نقدی بر کتاب "مقام تاجیکان در تاریخ افغانستان"
در دل ودامان آریانا، خراسان قرون وسطا وافغانستان معاصر، طی سده های متمادی ، طوایف ، قبایل وگروههای قومی از جمله : نورستانی ، بلوچ، پشتون، تاجیک، هزاره، ازبک ، ترکمن، پشه یی، اهل هنود و دیگران در کنار یکدیگر کار، زنده گی ومبارزه میکرده اند. مردمان این سرز مین باستانی، هر یکی زبانها، ادیان ، مذاهب وفرهنگهای پر از شگفتی را پرورش داده ، در غنامندی تمدن بشر نقش فعال داشته اند .
تاریخ این سر زمین مشحون (پر و انبا شته)از نبر دهای عادلا نه ء ملی و میهنی مردم ، علیه جهانکشایان ، سلا طین جبار شاهان مستبد، ا میران و دولتهای ضد دموکراتیک ، نا مردمی، ستمگستر ، متمرکز واهریمنان( راهنمایان تا ریکی ، بیداد ، زشتی ، پلشتی ، پلیدی وفساد) وتاریخ کار، زند گی ، مبارزهء عادلانه وتاریخ دفاع از آب، خاک ،آزادی، داد،عدالت اجتماعی ، روشنایی ، صلح ، دوستی و همبسته گی برادرانه ء مظلومان علیه برده داران وزمیندارن بزرگ بوده است.
مردم ما بویژه دهقانان،مالداران و پیشه وران میهن در سرا سر این دوران پر از فرا ز و فرو د تاریخی نیروی محرکهء تکامل جا معه بوده اند وبا احساس دردها ، رنجها و افتخا رات مشترک ، میهن خود را پاسد اری میکر ده اند. همبسته گی برادرا نه ، دوستی ریشه دار ، سنن نبرد عادلانه ء آ زادیخواهی ، ثروت سر شار و زوال ناپذ یر این آب و خاک و میراث مشترک نیاکان آزادی پر ست ما میبا شد.
در وضع کنونی ، نیز بیش از بیست گروه قومی واقلیت ملی در کشور ما زند گی ، کار و مقا ومت عا دلا نه میکنند. هیچیکی ازین اقلیتهای ملی به تنهایی نمیتوانند حاکمیت ملی مردم افغانستان را تمثیل یا با توسل به زور غصب کنند وبه این وسایل نا مشروع سیطره ء قبیله یی وقومی خود را به شیوهء قهر یا معاملات پشت پرده با میراثخواران استعمار وابر قدرتها استقرار بخشند.
قلمرو سیاسی کشور ما نیز طی هزاران سال گاه پهناورودارا ی دولتهای متمر کز ونیرومند بوده است و گه دستخوش تهاجم جهانکشایان وبیگانه گان گردیده پراگنده وکوچک شده است.تصادفی نیست که هر یکی از اقلیتهای ملی افغانستان ما با تمامی کشور های مستقل و نوبنیاد آسیای میانه وبا تمامی همسایه گان و کشو ر های منطقه بو یژ ه با کشور های حوزهء فرهنگی ، روابط ومناسبات همگون نژ ادی ،زبانی ،مذهبی ، دینی ،فرهنگی وتاریخی داشته اند.
در حال حاضر نیزتا حدودی این پیو ند های تاریخی فر هنگی مردم کشور ما با خلقهای پشتونخوا ، بلوچستا ن، ترکمنستان ، ازبکستان ، ایران و تاجیکستان دوستانه میباشد. هرچند تفاوت نظامهای مختلف ومخا لف سیاسی اجتماعی- اقتصادی وتند پیچهای تند کشورما منطقه وجهان ما،همسایه گان و رژیمهای کشورهای پیرامون افغانستان را دستخوش تحولات تاریخی کر ده است ، مگرفرهنگهای ریشه دار، سنن زبان ، روان ،ادبیات این مردمان دوست وبرادر روز تا روز پرمایه تر،غنی تر،انسانی تروآگاهانه ترمیشود وبدو ستی وهمبسته گی برادرانهء مردمان ما مساعدت بیشتر میکند.
شهر های باستانی بلخ، بخارا، هرات،مرو ،کابل، غزنه، سیستا ن وقندهار، مراکز عمدهء اداره، سیاست، فرهنگ آریانا ـ خراسان و پای تختهای شا هان، سلاطین، امپراتور ها، امیران و رییسان جمهور ودولتهای نظامی مستبد وجبار این سرزمینهای پر جوش وخروش خاور زمین بوده است.
مردمان آزادیدوست افغانستان هرچند برای نیل به آزادی ، تامین حاکمیت ملی و استقرار دولت ملی -دموکراتیک قر بانیهای فراوانی داده اند،اما بنا بمد اخله ودخالت ابر قدرتها، هنوز هم گریبان خود را از پنجه ء شور سیطره جویان قبیله یی وقومی رها نتوانسته اند و با دریغ ودرد هنوز هم، کشمکشها و معاملات پشت پرده برای حفظ وکسب قدرت به همان شیوه های منسوخ کهن به مقیاس ملی وبین ا لمللی جریان دارد.
یکی از دردهای ریشه دار با سوادان وبیسوادان مردم افغانستان معاصر این واقعیتهای تلخ بوده است که سیا ست فرهنگی حکومتها ی سدهء بیستم ، بطور کلی بخود آگاهی ملی بیداری سیاسی واجتماعی شاگردان ومحصلان نقش سازنده و فعالی نداشته اند. استبداد استعماری ، دشمن آزادی بیداری سیاسی وخود آگاهی ملی واجتماعی شا گر دان ومحصلان بوده است .در نصاب تعلیمی وآ موزشی معارف افغانستان ، از کار، زنده گی ومبا رزات ملی آزادیخواهانه وضد استعماری وضداستبداد استعماری مردم افغا نستان و از قهرمانان ملی وازادیخواهان کشور، معلومات بسیار اندکی در دسترس شاگردان
معارف ومحصلا ن دانشکده ها قرار میگرفت. اگر غبار فقید ، استا د احمد علی کهزاد ، پوهاند حبیبی، عبد ا لهادی داو ی ، میر محمد صدیق فرهنگ و دیگر مشرو طه خواهان و آزادیخواهان ، دربارهء جنبش مشروطیت ، مبارزات آزادیخواهانهء مردم افغا نستان و اوضاع سیاسی دوران استبداد استعماری ، خاطر ات و پژوهشهای آگا هی بخش و سود مند ی داشته اند ، با دریغ ودرد فراوان که اکثر آن یادداشتها دردوران زنده گی خود ایشان یا تا کنون امکان طبع ونشر نیافت. حما سهء منظوم (اکبر نامهء ) حمید کشمیری و غلامی کهستان 3 در افغانستان دوران " استبدادکبیر و صغیر" و احتما لا د ردوران تنظیمهای (جهادی) امکان طبع ونشر نیافت.
یاداشتها وبرداشتهای جناب آصف آهنگ، در اخبار آزادی وسپس در دوران مهاجرت طبع ونشر، گردید. از غفوری صاحب اوگنج غنی دوران زندانهای استبداد کبیر،.استفادهء کافی نشد. خاطرات سردار رحیم به برکت تلاش سخی غیرت، به دری ترجمه طبع ونشر گردید واین خاطره های بسیار با ارزش تاریخی از خطر نابودی روی یک تصادف نجات یافت. خاطرات تاریخی وبا ارزش میر سید قاسم آ غای لغمانی مشروطه خواه مشهورو مرد آزادی دوست ودانشمند وطن عزیز د ردوران کشمکشهای خونین تنظیمها ی ساخت پاکستان، بعد از زنده گی پر بار آن مرد فاضل در کتاب " .....قربانیان استبداد " بقلم فرزند فرهیختهء ایشان جناب مسعود پوهنیار ،در شهر پشاور طبع ونشر گردید ودر دسترس نسل دیگری از مبارزان ملی و وارثان شایستهء زنده یاد میر سید قاسم اغای لغمانی قرارگرفت .
همچنان در بارهءترکیب ملی ، اجتاعی ، زبانها ، ادیان مذاهب، طریقه ها وفرقه های مذهبی وعرفانی وتعداد دقیق نفوس ومناسبات اجتماعی و ملی مردم افغانستان وجنبشهای ملی ضد استعماری ودربارهء حماسه های ادبی وقیامهای دهقانی خراسان اسلامی معلومات لازم بازتاب نمی یافت. در زمینه ء زنده گینا مه ء قهر مانان جنگهای اول ، دوم ،جنگ فاتحانهء میوند وماهیت دولت ملی شاه امان اله و جنبش دهقانی دوران امیر حبیب اله کلکانی درکوهدامن وشمالی وعصیانهای دهقانی زمینداور قندهار ، سلیمانخیل ، قوم صافی کنرها، قبیلهء جدرا ن، عوامل وعلل پیدایی این جنبشهای خود بخودی و نیرو های محرکهء داخلی وبیرونی این جنبشهای دهقانی ، تا کنون پژوهشهای دقیق وا کا د میک تاریخی نشده است.
اگر محمد طا هر بدخشی گامهای ملی میهنی درین راه برداشته بود با دریغ واندوه که تلاشهای پر امید او در همان آغاز کار ، توجیهات نادرست و با تعصب خشونت آ میزی سرکوب گردید.
آثار قلمی و نامطبوع فیض محمد کاتب هزاره خوشبختانه به تو جه مستقیم جناب سلطان علی کشتمند صدر اعظم دهه ء هشتاد در ار شیف ملی محفوظ شد. آ رزو مندم که از دستبرد دزدان میراثهای تاریخی وفرهنگی مرد م افغانستان آ سیب وگزندی ندیده باشد .
برای جاپ" تذکره ا لا نقلاب" فیض محمد کاتب هزاره نیز تلاشهای انجام یافت واین اثر قلمی از زبان دری توسط یکی از خاورشناسان اکادمی علوم شوروی سابق، بزبان روسی ترجمه تعلیق تحشیه وطبع گردید ومتن آن بزبان دری طبع شد. لازم بتذکر است که در کتاب تذکره ا لانقلاب رویداد های روز مره ء دوران امیر حبیب اله کوهدامنی (جنوری 1929-15اکتبر- 1929) باز تاب روشن ومنظم یا فته است. " آرزو مندم که دکتور خلیل وداد "بارش" مو ء لف کتاب " امیر حبیب ا له کلکانی مردی در حریق تاریخ " روزی تاریخ دقیق وصحیح دوران کو تاه ا مارت امیر حبیب ا له کلکانی را بر پایه این اثر قلمی فیض محمد کاتب نیز بنوسند .ازآن زمان تا کنون هفتاد وچهار سال سپری شده است. افغانستان هنوز هم با وضع بسیار بحرانی تری مشت وگریبان است تب وتاب جامعه هنوز هم افزایش مییابد. تلاش های ناکافی دولت انتقالی ونیروهای صلح سازمان ملل متحد و جامعه ء جهانی برای انتقال صلح آمیز حاکمیت ملی به نماینده گان منتخب مردم افغانستان، علی رغم سنگ اندازیهای آشکار وپنهان دشمنا ن آزادی، دموکراسی، صلح وترقی ، در فضای تیره وتار بی اعتمادی جریان دارد.
دوستان وحامیان دولت انتقالی نیز بر پایه های متزلزل این دولت اعتماد کافی ندارند و نوش دارو های آ نان به زمان معین نمیرسد ودخالت مسلحانهء طالبان، بنیاد گرایان،، دلالان مواد مخدر وهابیان وتمامی واپسگرا یان درون مرزی ومنطقه روز تا روز افزایش مییابد . پروسهء ثبت نام برای رأی دهی انتخابات شورای ملی وانتخابات ریاست جمهوری به کندی پیش پیش میرود . خلع سلاح نیز چندان دست آورد چشمگیری ندارد.
درین اوضاع و شرایط پیچیدهء ملی وبین المللی و مرحلهء گذار کند ودشوار جامعه ، شناخت همه جانبه اوضاع سیاسی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، ملی و بین المللی وگرایشهای نوظهور سیاسی ملی، منطقه ای ، شناخت ترکیب ملی اجتماعی جامعه ء بویژه شناخت درجهء تکامل اقتصادی اجتماعی و ویژه گیهای اقلیتهای ملی و گروهای قومی وهمچنین شناخت نقش هریکی ازین گروهای قومی و اقلیتهای ملی ومناسبات متقابل آنان در تحولات سیاسی ،اجتماعی ، وتکامل ملت ودولت ملی مردم افغانستان و در ارتقای خود آگاهی اجتماعی و ملی وتقویت اعتماد متقابل مردم ساکن کشورمساعدت لازم میکند. ”مقام تاجیکان در تاریخ افغانستان" یکی از همینگونه اثار تحقیقی است که به بیداری خود آگاهی ملی و غرورسالم ملی و اجتماعی تمامی فرزندان میهن نقش سود مندی بجا می نهد. بادرک این ضرورت تاریخی، اینک بمعرفی" کتاب مقام تاجیکان در تاریخ افغانستان " آغاز میکنیم.
مقام تاجیکان در تاریخ افعانستان ، نام کتابی است که چاپ اول آن در بهار سال 1380خورشیدی (1999م) در موئسسه چاپ وانتشارات دانشگا ه فر دوسی از سوی انتشارات شیخ الاسلام احمد جام در 712صفحه وتیراژ یکهزار وپنجصد نسخه چاپ گر دیده است. و محل نگهداری آن ، کتاب خانهء ملی ایران میباشد.
این کتاب تاریخی- پژوهشی، توسط استاد حق نظرنظروف ، دا نشمند شعبهء خا ور شناسی اکادمی علوم جمهوری تاجکستان، با رعایت اصول وموازین پژوهشهای علمی، تا ء لیف گردیده است.
استاد حق نظر نظرو ف در پشگفتار - این اثر پژوهشی وتاریخی ، در بارهء ضرورت پژ وهش و تاء لیف این کتاب ، تر کیب ملی- اجتماعی ، نفوس ، ویژگیهای فرهنگی ، تاریخی و دیگر سنتهای شایسته وپسندیده ء ا هالی افغانستان کنونی، تاریخ زند گی ، کار ومبارزا ت مشترک ضد استعماری و آزادیخواهاهانه ء مردم افغانستان ، اشتباهات برخی از موء رخا ن رو سیهء شوروی و تاجیکستان دوران حاکمیت شوروی ، دربارهء اقلیتهای ملی ،قبایل و - گروههای قومی افغانستان و همچنا ن دربارهء تحقیقات و خدمات مهم شماری ازخاورشناسان شوروی پیرامون این مسایل و نقش فعال تاجیکان درتحو لات ملی - دموکراتیک ،دیگرگونیهای فرهنگی و مقا ومت های عادلانه ء تاجیکان درمقا بل تهاجم تاریخی اعراب، چنگیز، تیمور، نادر افشارو استعمار بریتانیا ، اندیشه ها، انتقادات ، باورها و پزوهشهای علمی تا ریخی سودمندی دارند.
درین اثر تاریخی- پژو هشی استاد حق نظروف در بارهء بر خورد تجا وز کارانه ء استعمارگران بریتانیا وپادوهای محلی و منطقه یی آ نها از جمله دربارهء بر خورد های ظا لمانه ءامیر عبد ا لرحمان ، نادر خان ، حفیظ ا لله امین و ملا عمر، علیه روشنفکران شخصیتهای ملی - اجتماعی - فرهنگی -متنفذین روشن بین و سر برآورده گان خلق تاجیک ، داوریهای بسیار عادلانه و خالی از هرگونه تعصب و عصبیت ملی کر ده اند.
درین اثر تحقیقی از نقش ملا فیض محمد کاتب هزاره میر غلام محمد غبار - پوهاند عبد الحی حبیبی-استاد احمد علی کهزاد ومیر محمد صدیق فرهنگ و تلاشهای میهنپرستانهء آ نان در انعکاس دقیق و صحیح رویداد های تاریخی ومبارزات ملی و اجتماعی مردم افغانستان - با قدر دانی یادشده است. بر خورد و قضاوت استاد حق نظروف در مورد گرا یشهای شا غلی محمد گل مهمند ودیگر عظمت طلبان کاملا اصولی ، عادلانه وبسود مردم تحقیر شده و تمامی مردمان برابر حقوق کشورما میباشد.استاد حق نظروف همبسته گی برادرانهء پشتونها تاجیکان هزاره گان ازبکان وجوشش تمامی اقلیتهای ملی-
کشور را برای تشکیل ملت ودولت مستقل ملی متحد و دموکراتیک افغانستان یک ضرورت تاریخی اجتناب ناپذیر ارزیابی میکند وبسود صلح وثبات کشور ما میپندارد. موء لف این کتاب در پایان این پیشگفتار غنا مند تاریخی وتحلیلی خود با صراحت و روشنی یادآوری کر ده اند که این پژو هشهای تاریخی، نه بمقاصد برانگیختن تاجیکان ستمدیده ء افغانستان علیه مظلو مان سایر گروهای قومی ، بل بمنظورآشکار ساختن ماهیت استبدادی وسیاستهای نا عاقبت اندیشانه وسیطره جویانهء سیاسی حکومتهای گذشته ودولتهای متمرکز ووابستهء افغانستان بوده است تا نسلهای امروز وفردای تمامی گروه های قومی و اقلیتهای ملی ، ازین رویدادهای تلخ تاریخ درس عبرت بگیرند و این حقایق زند گی چرا غ رهنمای کار ومبارزهءآنان باشد که " پشتونها ، تاجیکان ، هزار گا ن، ازبکان و غیره برادران و مساویانه حیات و زند گی خود راتا از روی عدالت اجتماعی ، احکام و مقر رات اسلام حقیقی رعایت قانون وقاعده های بین المللی و انساند وستی پیش نبرند، صلح و سلام دایمی را در مملکت خود هرگز پایه دار و استوار نمی توانند...." (1)
استاد حق نظروف باب اول کتاب خودرازیر عنوان درشت " خلق تاجیک در عهد سلطنت درانیان،" آغاز کرده است . نظری به گذشته ء تاجیکان ، دلایل اجتماغی- فرهنگی ، مقاومت تاجیکان در مقابل تها جم جهانکشایان و تجاوز کاران تا آ خرین قطره ء خون ، تاجیکان در دوران تسلط درانیان ، ادبیات وفرهنگ تاجیکان و دری زبانان و خشم وخروش مردم بر ضد شیوهء ا د ا ره ء قبیله ای و باز تاب ان در ادبیات دورهء تیمور شاه درانی (2) اوضاع قست شمال افغانستان د ر زمان حکمرانی درانیان- تنزل دو لت و شدت یافتن مبا رزء بهادرانه ء تاجیکان بخاطر استقلال کشور ، ترکیب اجتماعی و مردم و اهالی شهر هرات ،همه مطالب و معلومات تاریخی و مستندیست که در باب اول "مقام تاجیکان در تاریخ افغانستان " باز تاب روشن یافته است.
پریشانی و پراگنده گی افغانستان در زمان بارکزاییان ، نقش مردم تاجیک درجنگهای آزادی بخش اول-دوم و جنگ فاتحا نهء میوند علیه سپاه تجاوز کار استعمار بریتانیا ی کبیر ( 1842 - 1879-1880م-) وصف حماسه های تاریخی قهرمانان جنگ اول افغان و انگلیس در اکبر نامه ء حمید کشمیری ونقش ابن حماسهء ادبی در بیداری شعور ملی - میهنی مردم تاجیک افغانستان - باز تاب مقاومت دلاورانه ء قهر ما نان جنگهای دوم افغان و جنگ فاتحانهء میوند در سروده های مردم- 1- تاکستانهای کوهدامن و پروان از جمله این سرودهء مشهور فلکلوریک :
" محمد جان خان مرد میدان است"
" ایوب خان شیر غران است "
" میر بچه خان رس رسان است "
"بیا بیدر(برادر) انگور بخو(بخور)
مطا لب تاریخی پر افتخار دیگر یست که در باب دوم کتاب " مقام تاجیکان در تا ریخ افغانستان " پزو هش و برسی نقادانه و تاریخی شده است .
تحولات سیاسی ، اجتماعی وفر هنگی زما ن امیرحبیب اله سراج ، جنبش مشروطیت اول - دوم و استردا د استقلال افغانستان قیام مسلحانهء پیروز مند سوم افغان و انگلیس (1919م) همه موضوعات تاریخی ایست که در باب سوم این اثر استاد حق نظروف انعکاس گستر ده یا فته است.
افغانستان دردورهء گذا از دوران شا ه امان ا له وبحران امیر حبیب اله کلکا نی خادم دین ، بخاندان ستمگسترنادرخا ن واستبداد کبیرسردار محمد هاشم خان صدر اعظم، رویداد غم انگیزدیگر یست که در فصل چهارم این کتاب بر رسی وارزیابی عادلانه شده است.
در بابهای پنجم - ششم و هفتم این کتاب ، معلومات سود مندی ، در بارهءاستقرار نظام مشروطه شاهی ـ تحولات اقتصادی - اجتماعی در سالهای بعد از جنگ دوم جهانی (1946--1963) ، اقتصاد پلان شدهء دوران حکومت و استبداد صغیر سردار محمد داوود (1953-1963) ، تحولات سیاسی - اقتصادی-اجتماعی و فر هنگی سالهای شصتم و هفتادم وانفاذ قانون اساسی(1964)ومرحلهء نوین تحولات ، ظهور و پیدایی احزاب سیاسی ، وفعالیتهای احزاب سیاسی ومطبوعات غیر رسمی و "بظا هر"آ زاد دردوران حکومتهای محمد هاشم میوند وال وسردار نور احمد اعتمادی ، سقوط سلطنت توسط سردار محمد داوود( 1973-1978) باز تاب یافته است.
استقرار جمهوری دمو کراتیک افغانستان ، ناکامی وشکست فاجعه آمیز حاکمیت خلق ، هجوم ، حضور و نفوذ قشون شوروی وحا کمیت مرحله جنگ اعلان نشده ، استعفا و سرنگونی حاکمیت دکتر نجیب ا له مطالب موجز دیگریست که در باب هشتم این اثر تحقیقی- تاریخی بررسی گردیده است .
جمهوری اسلامی ساخت پاکستان و ادامه ء جنگهای برادر کشی در افغانستان باب نهم این اثر پزو هشی - تاریخی میبا شد.
یک نظر انتقادی بر کتاب مقام تاجیکان در تاریخ افغانستان
مقام تاجیکان در تا ریخ افغانستان نخستین اثر پژوهشی - تاریخی ایست که نقش و مقام تاجیکان افغانستان را بصورت مشخص بر رسی و ارزیابی اصولی وعلمی مینماید. این اثر با ارزش پژو هشی - تاریخی همان گونه که در آ غاز تذکررفت توسط استاد حق نظروف یکی از دانشمندان خاور شناسی اکادمی علوم تاجکستان تالیف گردیده است.
موء لف این کتاب نخستین دا نشمند همز بان ، همروان ، همرگ وریشه وهمشرقی ای اند که از میان دانشمندان تاجیک جهان درین حوزهء فرهنگی ، در خانه امید تمامی تاجیکان جهان ودر جمهوری تاجیکستان مستقل ، دردهای مزمن و ریشه دار ،آشکار و پنهان اجتماعی ملی و تاریخی تاجیکان افغانستان را کشف وبا نشترانتقاد اصولی عقده گشایی کرده است.
همچنین استاد حق نظروف ، نخستین خاور شناس تاجیک جهان میباشند که با احساس دردها و افتخارا ت مشنرک تاریخی، و فرهنگی و شناخت ژرف نیازهای مبرم تمامی گروهها واقلیتهای ملی برابر حقوق افغانستان، .تاجیکان میهن ما را بویژه از هویت باخته گی ،حقارت ملی، اسارت معنوی وظلم ملی با منطق علمی ، روشن و عاد لانه هوشدار میدهند.
بباورم این اثر تاریخی و با ارزش ، نه تنها تاجیکان افغانستان را ، بل تمامی اقلیتهای ملی کشور مارا شعور و آ گاهی ژرف و غرور سالم ملی ،اجتماعی و فر هنگی می بخشد تا بر ضد ظلم ملی ، اجتما عی و هر گونه نا برا بری حقوقی و تبعیض پرخاش داد خواهانه و اعتراض قانونی ، دموکراتیک و مسا لمت آ میز نمایند وبه این شیوه ووسیلهء صلحجویانه قانونی حقوقی و دموکراتیک درتسریع پرو سه ء رشد ملت و دولت ملی افغانستان دموکراتیک مستقل ، متحد و نوین - نقش شایسته ء وخلاق خود راایفا کنند.
همچنین این پژو هشگر خرد مند جمهوری تاجیکستان، با احساس همبستگی برادرانه ء بین ا لمللی وبا دید باز و نگرش علمی خود ، فرزندان رو شن بین اقلیت بزرگ ملی پشتون افغانستان را با همه رعایت همسایگی نیک ، دوستی و اصول همزیستی مسالمت آمیز فرا می خواند تا باساس حکم آ مر انهء تاریخ علیه عظمت طلبی ملی، جلوه های زشت استثناء طلبی تفوق طلبی ملی ، خصومت ملی بر ضد گرایشهای سیطره جویانه قبیله ای، بقایای طالبان ظلمت ، بنیاد گرایی مردسالاری و زن ستیزی و دیگر میراثهای متعفن دوران استبداد استعماری شاهان ، امیران ستمگستر افغانستان بپا خیزند و بسود ارزشهای والای آ زادی ، دمو کراسی ، ترقی ، صلح وعدالت اجتماعی وملی و تساوی حقوق ملل افغانستان و جهان، بانگ رسای خودرا بیش و پیش از دیگر اقلیتهای ملی وگروههای قومی وظلم دیده گان کشور، بلند وبلند ترکنند و با چنین گامهای ا ستوار اجتماعی وملی ، از اعتماد همه اقلیتهای ملی و گروههای قومی و نمایتد ه گان آ گا ه و روشن بین مردم برخور دار شوندو در ساختمان افغانستان نوین ،مستقل متحد ودموکراتیک باساس شایسته گی ، کفایت ونا وا بسته گی به این یا آن ابر قدرت دور ونزدیک ، نقش فعال خود را بمثا به ء ستون استوار و پایه نیرومند ملت ودولت ملی افغانستان
نوین ایفا کند . خلا صه تجا رب تاریخی سده های 19 و20 وآغاز قرن 21 بویژه درسهای روشن مبارزات عا دلانه ء مردم افغانستان علیه استعمار بریتا نیا ی کبیر ، تجارب مبارزات مسالمت آ میز پارلمانی علنی ،قانونی مخفی ، غیرقانونی قیامهای مسلحانه ، کو دتاها نبردهای دیموکراتیک کشمکشهای خونین تنظیمها برای کسب و حفظ ثروت وقدرت سیاسی ، مقاومتهای عادلانهء جبهه ء متحد ملی مردم افغانستان علیه امر ونهی طالبان ،القاعده و فوج پاکستان وتمامی اشغاگران پیدایی تند پیچهای نوین وگرایشهای ناگهانی اردوگاه سرمایه و تمامی نیرو های طرفدار صلح ودموکراسی علیه تیرورزم
بین المللی ، بنیا د گرایی ، کشت و ترافیک مواد مخدر و درنهایت پیدایی توازن نوین قوای بین ا لمللی و تناسب نیرو های نو ظهور ملی واجتماعی و سیاسی ا فغانستان نوین ، این خو شبینی تاریخی و امید های روشن را ، در اکثریت قریب به اتفاق گروههای قومی واقلیتهای ملی ، طبقات و اقشار اجتماعی و پیروان ادیان ومذاهب ، طریقه ها و فرقه های بویژه در نسل نو ین مبارزان ملی -دمو کراتیک، میهنی وترقیخواه کشور زنده ساخنه است که مردم افغانستان دیگر آن رعایای وفا شعار سی سال پیش نیستند . نماینده گان عاقل تمامی اقلیتهای ملی و گروههای قومی بیش از هر زمان دیگری، به پختگی و بلوغ سیاسی ورشد خود آ گا هی ملی و اجتماعی خود نایل شده اند. در پشت هر شعاری و لو خوشا یند باشد منافع این یا آن ابر قدرت و منافع این یا آن قشر ، طبقه ، لایهء اجتماعی یا گروه قومی ، قبیله ای واقلیت ملی را جست و جو و با زیهای پشت پرده ء هر یکی ار نیروهای مخالف و مختلف را کشف و به آ هنگ شتابنده افشا می نمایند.
از رسا لت تاریخی تصرف قدرت ، رهبری جنبش و جا معه ، مقاومت عادلانه ء ملی ، دادن قربانی ها ی بزرگ ، ایتلافها، اتحادها ، وحدتها وسوگندهای شکننده و پیمانهای سست، نا پایه دار و معاملات پشت پرده رهبران ونیر وها ی چپی وراستی - درسهای تلخ و عبرت تاریخی اندوخته اند .
شکل نوشته وکمیها وکا ستیهای کتاب مقام تاجیکان در تاریخ افغانستان
همانگونه که موء لف محترم در پیشگفتار این اثر تاریخی - پژوهشی ، از خواننده گان کتاب خویش عذر تقصیر خواسته اند ، بر گردان کتاب از خط تاجیکی ( کریلی اساس) بخط نیاکان توسط " کامپیو تر" صورت گرفته است. در بر گر دانی جاهای و نا مهای اشخاص غالبا نادرستیهای املایی،کمیها وکاستیها به نظر میر سد . اغلاط و اشتبا هات املایی گهگا ه چنان فاحش است که معانی ومفا هیم واژه هاه ترکیبها ی جملات، حتا نامها و تخلصها بدشواری خوانده وفهمیده میشود . شیوه بیان کتاب بیشتر بزبان گفتاری مردم تاجکستان نزدیک است .
بمقصد رفع این کمی و کاستیهای املایی این کتاب ، با شناخت دقیق و صحیحی که از اشخاص وجای های افغانستان معاصر داشته ام ، املای صحیح نامهای اشخاص ، جایها، ترکیبهای نادرست و واژه را تنظیم کرده ، به موء لف این اثر با ارزش تاریخی، دو سال پیش( اپریل2002) یکجا با یک نامهء شخصی و دوستانهء خود گسیل داشته ام .
آ رزو مندم که چاپ دوم این کتاب پژوهشی - تاریخی از نادرستیها، کمیها ، کاستیها و ناهنجاریهای نوشتاری کاملا خالی باشد و هر خواننده و پژو هشگر ، بویژه تاجیکان باسواد وتمامی دری زبانان ا فغانستان و جهان ، ازپژو هشهای تاریخی تحلیلی علمی و اصولی استاد گرا می حق نظر نظروف، استفادهء گستر ده بتوانند. تصویر صادقانه تاجیکان افغانستان را در ترکیب غنا مند ملت ودو لت ملی و آ یینهء تمام نمای تاریخ افغانستان مستقل ، متحد دمو کراتیک بدون کم وبیش به بینند ودر داوریها و موضعگیریهای خود دو چار خود مهتر بینی یا خود کهتر بینی نشوند.
خلا صه
از واژه واژه ، سطر سطر و صفحه صفحه ء کتاب " مقام تاجیکان در تاریخ افغانستان " این پند و پیام ودرسهای عبر ت را بر وشنی میتوان شنید که:-
- ) دولتهای متمرکز افغانستان هیچیکی دموکراتیک نبوده اند . واز طریق انتخا با ت آ زاد وسری تا ء سیس نشده بوده اند.
ـ ) دولتهای متمرکز افغانستان به استثنای ودولت احمد شاه درانی تا زمانشاه وسپس شاه امان ا له به تمامی و بدرجات متفاوتی به این یا آن ابر قدرت جهانی پیوند ووابسته گی داشته اند. اگرامیر حبیب ا له کوهدامنی و نور محمد تره کی برشد مستقل و ناوابسته گی ، گرایشی نشان دادند آنان نیز، به شیوهء وحشیانه وخلاف سنن افغانی وانسانی اعدام شد ند .
ـ) در آینده نیز هر امیر شاه و رییس جمهوری که توسط قدرتهای بزرک ، خلاف ارا دهء آزاد مردم افغانستان صادر گر دد و قد رت را بزور ، زر ومعاملات پشت درهای بسته غصب کنند ، سر نو شتی بهتر از شاه شجاع امیر دوست محمد ، امیر عبد ا لر حمان ، نادر خان ودیگران نخوا هند داشت.
ـ) تمر کز قدرت بدست یک شخص ، خانواده ، قوم یا فدراسیون قبایل نیز، برشد مستقل ملت و دولت ملی و دموکراتیک مساعدتی نتوانسته است ودر آینده نیز برشد مستقل ملی ودولت دمو کرا تیک افغانستان واحد مساعدتی نمیتواند.
ـ) در افغانستان کثیر ا لمله وچندین قومی ، زمینه های رشد مستقل ملی ودموکراتیک جامعه و شرایط مساعدلازم نیل به ، آزا دی ، دمو کراسی ، ترقی ، صلح وبرابری حقوق توده های مردم وبویژه تساوی حقوق زنان ومردان را دولتی میتواند فراهم نماید که متمرکز ، واحد و دارای پایه قوی دموکرتیک ،اجتماعی،ملی و مردمی باشد
.
پا ورقیها :
(1) : پیشگفتار کتاب " مقام تاجیکان در تاریخ افغانستان" صفحهء ( 17)
( 2) : شرر
یکی از قصیده سرایان دربار تیمور شاه درانی و دربار امیر دوست محمد خان مرزا علی
متخلص به " شرر"از شاعران "زمینداور " قندهار میباشد.
در اشعار و قصاید شرر فر یاد اعتراض بی نوا یان زمینداور علیه مستبدین شریر محلی وحاکمان ظالم زمان شاهزاده همایون نایب ا لحکو مهء قندهار، باز تاب دردناک و آهنگین دارد.
اینک شش بیت از یک قصیده ء شرر که دران دید گاه و موضع مردمی وداد خواهانهء شاعر جلوه های انسانی وپر خاشگرانه ونقادانه دارد، بحیث نمونه ء شعر ، شعار و شور همان روز کار از صفحهء(75) کتاب "مقام تاجیکان در تاریخ افغانستان " اقتباس و نقل میشود . آ رزو مندم که سیطره جویان افغانستان امروزین ما آنرا بخوانند و زخمهای کهنهء گذشته را با همه احساس مسوولیت و همدردی ا لتیا م بخشند.
" کسب و کمال شان همه دزدی و رهزنی "
"رزق حلال شان همه دایم شراب و بنگ "
" کردند ملک غارت و بر قتل ما لکش "
" شمشیر تیز و خنجر خونریز شان به جنگ "
" چون مال و ملک خلق گرفتند، در عوض "
" بر صا حبش دریغ نکر دند چو ب و سنگ "
" قومی چنين ستمگر و داریم حا کمی "
" با شیر همچو روبه و با موش چون پلنگ "
" ا ی شاهزا د ه چون به تو حق داد مملکت "
" تعمیر دین و دل کن و تحصیل نام و ننگ "
" غا فل مشو ز گوشه نشینان بی نوا "
" ما یل مشو به نغمه سرا یان شوخ و شنگ "
(3) : غلامی کهستا نی
از شاعران وطندوست و آ زا دیخوا ه قر یه ء آ فتابه چی کهستان و یکی ا ز اشترک کننده گان فعال جنگ اول افغان و انگلیس واز مبارزان مقا ومت ملی ضد استعماری میهن ما غلامی کهستانی بوده است.
در اشعار حماسی غلامی ، شور مقاومت ، دلاوری و قهرمانی میر مسجدی خان کهستانی ، شاه خان عبد ا لخالق ، اسکندرشاه و نصرت میر خان و دیگر قهر مانان و آ زادیخواهان با ز تا ب روشن دارد. حماسهء غلامی کهستانی به پیروی از شاهنامهء فردوسی در سال (1842--1843) در بحر تقارب سروده شده است ودران صحنه های پر هیجان جنگ اول افغان وانگلیس و نقش قهر مانان راه آزادی با احساس میهندوستانه تصویر شده است .
غلامی کهستانی ، در دوران مبارزات آ زادیخوا هانهء کهستانیان هندو کش بیدارزنده گی ومبارزه میکرده و اکثر قهرمانان ملی وآزدیخواهان زمان خودرا در عمل امتحان کرده بوده و می شناخته است.
اکا دمیسین دستگیر پنجشیری
ایالت وا شنگتن - امریکا
سرطان - 1383خورشیدی
سپا سگزاری :
از جناب داکتر ویس عظيمی سپا سگزارم که بوسیله ء محترم جرأ ت گردانندهء سایت آر یایی، مرا متوجه این حقیقت تاریخی ساخته اند که: استاد گرانمایه ام" پوهاند علی محمد زهماء" خوشبختانه در قید حیات اند ودر کشور "اتریش " زنده گی میکنند. برای ایشان زند گی پر بار تری آرزو میکنم . شاد و از غمهای غربت و مرگ قوی تر ونیرو مند تر با شند.
با عرض حرمت
و به امید دیدار و دریافت آدرس ایشان
دستگیر پنجشیری
ایالت واشنگتن- امریکا
9جولای 2004 میلادی
بالا
صفحة دری * بازگشت