در۲۳ سال گذشته نام افغانستان هميشه با جنگ ، ترور، کشت خشخاش و توليدو قاچاق مواد مخدر، فقر و مرگ و مير زودرس و آوارگي و مهاجرت مردم به کشورهاى همسايه با تبعات خاصي که براى هر دو طرف مهمان و ميزبان دارد،
همراه بوده است .
دراين گيرودار و بحران ، کمتر اتفاق افتاده است ، آمار نزديک به واقعيتي ازوضعيت جغرافيايي ، انساني ، اجتماعي ، اقتصادى و فرهنگي آن ارائه شده باشد.
"اداره مرکزى آمار افغانستان " اخيرا براى اولين بار در بيش از دو دهه اخير برخي از شاخص هاى آمار جمعيتي ، اقتصادى و اجتماعي اين کشور را مورد بررسي و مطالعه قرار داده است که در نوع خود کم نظير است .
در اين گزارش تلاش شده است با استناد به اطلاعات مندرج در سالنامه آمارى اداره مذکور، همچنين برخي منابع مستند ديگر و نقلقولهاى مقام هاى رسمي ، آمارى تحليلي از برخي از واقعيات اين کشور در ابعاد مختلف ارايه شود.
جغرافياى افغانستان :
افغانستان با۶۵۲ هزار و۲۲۵ کيلومتر مربع با بيش از۲۲ ميليون و۲۰۰ هزار نفر جمعيت در همسايگي ايران ، چين ، ازبکستان ، پاکستان ، تاجيکستان و ترکمنستان واقع شده است .
مردم اين کشور از اقوام پشتون ، تاجيک ، هزاره ، ازبک ، ترکمن ، نورستاني ، بلوچ ، هندى و عرب مي باشند که پشتون ها، تاجيک ها، هزاره ها و ازبک ها بيشترين جمعيت را در کشور دارند.
افغانستان داراى ۳۲ ولايت است که از نظر استراتژيک ولايت هاى کابل، بلخ ، قندهار، هرات ، غزني ، ننگرهار و قندوز نسبت به ديگر ولايات از اهميت بيشترى برخوردارند.
کابل، کاپيسا، پروان ، وردک ، لوگر، غزني ، پکتيکا، خوست ، پکتيا، کنر ننگرهار، لغمان ، نورستان ، بدخشان ، تخار، بغلان ، قندوز، بلخ ، سمنگان ، جوزجان ، سرپل، فارياب، بادغيس ، هرات ، فراه ، نيمروز، هلمند، قندهار، زابل،ارزگان ، غور و باميان ولايات افغانستان را تشکيل مي دهند.
تعداد شهرستان هاى اين کشور۳۵۴ شهرستان يا به قول افغان ها "ولسوالي " است .
زبان هاى رسمي مردم افغانستان فارسي و پشتون است و زبان هاى ازبکي ترکي، پشه اى (ترکيبي از فارسي ، ترکي و پشتون و اصطلاحات خاص محلي ) نيز در اين سرزمين کم و بيش رواج دارد.
وضعيت اجتماعي :
براساس آمارهاى تخميني اداره مرکزى آمار افغانستان در سال۱۳۸۰ يعني کمي پس از روى کار آمدن دولت موقت ، از۲۲ ميليون و۲۰۰ هزار نفر جمعيت5   درصد را مردان و۵ / ۴۸ درصد را زنان تشکيل مي دهند.
۸۷ درصد مردم اين کشور در روستاها ۳۱( هزار و۴۱۴ روستا) سکونت دارن۵دو بقيه در شهرها زندگي مي کنند و از جمعيت کشور حدود دو ميليون نفر نيز کوچرو يا "کوچي ها" هستند.
حدود۹۰ بيمارستان و مرکز درماني کوچک و بزرگ در اين کشور فعال است که بيشتر آنها در مرکز ولايات بوده و به روستاها و مناطق دورافتاده توجهي نشده است .
در دو سال گذشته از هر پنج نوزاد که در اين کشور به دنيا آمده يکي فوت کرده است و افغانستان از لحاظ مرگ و مير کودکان زير پنج سال در دنيا جزوکشورهاى نخست است .
با توجه به اوضاع نگران کننده ، طي دو سال اخير اقدام هايي درزمينه ايجادمراکز درماني ، به کارگيرى پزشکان بومي و خارجي در مرکز ولايات و از همه مهم تر اطلاع رساني توسط شبکه هاى راديويي تازه تاسيس و تلويزيون اين کشور و
همچنين مطبوعات نوشتارى که تعداد آنها هم اکنون به ۲۶۰ عنوان مي رسد، موجبشده تامردم کشور حتي زنان و کودکان نسبت به سلامت و بهداشت خود توجه بيشترى نشان دهند.
طي يک و نيم سال اخير در پي بازگشت نزديک به دو ميليون مهاجر از ايران و پاکستان وضعيت اجتماعي افغانستان دستخوش تحولاتي از جهات مختلف شده است .

وضعيت فرهنگي ، آموزشي :
هم اکنون بيش از پنج ميليون دانش آموز در هفت هزار مدرسه افغانستان مشغول تحصيل هستند.
در اين مدارس ۸۵ هزار معلم در حال تدريس هستند و بنابه اظهار مسوولان وزارت معارف (آموزش وپرورش ) کشور با کمبود۲۰ هزار معلم مواجه است .
در همين حال تعدادى زيادى از کودکان روستاهاى دور افتاده کشور امکان تحصيل را به علت نداشتن مدرسه و معلم پيدا نکرده اند وآمارهاى رسمي آغازسال تحصيل۱۳۸۲ نشان مي دهد که حدود۸۰ درصد دانش آموزان امسال شانس رفتن به
مدرسه را پيدا کرده اند.
بر اساس آمار منتشره افغانستان با حدود۵۰ هزار باب کمبود مدرسه و همچنين هزاران مدرسه تخريب شده مواجه است .
بازگشت دختران به مدارس در حالي که در دوران طالبان از ورود به مدرسه و آموزش محروم شده بودند، يک نقطه عطف طي دو سال اخير در بخش آموزش وپرورش اين کشور محسوب مي شود.
اکثر کتابخانه هاى افغانستان در دوره طولاني جنگ تخريب شدو در زمان حاضر کتابخانه در ولايات مختلف اين کشور فعال است و تعدادى کتابخانه نيز دردست ساخت دارد.
تعداد دانشگاه ها نيز شامل۹ دانشگاه است که دانشگاه کابل با بيش از شش هزار دانشجو در۱۴ رشته مختلف مهم ترين مرکز آموزش عالي افغانستان محسوب مي شود.
در افغانستان بيش از۱۵ هزار دانشجو شامل حدود۱۲ هزار دانشجوى پسر و بقيه دانشجوى دختر در پايتخت و ولايات بلخ ، هرات ، قندهار، ننگرهار، خوست و... با داشتن ۸۷۰ استاد که ۱۳۳ نفر آنان استاد زن هستند، مشغول تحصيل مي باشند.
تعداد سينماهاى فعال افغانستان نيز کمتر از۱۵ سينماست که بيشتر فيلم هاى هندى و خشن آمريکايي به نمايش مي گذارند.
از نظر پوشش نيز مردها از لباس هاى مخصوص افغاني شامل پيراهن هاى بلند تا روى زانو و شلوار استفاده مي کنند.
بسيارى از زنان علاوه بر پوشش هاى خاص هر منطقه و محل از نوعي چادر آبي رنگ چين دار به نام "برقع " استفاده مي کنند که تمام بدن آنان حتي صورت را پوشانده است و يک تورى مربع شکل امکان ديدن آنان را مهيا مي سازد. استفاده
از برقع که به ويژه در دوران طالبان رواج يافت ، به تدريج در حال کاهش است .
اروپا و آمريکايي هاى شاغل در افغانستان نيز اغلب با همان پوشش هاى غربي خاص خود در محافل و اماکن عمومي ظاهر مي شوند.
وضعيت اقتصادى و صنعتي :
الف : کشاورزى *
آخرين آمار از زبان "سيد حسين انورى " وزير زراعت ومالدارى ( کشاورزى و دامدارى ) افغانستان گوياى اين مطلب است که در اين کشور۱۴ ميليون هکتارزمين زير کشت انواع محصولات قرار دارد و گندم و حبوبات بيشترين رقم توليدبخش کشاورزى را به خود اختصاص مي دهد.
به گفته اين مسوول در سال جارى زراعي درافغانستان بيش از پنج ميليون تن گندم برداشت شد که اين ميزان توليد در سه دهه گذشته بي سابقه است .
با اين ميزان توليد گندم ،افغانستان در سال جارى تنها به وارد کردن ۴۰۰ هزار تن گندم از خارج نياز دارد که نسبت به سال گذشته به يک چهارم تقليلخواهد يافت .
در اين سال۴۱۰ هزار تن جو،۳۱۰ هزار تن ذرت و۲۹۱ هزار تن ساير حبوبات در سراسر اين کشور برداشت شد که در نوع خود و در مقايسه باسالهاى پيشترارقام قابل توجهي است .
ميزان برداشت محصولات باغي نيز به دليل شرايط خوب آب و هوايي در سالجارى و نيز رعايت ضوابط ترويجي و مبارزه عليه آفات خوب بود و به گفته مسوولان کشاورزى بخشي از ميوه جات مانند زردآلو، سيب، هلو، خربزه به برخي کشورهاى عربي و اروپايي صادر شده است .
بيشترين باغ هاى ميوه و صيفي افغانستان در نواحي شمال و ولايت هرات قراردارد و پسته هاى کوهي در ولايات شمال و شمال شرقي و انار قندهار و انگورپروان و هرات نيز در ميان مردم معروفيت دارد.
متاسفانه در بخش کشاورزى در اين کشور، کشت خشخاش نيز همچنان از جايگاه ويژه اى برخوردار بوده و توليد مواد مخدر از شيره گياه خشخاش در سال جارى تا چهار هزار تن تخمين زده مي شود.
بر اساس گزارش هاى منتشره ، افغانستان هم اکنون دو سوم ترياک و هرويين مورد مصرف جهان را توليد مي کند و به يکي از عمده ترين توليدکنندگان موادافيوني تبديل شده است .
دولت افغانستان به رغم ادعاهاى اوليه که سال۲۰۰۳ را سال "افغانستان بدون مواد مخدر" معرفي کرده بود، اخيرا اعلام کرده است که مبارزه با توليدو قاچاق مواد مخدر يک برنامه دراز مدت است .
دولت يک برنامه ۱۰ ساله را در اين زمينه به تصويب رسانده است و طبق اين برنامه ، افغانستان در سال۲۰۱۳ ميلادى بدون مواد مخدر خواهد بود.
ب : صنعت **
"حامد کرزاى " رييس دولت انتقالي افغانستان اخيرا اعلام کرد : پنج هزار وشرکت داخلي و خارجي با بيش از چهار ميليارد دلار سرمايه براى سرمايه گذارى در اين کشور اعلام آمادگي کرده اند. ۱۶۵ با جذب اين ميزان سرمايه و فعال شدن شرکت هاى داوطلب براى بيش از۳۷۰ هزار نفر در سراسر افغانستان زمينه اشتغال فراهم خواهد شد.
همچنين موسسه حمايت از سرمايه گذارى در افغانستان اخيرا براى رهايي سرمايه داران داخلي و خارجي از چرخه ناسالم و طولاني ادارى و بوروکراسي اين کشور در مسير دريافت مجوز فعاليت ، ايجاد و فعال شده است .
رييس دولت افغانستان تاکيد کرده است : درهيچ کشورى به اندازه افغانستان نياز به جذب سرمايه ها احساس نمي شود وبا تاسيس موسسه حمايت از سرمايه گذارى در افغانستان نيز تسهيلاتي چون زمين در اختيار داوطلبان سرمايه گذارى چه
داخلي و چه خارجي قرار خواهد گرفت .
سيد "مصطفي کاظمي " وزير تجارت افغانستان نيز گفته است : افغانستان با مشکلات فراواني مواجه است و در حالي که در پايان قرن بيستم جوامع گوناگون فرصت مساعدى را براى توسعه پيدا کردند، افغانستان در آتش جنگ سوخت .
در بخش صنعت اگر چه هنوز کشور به موفقيت چنداني دست پيدا نکرده است اماوزير تجارت افغانستان اعلام کرده است که صنعت نساجي کشور توان بالايي داردو توليدات آن قابل رقابت با ديگر کشورهاست .
وى گفته است که در زمان حاضر بخشي از پارچه هاى توليد افغانستان به کشورهاى هند و عربي صادر مي شود.
صنايع شيميايي ، فلزى ، موادغذايي ، الکترونيک و برق از جمله صنايعي است که دولت اخيرا به آنها توجه کرده است و حدود۶۰۰ مجوز تاسيس کارخانه دراين زمينه تاکنون صادر شده است .
يکي از مشکلات کنوني بخش صنعت افغانستان کمبود توليد برق است که بابرنامه ريزى هاى انجام شده و بالا بردن توان توليد برق ، بخش صنعت نيز رونق خواهد گرفت .
صنعت مخابرات نيز از صنايعي است که در کشور رشد خوبي داشته است و درحال حاضر قيمت يک سيم کارت تلفن همراه در کابل۸۰ دلار يعني کمتر از۷۰ هزار تومان است و علت اين نرخ ارزان نسبت به کشور همسايه اى چون ايران ورود دو شرکت خصوصي دراين عرصه ارزيابي مي شود و اين سيم کارت در مدت ۲۴ ساعت واگذار خواهد شد.
صنايع دستي کشور نيز به لحاظ تنوع و کيفيت از توان بالاى برخوردار است اما هنوز براى آن بازاريابي مناسبي نشده و به همين جهت برغم سنتي بودن جامعه افغانستان و حضور بيش از۸۰ درصد جمعيت در روستاها، اين صنعت از رونق لازم برخوردار نيست .
در خصوص فعاليت هواپيمايي نيز اکنون از کابل به ۱۱ کشور دور و نزديک پروازهايي برقرار است .
چند کشور خارجي از جمله جمهورى اسلامي ايران ، ژاپن ، ترکيه ، آمريکا،پاکستان ، آلمان و چند کشور ديگر در زمينه جاده سازى و ترميم خيابان هاى داخل شهرها به افغانستان کمک مي کنند و بهره بردارى ازاين راه ها و احداث خطآهن در آينده مي تواند تحولي عظيم در همه بخش هاى اين کشور بوجود آورد.
در تجارت خارجي هم افغانستان گام هاى محکمي را برداشت و با همسايگان خود وارد مبادلات اساسي شده است که دراين باره ايران در زمينه عوارض گمرگي در بندر چابهار تا۹۰ درصد و در انباردارى کالا دراين بندر تا۳۰ درصد تخفيف براى افغان ها و تجار افغان در نظر گرفته است .
بنابه اظهارات مقام هاى اقتصادى ، تجارت با ايران ، پاکستان ، هند، کشورهاى آسياى ميانه ، اعراب و حتي آمريکا و اروپا روز به افزايش است .

وضعيت سياسي :
ظهور و فعال شدن احزاب مختلف در يک سال اخير در افغانستان رونق دوباره يافته است .
اخيرا دو حزب سلطنت طلب و کمونيست نيز با نام هاى "جنبش وحدت ملي افغانستان " و "حزب متحد ملي افغانستان " که اولي از سوى طرفداران "محمدظاهر" شاه سابق و دومي توسط بازماندگان "حزب دموکراتيک خلق افغانستان "اعلام موجوديت کرده اند.
تشکيل حزب متحد ملي افغانستان با واکنش منفي برخي از دولتمردان اين کشور مواجه شده است . "فضلالهادى شينوارى " رييس قوه قضاييه و قاضي القضات افغانستان اعلام کرده است : قانون قضايي و اسلامي اين کشور به کمونيست ها
اجازه فعاليت سياسي نخواهد داد.
شينوارى در مورد فعاليت "حزب متحد ملي افغانستان " متشکل از گروهي از کمونيست هاى سابق اين کشور که اخيرا در کابل اعلام موجوديت کرد، گفت : هرحزب کمونيستي با هر نامي که وارد صحنه شود، دشمن ملت است هر چند که از
قبل مورد عفو مجاهدان برخوردار شده باشند.
"صبغت الله مجددى " اولين رييس جمهورى افغانستان بعد از شکست رژيم کمونيستي اين کشور نيز اعلام کرد : به کمونيست ها اجازه فعاليت مجدد در کشوررا نخواهيم داد.
وى گفته است : سهم گيرى در قدرت و فعاليت مجدد کمونيست ها در صحنه افغانستان توطئه دشمنان اسلام است .
در صحنه قدرت افغانستان ، قبايل، گروه ها و احزاب سياسي ، سازمان هاى بين المللي ، دولت هاى خارجي و فرماندهان محلي ذينفوذ هستند و تلاش دارند تاکفه ترازوى قدرت را به نفع خود بالا نگه دارند.
قرار است "لويه جرگه " قانون اساسي (مجلس بزرگان ) افغانستان که شاملنماينده (شامل۴۵۰ نماينده انتخابي و۵۰ نماينده منصوب از سوى رييس دولت ) آذرماه امسال قانون اساسي جديد کشور را رسميت بخشيده و با تصوي۵۰۰بقانون اساسي نوع حکومت کشور نيز در قانون مشخص خواهد شد.
انتظار مي رود پس از اين تاريخ بازار فعاليت هاى سياسي و ظهور حزبهاى جديدتر و نوگرا در صحنه سياسي افغانستان داغتر شود و اين گرما دست کم تابهار آينده که انتخابات رياست جمهورى برگزار مي شود، ادامه پيدا کند.
بر اساس آمارهاى رسمي منتشره حدود۹۹ درصد مردم اين کشور مسلمان (سني و شيعه ) هستند و يک درصد نيز هندو مي باشند.