گزارش
اهدای جوايز سال 2003 «كميته حمايت از روزنامه‌نگاران»
جهان
سومی‌ها اول شدند
كميته حمايت از روزنامه نگاران» كه با نام اختصاري CPJ
شناخته مي شود و مقر آن در واشنگتن واقع است، روز پنج شنبه ۲۰ نوامبر طي يك
كنفرانس خبري در «باشگاه خبررساني ملي» در واشنگتن اسامي برندگان جوايز ساليانه
خود را كه به نويسندگان، ناشران و اشخاص حقيقي و حقوقي فعال در زمينه آزادي
خبررساني بين المللي اهدا مي شود معرفي كرد. از ميان پنج نفر برندگان جوايز امسال،
چهار نفر از كشورهاي جهان سومي و نفر پنجم از ايالات متحده آمريكا معرفي شده اند.
اين پنج نفر عبارتند از: «عبدالسماي حامد» نويسنده مستقل، ناشر، كاريكاتوريست
سياسي و شاعر از كشور افغانستان؛ «ابوبكر جاماي» ناشر ۲ هفته نامه ساختارشكن در
مراكش به نام هاي «Le Journal Hebdomadaire» و
خواهرخوانده اش «الصحيفه الاسبوعيه»؛ «موسي مرادف» سردبير هفته نامه «Groznensky Rabochy» يكي
از معدود نشريات مستقل چچن؛ «مانوئل واسكوئز پورتال» كه در جريان شكل گيري آژانس
خبري مستقل Grupo » «de Trabajo Decoro نقش فعالي داشت و هم
اينك در حال گذراندن دوره محكوميت حبس ۱۸ ساله اش به دليل اتهامات واهي در زنداني
در كوبا است؛ و بالاخره «جان اف. برنز» خبرنگار و سرويراستار انگليسي بخش اخبار
خارجي روزنامه نيويورك تايمز. لازم به ذكر است كه چهار نفر اول، جوايز خود را به
دليل آنچه كه «ايثار و فداكاري در راه تحقق اصول اوليه آزادي خبررساني» نام نهاده
شد دريافت كردند و نفر پنجم موفق به دريافت جايزه يادبود Burton Benjamin شد
كه همه ساله به كساني اهدا مي شود كه يك عمر تلاش در راه تحقق آرمان هاي بزرگ
آزادي خبررساني را در كارنامه فعاليت خويش ثبت كرده باشند. در اينجا اشاره هر چند
كوتاه به سوابق و فعاليت هاي برجسته اين پنج نفر در طول دوران كاري شان خواهيم
داشت:
- «عبدالسماي حامد» نويسنده و ناشر مستقل افغان امروزه به عنوان يكي از طرفداران
سرسخت آزادي خبررساني و تبادل اطلاعات در زادگاهش شناخته مي شود. وي پيش از آنكه
در دوران حكومت رژيم طالبان در سال ۱۹۹۸ مجبور به تبعيد از زادگاهش شود كمك شاياني
به چاپ و انتشار ۱۰ نشريه مختلف در افغانستان كرد كه از جمله آنها مي توان به
روزنامه «سلام» اولين روزنامه مستقل در شهر مزارشريف در شمال اين كشور و «صدف»
مجله ويژه بانوان اشاره كرد. حامد در سال ۱۹۹۷ به دستور «حاجي محمد محقق» كه در آن
زمان يكي از رهبران ارشد حكومت طالبان در مزارشريف بود و هم اينك وزير برنامه ريزي
دولت كرزاي محسوب مي شود بازداشت و شكنجه شد، فقط به اين دليل كه مقالات و
كاريكاتورهاي انتقادي اش را در روزنامه سلام به چاپ مي رساند. در اوايل سال ۲۰۰۲،
حامد از دانمارك به افغانستان بازگشت. وي در طول مدت اقامت ۴ ساله خويش در كشور
دانمارك كه با عنوان پناهنده سياسي صورت گرفت به همراه عده ديگري از نويسندگان و
ناشرين زبده افغان به تأسيس «انجمن دفاع از حقوق نويسندگان افغان» همت گمارد. هدف
از تأسيس اين انجمن، آموزش اصول اوليه آزادي خبررساني به ژورناليست هاي افغان و در
مواقع لزوم، بر عهده گرفتن وكالت آنها براي رهايي از چنگ مخدوش كنندگان حقوق اوليه
آنها است. در همان سال، حامد اقدام به انتشار مجله «طلايه» كرد. طلايه با چاپ
مقالات و نظريات كارشناسي نويسندگان و نخبگان افغان، نقش عمده اي را در انعكاس
مسائل و مشكلات سياسي و اجتماعي در شمال افغانستان ايفا كرده است. وقتي مقامات
محلي در ولايت شمالي بغلان در پاييز ۲۰۰۲ از ادامه انتشار اين مجله جلوگيري كردند
حامد با پشتيباني وزارت اطلاعات افغانستان موفق شد مقامات محلي را متقاعد سازد كه
اجازه فعاليت ژورناليست ها (بدون ترس از هرگونه مزاحمت) را صادر كند. با اين حال،
وي همواره از سوي مقامات محلي و جنگسالاران افغان به دليل چاپ مقالات، كاريكاتورها
و اشعار گزنده اي كه در نشريات مطبوعه خويش و همچنين در نشرياتي همچون روزنامه
هجونويس «كلك راستگو» كه از قضا خود پايه گذار آن بوده به چاپ رسانده تحت تعقيب و
ارعاب قرار داشته است. در يكي از آخرين موارد كه در آوريل سال جاري به وقوع پيوست
دو مرد مجهز به سلاح سرد (چاقو) در شهر كابل (پايتخت افغانستان) به حامد حمله
كردند. به عقيده هم قطاران وي، اين حمله به تلافي چاپ گزارشي انجام شد كه به قلم
حامد در سايت اينترنتي BBC انتشار يافته و در آن از
قدرت جنگسالاران محلي انتقاد شده بود. وي كه يك پزشك چيره دست و تفسيرنويس سرويس
دري BBC است اخيراً در كنار كار مطبوعاتي اش اقدام
به تأسيس يك مركز رسانه اي كرده است كه در آن كارگاه هاي آموزشي براي ژورناليست ها
و نويسندگان برقرار است، ضمن اينكه مرتباً سمينارهايي با موضوعاتي همچون
ژورناليسم، آزادي خبررساني، حقوق بشر و راه هاي تقويت جامعه مدني از سوي مسئولان
اين مركز ترتيب داده مي شود.
- «ابوبكر جاماي» ناشر ۲ هفته نامه ساختارشكن در كشور مراكش است. از وقتي كه اين ۲
هفته نامه در اواخر دهه ۱۹۹۰ با نام هاي Le Journal و
الصحيفه پايه گذاري شدند تحول جديدي در حوزه ژورناليسم كشور آفريقايي مراكش ايجاد
شد زيرا اين نشريات براي اولين بار اقدام به چاپ گزارش هاي افشاگرانه اي درباره
فساد و رشوه خواري در دستگاه هاي دولتي و موضوعات ممنوعه سياسي (تابوهاي سياسي)
كردند. از نظر بسياري از ژورناليست هاي مراكشي، اين دو نشريه را مي توان نخستين
نشريات كاملاً مستقل در اين كشورنام نهاد. در سال ۲۰۰۰، مقامات مسئول مراكشي چاپ
اين دو نشريه را به دليل آنچه كه عبور از خطوط قرمز سياسي تعريف شده در جامعه
سياسي مراكش عنوان شد متوقف كردند؛ بهانه اين توقيف، درج يك مصاحبه با «محمد
عبدالعزيز» رهبر جبهه آزاديبخش پوليساريو بود كه از دهه ۱۹۷۰ براي استقلال «صحراي
باختري» با حكومت مراكش در حال مبارزه بوده است. در طول سال هاي پس از آن نيز
«جاماي» و برخي همكارانش در هيأت تحريريه دو نشريه به دليل افشاگري هاي بي سابقه و
جنجال برانگيز _ كه برخي مقامات چپگراي سابق تا وزير خارجه كنوني مراكش را در كرسي
اتهام مي نشاند _ بارها از سوي مقامات دولتي توبيخ و حتي به تحمل ماه ها حبس محكوم
شدند. البته «جاماي» يك بار كه به دليل وارد آوردن اتهاماتي به «محمد بن عيسي»
وزير امور خارجه مراكش به تحمل دو ماه حبس محكوم شد با توجه به نفوذي كه در بين
اقشار تحصيلكرده و مطبوعاتي كشورش داشت موفق شد كه اجراي حكم محكوميتش را به حالت
تعليق درآورد. در سال هاي اخير، به رغم فشارهايي كه دولت مراكش به مطبوعات و رسانه
هاي خبري مستقل اين كشور وارد آورده است، «جاماي» و ساير همكاران چيره دستش موفق
شده اند كه شأن و جايگاه خويش را به عنوان قلم به دستان ساختارشكن در جامعه
مطبوعاتي كشورشان كمافي السابق حفظ كنند.
- «موسي مرادف» سردبير يكي از مستقل ترين نشريات چچن به نام Groznensky
Rabochy است. نام اين هفته نامه در سرتاسر دهه ۱۹۹۰
و به ويژه در سال هاي اخير به عنوان يكي از معدود رسانه هاي مستقلي كه از موضعي
بيطرفانه به پوشش جنگ طولاني مدت در چچن مي پردازد بر سرزبان ها افتاده است.
«مرادف» كه متولد و رشد يافته يكي از روستاهاي نزديك «گروزني» پايتخت چچن است
بارها از سوي مقامات دولت فدرال روسيه و همچنين از سوي دشمنان قسم خورده آنها يعني
جنگجويان چچني به انحاي مختلف مورد تهديد و ارعاب قرار گرفته و به گفته خود و
شاهدين مستقل از سوي هر دو گروه رقيب در چچن احساس خطر مي كند. وي از سال ۱۹۸۲
فعاليت جدي خود را در صحنه رسانه هاي نوشتاري كشورش كه در آن زمان جزيي از خاك
ابرقدرت شرق (يعني اتحاد جماهير شوروي سابق) بود آغاز كرد. پس از فروپاشي بزرگترين
حكومت كمونيستي جهان، وي به فعايت مطبوعاتي خود ادامه داد و به عنوان سردبير هفته
نامه Groznensky Rabochy برگزيده شد. «مرادف» دوران پرفراز و نشيب و
مشقت باري را در طول دوران فعاليت مطبوعاتي اش تجربه كرد و حتي طعم تلخ تبعيد
(خودخواسته يا ناخواسته) و از دست دادن نزديك ترين ياران و گزارشگرانش را به كام
خود چشيد. وي يك بار در سال ۱۹۹۴ به همراه خانواده اش به مسكو و بار ديگر در سال
۱۹۹۹ به جمهوري خودمختار اينگوش (در همسايگي چچن) عزيمت كرد و اگرچه هر دو بار پس
از مدتي كوتاه به زادگاهش بازگشت اما نهايتاً در سال ۲۰۰۱ براي ادامه كار مطبوعاتي
اش به مسكو مراجعت كرد و هم اينك نيز با وجود افزايش فشارهاي دولت فدرال روسيه به
رسانه هاي جمعي اين كشور در مورد پوشش جنگ در چچن به فعاليت وسيع خود در اين كشور
ادامه مي دهد.
- «مانوئل واسكوئز پورتال» فعال مطبوعاتي و رسانه اي كوبا يكي ديگر از برندگان
جوايز CPJ در سال ۲۰۰۳ است. وي كه يك نويسنده و شاعر
چيره دست كوبايي است در سال ۱۹۵۱ در شهر «مورون» در يكي از ايالت هاي مركزي كشورش
به دنيا آمد. وي كه سابقه تدريس در دبيرستان و ارائه خدمات مشاوره اي در وزارت
فرهنگ كوبا را دارد ساليان طولاني در چندرسانه دولتي زادگاهش قلمفرسايي كرده است.
«پورتال» در سپتامبر ۱۹۹۸ اقدام به تأسيس آژانس خبري مستقل Grupo de
Trabajo Decoro كرد كه تا مارس ۲۰۰۳ در آن به كار مشغول
بود. در اين زمان، وي كه مقالاتش عمدتاً سيستم انتخاباتي كوبا و همچنين اوضاع
اسفناك اقتصادي و اجتماعي زادگاهش (به ويژه طي ۱۲ سال اخير) را مورد انتقادات جدي
قرار مي داد از سوي مأمورين دولتي كوبا بازداشت و براي رسيدگي به اتهاماتش روانه
زندان شد. پس از گذشت مدت كوتاهي، قضات كوبايي رأي به حبس ۱۸ ساله پورتال و توقف
تمامي فعاليت هاي مطبوعاتي اش دادند. وي هم اينك در حال گذراندن سال هاي آغازين
محكوميت طولاني مدتش در زنداني در كوبا است.
- «جان اف. برنز» روزنامه نگار شهير بريتانيايي به سبب چهار دهه فعاليت مستمر در
صحنه مطبوعات كانادا و آمريكا موفق به دريافت جايزه يك عمر تلاش در راه آزادي
خبررساني از سوي مسئولين CPJ شد. اين جايزه همه ساله
به احترام «برتون بنيامين» تهيه كننده برجسته شبكه خبري CBS و
رئيس سابق CPJ (كه در سال ۱۹۸۸ دارفاني را وداع گفت) به
فرد برگزيده اهدا مي شود. «برنز» پيش از اين يك بار به دليل گزارش بي عيب و نقص
ظهور طالبان در سال ۱۹۹۷ و بار ديگر به دليل پوشش مطلوب محاصره سارايوو موفق به
دريافت جايزه معتبر پوليتزر شده بود. وي همچنين جوايز معتبر ديگري را به واسطه
فعاليت هاي فوق العاده تأثيرگذارش در اقصي نقاط جهان (از جمله در آفريقاي جنوبي و
افغانستان) كسب كرده بود و اخيراً نيز با حضور در بغداد در جريان حمله نيروهاي
آمريكايي و انگليسي به عراق به چشم و گوش بسياري از مردم آمريكا تبديل شد و گزارش
هاي خبري و تحليلي بسيار خوبي را براي شبكه هاي NBC, CBS و PBS
ارسال كرد. وي كه هم اينك ۵۹ سال سن دارد در آوريل ۲۰۰۳ به سمت مسئول خبرنگاران
بخش خارجي روزنامه آمريكايي نيويورك تايمز برگزيده شد. وي پيش از پيوستن به كادر
تحريريه نيويورك تايمز در اكتبر ۱۹۷۵ در نشريات معتبر كشور كانادا نظير Ottawa Citizen وMail The Globe and
فعاليت كرده بود.در پايان، لازم به ذكر است كه جوايز اين پنج نفر طي مراسم باشكوهي
كه در سالن مجلل Astoria - Waldorf در شهر نيويورك برگزار
شد روز سه شنبه ۲۵ نوامبر به آنها اهدا شد. البته جايزه «پورتال» به سبب اينكه وي
در كوبا در زندان به سر مي برد به نماينده اش تقديم گرديد.