفحة دری * بازگشت