چو آزادگی نیست  کشور مباد

زن و مرد ما زنده یکسر مباد

چو  آزادگی نیست   دنیا  مباد

ز  فرش  زمین  تا  ثریا  مباد

 

 

 

 
  شناس نامه:

 

نام کتاب : تحقق نظام دموکراسی و حل بحران دیرپای افغانستان

نگارش : غلام سخی ارزگانی

ناشر :  گاهنامهء ندای هزارستان

تاریخ چاپ : ماه  میزان سال 1384 خورشیدی ، برابر با ( اکتوبر سال 2005 م )  و مطابق ماه  رمضان  سال 1426 هجری قمری

چاپ اول : شهر هامبورگ جمهوریت فدرالی آلمان

ویراستار : عزیز احمد ناصر

ارتباط :

 

Internet:  www.hazaristan.net

E-Mail : nedai@hazaristan.net

 

شماره تيلفون  : 041528477045

شماره فکس :  8477049/04152

کلیه حقوق برای ناشر محفوظ است

 

اهدا به مردمان تشنهء:

آزادی ، برابری ، پلورالیزم ، وحدت ملی  ،

عدالت اجتماعی  و مردم سالاری در افغانستان

 

 

فهرست مطالب

 

صفحات

فصل اول :

 

 

پیشگفتار : .. ..................................................1

آغاز سخن : ... ...............................................4

تعريف دموکراسی :  ........................................5

ديکتاتوری ضامن آزادی ستيزی

 و عقب گرايي جامعه :  ....................................15

نظام دموکراسی تضمين کنندهء

آزادی و سعادت اجتماعی جامعه :  ......................20

شالوده های اخلاق دموکراسی :  .........................21

منابع :  ...............................................................24

 

فصل دوم :

 

گوشهء از بحران در افغانستان :  .........................26

نمونهء چندی از نفاق و بحران از سوی

متولیان سیاسی خود محور و نظام استبدادی: . ........36

تبعیضات و خصومت مذهبی :  ...........................58

 

صفحات

 به بازی گرفتن مذهب حنفی :  ...........................61

 

ستم  فرهنگی در برابر کثرتگرایی فرهنگی : .........63

در اخیر:  .....................................................84

منابع :  ........................................................88

 

فصل سوم :

 

چنداصل لازم دموکراسی جهت حل بحران کشور:... 92

آزادی :  ........................................................92

انتخابات آزاد :  ...............................................94

حقوق مدنی جامعه :  ........................................96

حقوق سياسی جامعه :   .....................................97

عدالت اجتماعی :  .........................................100

تساوی حقوق زنان با مردان :  ..........................102

پلورالیزم  و یا  کثرتگرایی  فرهنگی :  ...............105

کثرتگرايي زبانی :  .......................................108

کثرتگرايي و یا پلورالیزم مذهبی و دينی : ... ........111

عبور خردمندانه از مناسبات

قومی و اتنیکی به ملت واحد : .. ........................113

قانون اساسی دموکراتیک :   ............................116

در فرجام بايد گفت که :   .................................118

 

 

 

 

 

 

فصل اول :

 

پیشگفتار :

  نبشتهء کوچکی که در این جزوه به ملاحظه می رسد، تحت نام :«  تحقق  نظام  دموکراسی  باعث  حل  همه  جانبهء  بحران  دیرپای افغانستان خواهد شد » در سه قسمت جدا گانه  در شبکه های انترنتی و  یا  الکترونیکی  مثل :  « آریایی ، گفتمان  دموکراسی افغانستان ، تلویزیون هزاره جات ،  کابل ناته ،  صدای هزاره جات و  مشعل به نشر رسیده است . همچنان  قسمت اول آن  در مجله  وزین « کلمه » شماره اول ،  دوم  سال  چهارم  سرطان 1384 خورشیدی  در شهر هامبورگ جمهوری فدرال آلمان نیز به چاپ رسیده است .

   باید افزود که  در عنوان  فوق اندکی تغییر وارد  گردید و نام  آنرا زیرعنوان:« تحقق نظام دموکراسی و حل بحران دیرپای افغانستان » انتخاب  نمودم  و در محتوای آن اصلاحات  لازم  دیگر نیز صورت گرفته است .

   نوشتار موجود دارای سه فصل می باشد که  در فصل اول  کلا در مورد  دموکراسی و دیکتاتوری  و در فصل  دوم  جستاری اندکی از بحران افغانستان و در فصل سوم شمهء از چند اصل  دموکراسی  به بحث گرفته شده است .

هرچند صاحب این قلم خود را نه  تاریخ نگار ، نه جامعه  شناس ، نه  حقوق دان ،  نه  پژوهشگر ، نه  سیاست دان ، نه اهل تحقیق ، نه نویسنده ،  نه  اهل علم  و همچنان  نه  صاحب تحلیل  و نظر سازنده می داند . بل خود را به  مثابهء یک  فرد  مسلمان  معمول  افغانستان دانسته و می داند که  واقعیت هم  دارد . و از همه مهم تر  اینکه  من زبان مادری خویش  را  در مدرسه  و یا  دانشکده  و  یا  دانشگاه هم  فرا نگرفتم  و متأسفانه  که  در قدم  اول  از  نعمت لازم  زبان  دری مادری  خود  هم  محروم  هستم  که  رسالت و نقش زبان  در  مسایل فرهنگی خیلی با ارزش و تعیین کننده نیز می باشد .

   لذا ، نبشته یی را که با عدم فراگیری زبان  مادری  و  با  هر گونه فقر  فرهنگی  و  سیاسی  و علمی  خویش   به   خوانش  و  ملاحظه  خوانندگان گرانقدر و محترم قرار می دهم  ،  مسلما  که  در برخورد  نخست  از لحاظ زبانی نیز برای هر خواننده  ملال آور خواهد  بود . و از جانب دیگر ،  موضوع  که  در ارتباط  گزینش مطلب  فوق به  بحث گرفته  شده است ، نیز خالی از کاستی های فراوان نبوده و حتا با اشتباهات نابخشودنی هم همراه خواهند بود .

   از جهت دیگر از اینکه انسان را خداوند آزاد آفریده و انسان را در نیز مختار گذاشته  تا آزادانه  فکر کند ،  آزادانه  سخن گوید ، آزادانه  بنویسد ، آزادانه  زیست نماید  و آزادانه  تعیین  سرنوشت خودش  را خود  نماید . و همچنان  منشور سازمان ملل متحد  و اعلامیه  جهانی حقوق بشر نیز  آزادی  عقیده ،  نوشتار ،  گفتار ،  تفکر و امثالهم را برای تمام  مردمان جهان  به  رسمیت  شناخته است . فلهذا ،  در این ارتباط بوده که  بنده هم  با توجه  با  ملحوظات فوق هم از حق آزادی

عقیده ، بیان و نظایر آن در این دیار غربت استفاده برده ؛  باورها  و  برداشته های  ناچیز  خویش  را به  مثابه   یک  انسان  آزادیخواه  و آزاد اندیش  نسبت  مسئله  افغانستان  صادقانه  و  همچنان  با  طرف داری از تحقق آزادی ،  برابری ،  جامعه مدنی ، عدالت  اجتماعی ، وحدت ملی و دموکراسی با جرئت  تمام برای مردم در خون تپیده یی افغانستان نوشته  و بیان  داشته ام . حال صحت  و ثقم آن  مربوط  به  خوانندگان  منتقد ، صاحب نظران رسالتمند و دانشمندان گرانقدر می باشند  که  مرا مورد  انتقادات  سازنده  و  رهنمودهای  خردمندانه  و دموکراتیک  خویش  قرار دهند . 

    روی این ملحوظ ، از خوانندگان محترم صمیمانه خواهشمندم تا با افق نظر و بینش وسیع کاستی های این  جزوه  را برجسته  ساخته  و مرا در بازنگری  و  تداوم  نوشتار یاری  رسانند . حرف حق  هرگز تلخ  نخواهد  بود ،  مگر آنکه  گوش  حرف  ناشنو  آنرا نشنود .

 

تشکر

غلام سخی ارزگانی

شهر هامبورگ جمهوری فدرالی آلمان

 

 

 

 

 

 

 

 

 آغاز سخن :

   اکنون جامعه  آلام ديده و  سرزمين جنگ زده افغانستان  در محک آزمون  دشوار  نهادينه  سازی  دموکراسی  از يکسو ، و  بازی ها ،  تداوم   انحصار  حاکميت  و  توطئه  های  گوناگون  جهل  ورزان  ،  جنايت  کاران  ،  تفنگ  سالاران  محلی  ،  خود  محوران ،  تاجران  دين ،  فاشيستان  ،  حاميان  جهانی  و  منطقوی آزمند آنان  از  سوی  ديگر قرار دارند .  در اين  صورت  به   طور  آشکار  ملاحظه  می گردد  که دو خواست  متضاد  و متفاوت در  مقابل  همديگر در چانه زنی ،  چالش و غلبه بر يکديگر صف آرايي می کنند .

   در اين  راستا نوانديشان  پيشتاز ،  خردمندان  رسالتمند ،  تحصيل  يافته گان مسؤل  ،  ناقدين  سازندهء  امور  جامعه  ،  عناصر ملی  و دموکرات  بر اساس علم  و  متکی  به  خواستهای  حقوقی  و سياسی مردم  و مقتضای عصر و توجه  به  شرايط  عينی  و ذهنی  جامعه ، خواهان  نهادينه شدن تدريجی  و مسالمت آميز  نظام  دموکراسی  در کشور  ما  هستند  و  می خواهند  که  اگر از  خواست  بستر  قانونی تکامل زمان به جلو حرکت کرده نتوانند ، از  آن  کاروان  تکامل  به عقب هم  نمانند . برعکس  پاسداران  عصر حجر ،  مسلمان نما ها ، تمدن  ستيزان ،  ميراث   داران  عبدالرحمان خانی  ،   طالبان  ريش  تراش   و  دريشی  پوش  ،  فاشيستان   به   ظاهر  دموکرات ،  خرد گريزان ، جنايت کاران  جنگ 25 سال اخير کشور ، جنگ سالاران با  حمايت مافيای بين المللی  و  برخی  قدرت های  بزرگ  جهانی ومنطقه  و آنهم  در ظواهر «  برقراری  امنيت  » ،  «  حکومت  فرا ملی  و شايسته  سالار » ،  تحقق «  نظام  دموکراسی »  ، « رعايت حقوق بشر » ،  «  تساوی  حقوق  بين  زن  و مرد » ،  «  حکومت قانون »  و  امثالهم  خواهان  حفظ  وضع  موجود  و نظام  فرسودهء  ملوک -الطوايفی  و  جمهوری  اسلامی  ( يعنی  اسلام  سياسی )  در افغانستان می باشند.

   همه  می دانند  که  همواره  مسأله  مطالبات   گوناگون  اجتماعی- سياسی از قبيل  حق ، عدالت ، آزادی  و... بالاخره  اراده  و خواست  مردم  در حاکميت  دولتی  به  شکلی از اشکال که  مفهوم دموکراسی را  مي رساند ، بصورت  نياز عصر در  پيشگاه  تمام جوامع بشری  و آنهم  از  آغاز  عصر خرد  تا حال  قرار  داشته  که  خوش  بختانه  دموکراسی از اثر تلاش های خستگی ناپذير و مبارزات مداوم و همه  جانبهء   پيش آهنگان  خرد  و  توده های   تاريخ  ساز  در  خيلی  از  قاره های   جهان  ،  به   ويژه   در  کشورهای   پيشرفته ء   صنعتی  تدريجا  از  مدت طولانی به  اين  سو عملا  استقرار  يافته  است . و دموکراسی  با مسير رشد  طبيعی همه  جانبه  و مسالمت آميز خود ؛  بحران های  استبداد فردی  ، شاهی  مطلقه ،  جمهوری  خودکامه  ، کود تا های   نظامی  ،   حاکميت   فاشيستی  ،  ستم های   مذهبی  و دينی ،  سمتی ، زبانی قومی ،  فرهنگی  و  ساير سنت های  عقبگرا  و منفی قرون  وسطايي  و  ما قبل  از  آن  را   از   ريشه  به  گودال  مرگ  ابد  سپرده  اند . و  ضمنا  با   نهادينه  سازی  جدایی  دين  از دولت  ،  قدسيت  و ارزش  فرهنگی  دين  را  برای  جامعه  محفوظ  و گرانقدر نگهداشته و تمدن  پويا و  رسالتمند  را  در تاريخ  بشريت  خلق کرده  است  که  کيفيت نقش انسان  و حيات جوامع بشری را به پيمانهء چشم گيری  ارتقاء داده است  .

    در شرايط  کنونی  مردمان قهرمان  و شهيد  پرور ميهن عزيز ما نياز شديد به  نظام  دموکراسی  دارند  تا  در  پرتو  خرد سالم  جهت نهادينه  سازی آزادی ها ،  تحقق  حقوق  فردی  و اجتماعی ، جامعه مدنی  و  اقتصادی ،  اجتماعی  و ... نايل  به  حل  تدريجی  و عبور عقلانی از پراگندگی قومي و فرهنگی به سوی « ملت- دولت شدن »  ،  از  تعصبات   فرساينده   مذهبی   و  دينی  به   سمت  همسويي  و  همبستگی  آگاهانه   مذهبی  و دينی و بالاخره  قادر به  حل  مسالمت آميز  تمام  بحران  سرطانی  افغانستان  گردند . پس  بد  نخواهد  بود

که  مبنی  بر کاوشها ،  نگرش ها  و  ارزيابی های  عالمانه  محققين گرانسنگ کشور خويش اندکی در مورد دموکراسی مکث نمايم .

   قبل از همه بايست عرض کرد ، هرجای که حق تلفی وجود دارد ؛ مسئله حق خواهی  نيز به  نحوی  از انحاء  بروز می کند . و  يا  در هر اجتماعی  که  ظالم است  در  برابر  آن  مظلوم  نيز عرض اندام نموده است ، و ... .           

خلاصه اينکه ، در سيستم ها و نظام های مادی ، معنوی، اجتماعی

و طبقاتی  جامعه  منجمله  با  مولفه ها   و  نظام های  ديکتاتوری  و  دموکراسی  نيز بر  می خوريم  که  با  دو  فلسفه   متفاوت  و  با  دوديدگاه متضاد و با دو خواست مغاير  در مبارزه  و مقابل  همديگر قرار دارند . اهل  خرد  با  داوری  تاريخ  و دانش  هم  می داند  که  چنين  مسايل  از  هيچ  مرجع  ديگری  در جامعه نيامده   و اينگونه  موضوعات  صرفا  محصول  نظام های  اجتماعی– سياسی  جوامع  بشری  است که  تمام  فلسفه ،  بافت ، روبنا و زيربنای جامعه از آن متأثر  می گردد .  پس  تجربه  ثابت  نموده است  که  اين  انسان  هم  «  خلاق و ايجادگر »  است  و همچنان  اين  انسان  « تخريب گر و نابود کننده » همهء پديده ها و ارزش های بشری ، طبيعی ، فرهنگی ، اقتصادی ، هنری ، زيبايي  و نظاير آن می باشد .

    فلهذا ، اين خود علما و آزمون  شده  می رساند  و نيز ثبت  تاريخ  بشری نیز است که انسان « هر کاره » بوده  ؛ يعنی هم « سازنده »  و هم « کشنده » است .

 

تعريف دموکراسی :

   دموکراسی يک واژه غربی است  که  به  زبان  فارسی  دری آنرا مردم سالاری نيز گويند . و اينکه  دموکراسی چيست ، از پژوهشگر  فرزانه وگرانمايه آقای محمود آهنگر در نشريه وزين « انديشهء نو »  منتشرهء  کانادا ،  چنين  می خوانيم :  «  از دموکراسی تعريف های گوناگون صورت گرفته که از لحاظ مفهومی در فرهنگ های مختلف  سياسی معانی متفاوتی دارد و  نيز در  عمل  با  انواع  حکومت های دموکراتيک رو برو  هستيم . به  قول  ويلسون : دموکراسی  در هيچ کشور يکسان نيست . در اينجا به دو تعريف از دموکراسی بسنده می کنيم : مو نتسکيو از دموکراسی چنين تعبيری دارد :

   «هنگاميکه در جمهوريت ، ملت زمام امور را به دست می گيرد ، اين طرز حکومت  دموکراسی است ... در دموکراسی  ملت از  يک لحاظ  فرمانروا  و از لحاظ  ديگر فرمان بر است. »

کلايمر معتقد است : «  دموکراسی  در  يک  مدل  آن  نوع  رژيم حکومتی است که به موجب  آن  بخش عمده  مردم ،  کنترول سياسی  را اعمال می کنند و مدل ديگر آن به  يک فلسفه  اجتماعی  بدل  شده است و بيانگر نوعی راه  زندگی ای که  مجموعه ای از آرمان ها  و نظريات را در بر دارد که باعث  انگيزش  رهبری  رفتارهای  افراد  اجتماعی به سويي می گردد. » (1)

   از نگارش  فيلسوف  بزرگ  و بی همتای  ميهن  خويش  آقای دای فولادی  که  مؤلف  چندين  کتب  فلسفی ،  سياسی ، جامعه  شناسی ،  تاريخی ، اسلام  شناسی  ،  تيئوريتيکی  و اجتماعی است  و همچنان  با  سابقهء   درخشان   فرهنگی  و  ژورناليستی  و  اکنون  گردانندهء اصلی  «  ماهنامهء  ديموکراسی  »  و همچنان  يگانه  وزير  مشاور در امور سياسی و خارجی  دولت  افغانستان  نيز است ؛  دموکراسی  را  اينگونه  تعريف  نموده  است :

   « دموکراسی عبارت  است از حکومت مردم  توسط مردم  که  درآن قدرت عالی به مردم  اهدا  شده  و  اين  قدرت  يا  مستقيما  توسط خود  مردم و يا توسط نمايندگان انتخابی آنها ، که ذريعهء يک سيستم انتخاباتی انتخاب می شوند ، اجرا گردد . » ( 2 )

   معنای  دموکراسی  را  آقای  دای  فولادی  از قول رئيس  جمهور ايالات متحده امريکا ،  ابراهام  لينکلن  هم  بطور مختصر و  مؤجزچنين می نويسد :

   «  حکومت مردم ، توسط مردم و برای مردم . »  ( 3 )

   بازهم آقای دای فولادی از اثر کاوش های  علمی و ارزشمند  خود  می نگارد که :

   « ديموکراسی در حقيقت يک مجموعه از تفکرات و اصول ها  در مورد  آزادی است و به همين ترتيب ، ديموکراسی برعلاوه  تفکرات  و  اصول های نظری متشکل از مجموعه اعمال  و طرز العمل هايي نيز است که در جريان يک تاريخ طويل و پر پيچ  و خم شکل  گرفته اند . اولين  ديموکرات ها را ما  در دو هزارو پنجصد  سال پيش  در شهر آتن ، يکی  از شهرهای  يونان  باستان  می بينيم . آتنی ها  نظام  ديموکراتيک داشتند و جامعه  خود  را  توسط  يک  مجلس 5000 تا 6000 نفری رهبری می کردند  و  رئيس  مجلس  نيز انتخابی  بود .         آنها حتا  ژنرال ها و بعضی مقامات ديگر را نيز انتخاب می کردند و مدت وظيفهء آنها را تعيين می نمودند . »  ( 4 )

   در اين راستا از پژوهش های عالمانهء فوق  نيز چنين استنباط می گردد که  دموکراسی  به   معنای  امروزی  آن  عبارت  از  ايجاد  وعقلانی ساختن نهادينه های جامعه  مدنی ، حقوق فردی  و اجتماعی  ، آزادی ها  و  حقوق  عادلانهء  حيات  مادی ، اجتماعی ، معنوی ، سياسی ، اقتصادی ، فرهنگی ، قانون مداری ، توليد اندیشه  و نظاير آن  در جامعه است که  مبنی  بر خرد و شعور آگاهی  بخش  سياسی  در جامعه  عينيت  پيدا  کرده  که  اجتماع  يک  جامعه  به  صورت طبيعی و انسانی  مستحق  حقوقی آنست .  پس  با  گواهی  تاريخ   و

  تجارب   ملاحظه  می گردد  که   با  نفوذ  مسالمت آميز مولفه های خرد  و  همپاي  عناصر  مادی  تکامل  در بطن  جوامع  فيودالی  و فرهنگ تنگ و مناسبات عقبگراي قبيلوی است که  نطفه های عوامل عصر نوزايي  تدريجا باعث نظام  مدرنيته و دموکراسی می گردد.

   اما  در  کشورها  و  جوامع عقب  نگهداشته  شده  جهان و آنهم  به  ويژه  در جوامع  اسلامی ،  از آنهم  خاص  تر در  سيستم  ملوک -الطوايفی  و  فرهنگ  مسلط   خرد گريز  قبيلوی  سر بسته  و  ماقبل عشيروی  ما  ؛  يک  مشت  خاصی بناء بر ماهيت  تمدن  ستيزی و تاريخ زدگی خود واژه « دموکراسی »  را  که  کلمه  غربی است  و آنرا  يا  به  غلط  و گاهی هم   تعمدا ،  ضد  آيات  قرآن  عظيم الشان  تعريف  و  تفسير  نموده  و  بخاطر  حفظ  نظام  کهنه  و خواستهای  غير مشروع   سياسی ،   قومی ،   سمتی  ،  گروهی  ،  شؤنيستی ، قبيلوی ،  خانوادگی ،  طبقاتی ،  شخصی  خودها  و همچنان  بخاطر  نوکرمنشی به  استعمار  جهانی  و تداوم حيات  طفيلی  و سالوسانهء خويش  در کشور ما هم ؛  مردم را در مورد  خرد ، آزادگی  ، خود باوری ، ترقی  و دموکراسی  می فریبند   تا  ماهی  مقصود  خودها  را  از  آب که  خود شان  آنرا  عمدا  گل آلود  نموده اند ،  به  چنگ  آورند . در  حاليکه  در  قرآن   کريم  جامع   ترين  و  شفاف  ترين  تعريف  از خود  اراديت  انسان ، خود  محور بودن انسان ، مستحق  بودن  حاکميت انسان  بر  کليه  فلسفه  زندگانی  شان  در  نظام های  اجتماعی  و  حتا  بر طبيعيت  و  سيارات  سماوی  هم ، آمده است .

و  مفهوم  صريح نظام  مردم  سالاری  يعنی دموکراسی در سورهءقصص ، آيهء  ششم  با  تشريح  ذيل آمده است :

   « ما  می خواستيم  که به ضعيفان  و ناتوانان تفضل نماييم و ايشان  را  پيشوايان و  وارثان سازيم  و ايشان را  در  زمين  مستقر گردانيم  و سلطه و حکومت شان دهيم .»  ( 5 )

   از آيت فوق به  صورت  شفاف فهميده می شود که  خداوند لايزال  حق حکومت کردن را  توسط خود مردم  بالای  خود  مردم  و  برای خود مردم عطا کرده  و زمين  را  متعلق  به  مردم  دانسته  تا  مردم  وارث  اصلی آن  باشند .

   خداوند  بزرگ واضحا ،  ضعيفان  و ناتوانان را که  همانا  طبقات  محکوم  و مظلوم مردم  وعوام الناس هستند ، آنها  را  وارث و حاکم   اصلی  کرهء خاکی زمين  قرار  داده است ؛ نه  سلاطين ، نه  طبقات  خود کامه ،  نه  دانش  ستيزان ، نه دين  فروشان  ، نه  استثمارگران و استحمار گران ،  نه  متوليان  نظام سياسی  غير  مردمی ، نه تمدن ستيزان  و خونخواران جامعه و ...  را .

   يعنی  بدين  معنا  که  زمين  مال  قطعی  مردم است و مردم به هر شکلی که  می خواهند ،  بالای  زمين  حکومت  کنند  و آزادانه  خود  مردم  تعيين  سرنوشت  اجتماعی- سياسی خويش را نمايند . در جای ديگر خداوند ( ج ) می فرمايد :

   « ان الله لايغير ما بقوم  حتی يغيرو ا ما بانفسهم . »  يعنی  خداوند  ( ج ) در اين آيهء شريفه  می فرمايد که : « سرنوشت  مردم و قومی  را تغيير نمی دهد مگر که  خود آن  مردم  و آن قوم  سرنوشتش  را

  تغيير دهد . » (6)

   در اين آيت باز هم بصورت آفتابی  روشن  گرديده  که  تنها  مردم  حق دارد تا  تغييری در  حالت  اجتماعی  و تعيين  سرنوشت  سياسی  خويش  را توسط خودش ايجاد  نمايند  و اين حق  را  هيچ  احدی  در کرهء زمين  با  اکراه  و يا اشکال  ديگری اجازه  ندارد  که  از عوام الناس و مردم بگيرد . اين  حق  طبيعی ، انسانی ،  سياسی  و حقوقی تنها  و  تنها  از آن  مردم است . ديده  مي شود که  حتا  خدای  ( ج )  حق  مردم  را  به   خود  متعلق  ندانسته  و  آن  حق  را  صرفا  مال  مطلق  مردم  می داند و خداوند مهربان حقوق مردم  را خود تصرف  نکرده  و  نمی کند . حال   پرسش  در  اينست  که  چرا   و  با   کدام « حق » ظلمتگران ،  دلالان دين ،  علم ستيزان ،  يزيديان  زمان  ،  متوليان  سياسی ظالم  ،  زورمندان  قلدر ، عدالت  ستيزان ،  تاريک  فکران ،  دولت- مردان  و حکومت  گران مستبد  و...  به  هر شکلی  که  ممکن  گردید  و به  خصوص  در  پوشش  دين هم  حقوق  مردم  را  تصرف کردند و حال نیز می نمايند ؟ 

   علی رغم آن ، اينها  با  استفاده  از  ناپختگی و عدم  شعور سياسی و عقب  ماندگی  اجتماعی  جامعه  ،  خودها  را   به  عنوان  خدايان  زمين بالای جامعه  نيز  با جبر  تحميل  نموده  و می کنند .

   در اينجا به اثبات می رسد که دموکراسی ضد ارشادات قرآنکريم ، خلاف خواست ، آرمان های  مردم  و منافع  انسان   هرگز  نيست . خداوند متعال نه  تنها  با  صراحت  تام  حق  حاکميت ،  زمام داری زمين  و نظام اجتماعی- سياسی  جامعه  را از  آن  مردم  می داند ؛   بلکه  خداوند  بزرگ   تسخير آسمان ،  سياره ها  و  نفوذ  انسان  درعمق بحرها ، در دل  نيروهای  طبيعت و  ...  را  نيز  توسط  انسان  برای  آدميان  و  در خدمت  بشر  در قرآنکريم  بشارت  داده  است . پس  معلوم است  که  زمين  و آسمان  و خلاصه  تمام  طبيعت توسط اراده آهنين ، تلاش  مداوم ،  انتخاب ، مبارزه  خردمندانه  و علمی و خواست انسان به صورت تدريجی و مسالمت آميز و عقلانی  تسخير و مورد  استفاده  بشر و آيندگان   قرار می گيرد  و  تاريخ  انسان  با خلاقيت  و حاکميت خود انسان برای  خودش  مفهوم  منطقی ، علمی  و جهان  شمول  هم  پيدا  می کند .  چنانچه  پيشرفت ها ،  تمدن ها ،  ارزش های  مادی و معنوی از آغاز مبارزه بشر تا کنون و  مشخصا   دست آوردهای برخی از جوامع  کشورهای صنعتی پيشرفته  جهان ، مؤيد نقش اصلی انسان در جوامع شان اند که به اثبات رسیده است.

   پس ، از تمام  فلسفه  نزول کلام و آيات قرآنی برای بشر نيز درک مي گردد که دين برای انسان آمده  و در  خدمت انسان است  تا انسان  با اختيار و کار برد توانايي  فکری و  جسمی دل انگيزانهء  خود  در پرتو  دانش و خود سازی ، خود باوری ؛  نخست  خود  ،  دين  الهی  و جهان را بشناسد  و از آن برای  پيش  برد  مقاصد  بهتر زندگانی ، شيوه های  عقلانی تر  و انسانی  تر حيات  شکوهمند  و آبرومندانهء  مادی  و معنوی بشر استفاده  نمايند. به قول معروف که گويد: « خود شناسی ، خدا شناسی ! » اما ، دين ستيزان  ( يعنی  دلالان  دين  )  ،

مستبدان  سبک  سر  ،  جمود  انديشان  و  متوليان  سياسی خود کامه  به  خاطر تسلط  جهل  برعقل ، تاريکی بر روشنايي ، سنت خرافاتی  بر  تمدن  ،  جزمگرايي  بر  ديگر  انديشی های  مثبت  و آزادگی  ، ديکتاتوری  بر دموکراسی  و ... انسان و  انسانيت  را  مانند  طالبان  و  ساير  اسلاميستان  قربانی  دين  می نمايند  که   سبک  مغزانه   و علم ستيزانه ؛ اصل  دين و  پيام  و حی کلام  الهي  را  با  تفسيرهای غلط   و  ناقص  و آنهم  ضد   پيشرفت  و  مغاير  ميراث های  دانش  ارزشمند  بشری   معرفی  می کنند  تا  بيشتر جهلستان ها   را  برای  جهل سازی ،  جمود  انديشی  و تحميق  جامعه آباد نمايند .

   در  نظام  اجتماعی- سياسی ،  واژه  دموکراسی  زمانی  درک می گردد  که  مسأله  رابطه  مردم  با  حکومت  در  ميان آيد  و پرسشی  اصلی  از  ساختار  و  ماهيت  حکومت  در  جامعه   مطرح  شده  و چگونگی « حق و مکلفیت و ... »  در اذهان بازتاب پيدا می کند . و يا  به  عبارت  ديگر ،  مسئله  جايگاه  مردم   و  حکومت  در  نظام سياسی- اجتماعی  از نگاه  آزادی  بيان  ، حقوق مدنی  ، اجتماعی  ، سياسی  ، حاکميت  و محکومیت  ، حق  دهنده  و  حق  گیرنده  و ... مشخص   می گردد  .  در  اينجاست   که   تمام   فلسفه  ،  جوهر  و  سازه های   ديکتاتوری   و  دموکراسی   در  تقابل   با   يکديگر  در  تاريخ   سياسی  جامعه  بشری   به   نمايش  گذاشته  می شود  که  به  طور گذرا  و اندک روابط  آن با گزينه های  ذيل  در  مورد  ماهئيت   حاکميت های  استبدادی  و  ضرورت دموکراسی در افغانستان مورد  بحث  قرار می گيرد :

ديکتاتوری ضامن آزادی ستيزی و عقب گرايي جامعه :

تا کی از جور و ستم شکوه  و فرياد  کنيد 

 سعی  بر هم  زدن  منشاء  بيداد  کنيد

دست ما ، دامن  تان  باد  جوانان  وطن !   

  که از اين ذلت و  خواری  همه  آزاد کنيد

خانه مان کرده  تباه تا  شود  آباد  خودش   

   خانهء  ظلم و ستم  يکسره  برباد  کنيد

اي  جوانان  ستم  مرتجعين  چند  کشيد  

    تا به کی  رحم بر اين دسته  شياد کنيد  ( 7 )

 بدون  شناخت  خرد مندانه   و  همه  جانبه  از  ماهيت  ساختارهای اقتصادی- اجتماعی و سياسی- فرهنگی و عوامل عقبگرايي ،  آزادی ستيزی و ... جامعه ،  ناممکن  و  يا  حتا  خيلی  دشوار  خواهد  بود که  نشانهء از رهبرد عاقلانه و علمی به سمت و سوی   اساسگذاری  آزادی های    پسنديده   ،  جامعه   مدنی   ،   شکوفايی   اجتماعی - اقتصادی  ، خرد زايي ،  وحدت ملی ،  فرهنگ ملی ، استقلال ملی ، تماميت ارضی کشور  و  بالاخره  دموکراسی بدست آيد .

   حکومت های که  با جوهر طبقاتی  و مستبدانه   متشکل از سلطان يا  رئيس جمهور ،  صاحبان  زور و  زر ،  مالکان  بزرگ  اراضی ( اربابان ، طبقات استثمارگر ، روحانيون  ممتاز نه همه   روحانيون  و  ... )  ،   منصب   داران  عالی  رتبه  ،  بروکرا تان ،  خوانين  ،  تکنوکراتان ، سود خوران و نظاير  اينها مغاير خواست و ارادهء  دل انگيزانه  مردم  تشکيل  شده   باشند ،  خود  بيانگر  آنست  که  چنين  حکومت ها  با پشتوانهء عوامل مادی ،  نظامی ،  سياسی ،  فرهنگی اجانب و با حمايت کسانی که  تمام  ثروت ملی  را  به  صورت  غير مشروع  تصاحب نموده اند ، دارای ماهيت مشترک و منافع مشترک بوده  و آنهم همهء آنان  در ضديت  به  مصالح  و  حقوق  اجتماعی– سياسی توده های  از  مردم   و عوام الناس   قرار  دارند .  اين گونه  حکومت ها  چه   شاهی يا  جمهوری  و  يا  کمونيستی  و يا  اسلامی باشد ،  و  يا  اگر  قدرت  سياسی  آنها  موروثی  باشد  و يا  از  راه

کودتای  نظامی  و  يا  توسط   قدرت  خارجی  و  يا  با  فريب  مردم  بر  سر  قدرت  آمده  باشد  ؛  باز هم   چنين  حاکميت ها  نه  تنها  از  ماهئيت   ديکتاتوری  برهنه  و  ضد  ترقی  برخوردار  بوده  ؛  بلکه 

همچنان در  برابر حقوق اجتماعی- سياسی ،  خواستها  و آرمان های  مشروع  و دموکراتيک مردم  و جامعه نيز قرار دارند .

   وقتيکه اينگونه رژيم ها در ضديت مطلق به  تحقق جامعه  مدنی ، دموکراسی  و خرد ورزی   در  جامعه  عرض  اندام  نمايند ؛  عملا  درک می گردد به  هر پيمانهء  که  ديکتاتوری  و استبداد  در  جامعه  گسترش  پيدا مي کند ،  به   همان   اندازه   نهادهای  تکامل  عقلانی  جامعه   مدنی  ،   عناصر  خام   همبستگی  ملی ،  پايه های  ابتدايي  حاکميت  ملی ،  نطفه های  نوزايي  اقتصادی  ، اجتماعی ، فرهنگی و سياسی جامعه تضعيف و يا حتا  معدوم  هم  می گردند . و همچنان استبداد  ،  تمام  نهادهای   مادی   و  معنوی  جامعه   را   بر  مبنای 

ماهئيت  سيستم  اجتماعی  و  سياسی  عقبگرا  و  منافع  خود کامگان جامعه  سازماندهی  می کند تا  دستگاه   ظالمانه  و  ضد  مردمی هرچه  بيشتر  به   نفع   ستمگران   ،  استثمارگران  ،  استحمارگران  ،  دست  نشاندگان   اجانب   و  هئيات   حاکمه   ظلمتگرا   فربه  تر  و  متداوم   ترگردد  .  از  جانب   ديگر  ،  زمينه های   گوناگون   ستم   پذيری  ،  خرافات پرستی ، جمود نگری ،  اسارت   و ... مردم   را  در  جامعه   مساعد   می سازد .  در  اينجاست  که   ستم   و  جهالت و  ...  متأسفانه   با   خون   جامعه    عجين   گرديده   ،  جامعه  هم

غيرشعوری  در خدمت  حکومات  ديکتاتور ، عقل  ستيزان ،  جهل  سالاران ،  نظام  کهنه  و  تمدن  ستيز قرار می گيرد . يعنی  جامعهء  که  از سوی  نظام  مستبد  از  لحاظ   سياسی ،  اجتماعی  ،  مادی ،  فرهنگی ،  مذهبی   وغيره  تحميق  شده  است  ،  به   نوبه  خود  از  يکطرف  باعث  تداوم  انحصار  حاکميت  نظام  استبدادی  در کشور گرديده  و از  سوی  ديگر ،  اين   جامعه  گور  خواسته ها ،  نيازها  و آرمان های  اجتماعی – سياسی آينده  خويش را  بدست  خود  حفر می کند . در اينجاست  که  جامعه  هم  غير آگاهانه  همگام   و  ياور  دشمنان   ترقی  ،  تمدن  ،  نوآوری  ،  عقلانيت ،  شکوهمندی های   مادی  ،   معنوی ،   اجتماعی ،  انسان سالاری در کشور گرديده ؛ و چنين يک جامعه   را  ناگزير   بايد  فاقد   پشتوانه  خدا ،  عقلانيت ، تمدن ، نوزايي ، ترقی ، علم  و ضد جريان  قانونمندی نياز زمان در کشور دانست .

   مثلا دولت های  فيودالی  و حکومات   تک  قبيلوی  افغانستان  در حدود  سه  قرن  اخير  دارای  اوصاف  فوق  بوده  و  هيچ   يک  ازحکومت های کشور  ما  ممثل ارادهء  آگاهانه  و  مختارانه  مردمان  افغانستان نبوده و از همين جاست که  ماهيت  غير  مردمی  حاکميت های  افغانستان  خوب  درک می گردد .                    

تجارب رژيم های  شاهی ، جمهوری ، جمهوری دموکراتیک خلق ،  دولت اسلامی مجاهدين و امارت اسلامی طالبان ثابت کردند که هم با  خواست های زمامداران تماميت خواه ، تک ايدولوژيک ، تک تبار ، قبيله سالار ،  تک  گروهی  و  منافع   تطاولگرانهء  اجانب  مطابقت  داشتند . 

چنين  حاکميت ها و رژيم های  تک بعدی و ديکتاتور در تضاد کامل به خواستهای انسانی ، منافع  حقوقی  و  دموکراتيک  مردم  ما  قرارداشتند   و  ضد   حاکميت  دموکراتيک  ملی  و  انسان   سالاری  در  افغانستان  بودند . و علی رغم آن ، در چنین نظام های ديکتاتوری  ؛  خودکامگی های  خانوادگی ،  استبداد  طبقاتی ، خود محوری قبيلوی و اتنيکی ، سلطهء  ايدولوژيکی  و اسلاميستی  ، زن ستيزی ، بيگانه پرستی ، تمدن ستيزی ،  تعصبات  مذهبی  و قومی ، آوارگی  و  بی سرنوشتی  مردم  ،  کشتار  و تصفيه  قومی – مذهبی مردمان  تحت  ستم  وغيره  هرچه  بيشتر چاق تر گرديدند  و  بحران  هويت  کشور ما باز هم به  اشکال ديگری  فراخ  تر گسترش  يافت .

   پس با فهم و درک از ماهیئت ديکتاتوران و نظام اجتماعی- سياسی  و فرهنگ  مسلط  قبيلوی خرد کش  سرزمين ما  و  شناخت  سياست حاميان  منطقوی و جهانی شان در افغانستان  بوده که  جامعه  ما  به  خاطر  تحقق خواسته های  حقوقی ، انسانی ،  سياسی ،  اقتصادی  ، فرهنگی  و اجتماعی  مستمر خويش  نياز شديد  به  ايجاد  و  نهادينه سازی جامعه  مدنی ، آزادی ، حقوقی ، ارزش آفرينی کليه  بنيادهای  مادی و معنوی جامعه  و دموکراسی در افغانستان دارد  که  ذيلا  به آن  اشاره کوتاه  می گردد :

 

نظام  دموکراسی  تضمين  کنندهء

آزادی و سعادت اجتماعی جامعه :

   اصلا انسان آزاد به دنيا آمده  و بايد هم  منطقا  آزاد  زيست نمايد . خداوند (ج )  آزادی  انسان  را  مورد  تائید  قرار  داده  تا  انسان بر مبنای آزادی ( با داشتن  حق آزادی ) ، قلمرو و سرنوشت اقتصادی- اجتماعی ، فرهنگی- سياسی  و ... خويش  را  داوطلبانه  و مختارانه خود رقم بزند و بر خود حاکم  باشد .

   شاعر آزادی پسند پشتو زبان  ما  ضرورت  و آرمان  پير و جوان جامعه  ما را  نسبت به آزادی  اين گونه بيان می دارد :

حريت  او آزادی  زموژ  آرمان  دی 

     که واره  دی که زاره  دی دايي بيان دی

   شادروان استاد خليلی حتا زن و مرد ، کشور و دنيا را بدون آزادی به هيچ گرفته و يقينا که با بودن آزادی است که انسان و جهان  مفهوم پيدا کرده و انسان در  پرتو  آزادی  تدريجا  صاحب « هستی خرد » اجتماعی  شده  ؛ و  اينجاست که  انسان  به  شناخت  خود ، جامعه  ، طبيعت  ،  جهان  و  بالاخره   به  معرفی  و شناخت  اساسی  خداوند لايزال نايل گرديده  و  به  طور  مسالمت آميز در همآهنگی  با  بستر تکامل منطق زمان ؛  زمینه های  عدالت  اجتماعی ،  برابری ، خرد ورزی ، غنای  فرهنگ  مادی- معنوی  و  بالاخره  مردم  سالاری  در آينده مساعد خواهد گرديد. در این راستا مرحوم خلیلی مینویسد:

چو آزادگی نيست کشور مباد      زن و مرد ما  زنده يکسر  مباد

چو آزادگی  نيست  دنيا  مباد      ز فرش  زمين  تا  ثريا مباد ( 8 )

 

شالوده های اخلاق دموکراسی :

   پس شيوهء های  حل علمی  و عقلانی  و ريشه يي  تمام  تضادها ، ناهنجاری ها  و بحران های سرطانی کشور مصيبت زده ما با تحقق نظام  مردم سالاری توسط  خواست  و ارادهء  آگاهانه  و  رضايت - مندانه مردم ما تدريجا و به شکل مسالمت آميز با جوهر خرد  و  نياز عصر  جديد   ميسر می گردد .  فلهذا  در  همين  رابطه  ،   شالوده های  اخلاق  دموکراسی  را  از  ياد  نبريم  که  عبارت  اند  از : مايه گذاری  و  وسعت  شعاع   فکری  جامعه ،  روش  سازش  پذير منطقی در اجرای امور  در  برابر  هرگونه   ناگواری های  عصر ، روحيه  مشارکت دموکراتيک  ملی در حاکميت  سياسی عليه  فاشيزم   قبيلوی  و  ديکتاتوری  فردی  ،  تحمل  نظريات  مخالفين   با  منطق  آزادی بيان و عقيده ، احترام  به  تکثر عادلانه  منابع  قدرت  بر ضد  سياست انحصارگران  ، باز توليد  انديشه  در  برابر  نازايي  فکری- سياسی  جامعه   ،   تسامح  و  تساهل  لازم   در  برابر  خيره سران  تاريک انديش ، رعايت اعلاميه جهانی حقوق بشر در برابر  ناقضان  حقوق بشر ، حمايت از  آزادی های  حقوقی جامعه  برای همه  مردم   در برابرسيستم و شيوه های استبدادی و مطلقه ، زمينه سازی بالندگی تمام  خرده  فرهنگ های  کشور در  برابر  ستم  و انحصار فرهنگی  تک  قومی  ، شکوفايي و نوزايي مثبت  حيات  اجتماعی – اقتصادی  مردم  عليه  سيستم  و  فرهنگ  سر بسته  قبيلوی  و نظام  فيودالی  ، رشد نهادهای خرد در مقابله با عقل ستيزان ،  کثرتگرايی  اتنيکی  و قومی  در  برابر  سکتاريزم  قبيلوی  و شؤنيزم  قومی  و تک تازی

فردی ، تساوی تحقق حقوق همه  جانبهء  زنان  با  مردان عليه  نظام  ارباب و  رعيتی و مرد سالاران  متحجر ، سامان دهی و شکوهمندی حيات اجتماعی- سياسی جامعه ، پلوراليزم  مذهبی  و دينی  در برابر استبداد و جزمگرايي مذهبی و دينی يکه تاز  ، تضمين  حقوق اطفال و جوانان و نوجوانان  در جامعه  با  موازين پذيرفته  شدهء  جهانی ،  انبساط  مؤلفه های  فرهمند   تيوريک  علمی  و  آموزشی  جامعه  ، اساس گذاری و رشد سالم  کانون خانوادگی عزتمند  و رشد  يابنده  ، رفع  هرگونه تبعيض استخوان  شکن  و زيانبار در  جامعه ،  تهداب گذاری  و غنی  سازی  عناصر  وحدت   ملی  در عوض  فروپاشی اقوام ،  اصلاح  قانون  قضايي و ساير قوانين  فرعی در همآهنگی با  قانون  اساسی  دموکراتيک  با  مقتضای  قانون  تکامل  زمان ، حفظ  و پاکی محيط زيست ، ايجاد فرهنگ  منطق و  نقد عاقلانه ، حراست از نابودی طبيعت، زايش موج آفرينی فکری جامعه ، حفظ ارزشهای دينی و مذهبی  با دوری کامل از آلودگی  دستگاه  دولتی و سياست  ،  نهادينه سازی و حفظ  و استحکام پايه های  استقلال سياسی و تماميت ارضی کشور ،  پايه گذاری  تکثر منابع  حاکميت  دموکراتيک  ملی و نظام  پارلمانی با  سيستم  فدرالی  ،  محدود  نمودن  قانونی  قدرت حکومتی ،  تشکيل  پايه های  روشنگری برای خود سازی جامعه ، رشد  و  استقلال  اقتصاد   ملی  و   پيوند   عادلانهء  آن   به  اقتصاد  جهانی  ،  احيای اعتبار کشور در مجامع  بين المللی ، تضمين حقوق  و امنيت قانونی برای  همه  افراد  داخلی  و خارجی  بر پايه  موازین  بين المللی ،  نهادينه سازی  پايه های  سيستم   انتخابات  دموکراتیک و نظام قانونمند پارلمانی  جمهوری  ، اقتصاد آزد و مختلط  ، استفاده  معقول از منابع آبی و توسعه سکتور زراعتی ، ايجاد منطق  فرهنگ  گفتگو و عقلانيت ، رشد صنايع دستی و سنگين  کشور ، شکوهمندی هويت ملی  به جای هويت  تک  قومی–  قبيلوی ، انسان  محوری  با  زيربنای خرد سالاری  و ... در جامعه  برای  يک  افغانستان  آزاد ، مستقل ، بی طرف ، شکوفا و دموکراتيک مبنی بر نيروهای  پرتوان  مردمان ساکن و تابع در کشور ما  نیاز عصر کنونی می باشد .

   خلاصه  اينکه  با نظر داشت  شرايط و بحران ديرپای  فرسايشگر افغانستان  ، حضور  نيروهای   خارجی  در  کشور  ما  و  با  تحقق تدريجی عناصر اصلی  و شالوده های  دموکرسی  و عوامل  ديگری ترقی در عرصهء  های  روابط  سياسی – اجتماعی و ... جامعه  در سرزمين  ما  است که  در  بستر تکامل  زمان  تدريجا  محقق  شدن  آرمانهای  والای  انسان و انسانيت به  صورت خردمندانه و مسالمت آميز و  آنهم  به   طور  عمده   در  اثر تلاش های  مدبرانه  و  پيکار جويانهء  آحاد  از  مردم آزاديخواه  ، عدالت  پسند  ،  ترقی طلب ما  نهادينه خواهد شد .

  باز هم در فرجام  باورمندم ، تا انسان تدريجا  با ناب  ترين تقوا ،   خود سازی  ،  شايسته  ورزی   ،  خود باوری  ، خرد نگری ،  با بهتر ترين  خدمت گذاری  خود  جهت  رفع  نيازها   و  آرمان والای  انسانيت  و  با  آفرينش عالی ترين  ارزشهای  فرهنگی ،  اجتماعی ، مادی ، معنوي ، هنری و... خود  بالاخره  در جامعه به  حيث نماينده  خداوند لايزال  به  روی  زمين عرض اندام  خواهد  کرد .  و عدالت اجتماعی ،  برابری های مادی ،  معنوی و... بدون  هرگونه  تبعيض و تفاخر  و  بدون  هر  نوع   نابرابری های  اجتماعی  ،  فرهنگی  ، اقتصادی و ... برای بشريت تدريجا و  به  طور مسالمت آميز نهادينه و گسترده  خواهد شد .

منابع :

1- « انديشهء نو»  ، ماهنامه فرهنگی  ،  سياسی  و اجتماعی  مجمع فرهنگی افغانهای مقيم کانادا ، شماره  هشتم –  سال اول –  شنبه 12 ثور 1383 شمسی .

2 -  شماره  1  ، ص 32  ماهنامه  ديموکراسی ،  جوزای  1382 ، بنياد انکشاف مدنی .

3 -   شماره 1 ، ص  32  همان  مدرک .

4 -  شماره  1 ،  ص 33  همان  مدرک .

5 -  شماره 1  ، ص 33  همان  مدرک .

6 -  ( احيای  هويت )  مجموعهء  سخنرانيهای  شهيد  مظلوم  حجت الاسلام  والمسلمين استاد عبدالعلی  مزاری ( ره ) ،  مرکز  فرهنگی نويسندگان افغانستان ، زمستان 1374.

( 7 ) خط سوم ( 3 و4 ) بهار و تابستان 1383.

( 8 ) « سرخون » گزيدهء آخرين سروده های استاد خليل الله خليلی پاييز 1368 .

 

فصل دوم :

 

گوشهء از بحران در افغانستان :

   جامعه افغانستان آمیزه یی از اتنی ها ، اقوام ، قبایل ، عشایر و ... بوده که  در دل  تاریخ  این خطه  باستانی  دارای  پیشینه های  بسیار کهن می باشد . افزون برآن ، جوامع بومی کشور ما هم فراز و فرود زیاد به خود  دیده اند ؛ و تا جائیکه  از دست غرض آلود قدرتمداران  و متولیان سیاسی خودکامه  در امان بوده ، مردمان  ما  به  صورت طبیعی و بدون پرخاشگری ، تجاوز ، خشونت ، تاراج ، قتل و ... در  با صلح ، امنیت   جوار یکدیگر با منطق  خواهرانه - برادرانه  باهم زندگی نموده اند .

   اما زمانیکه مسأله مستبدین ، طبقات حاکم  و زورمندان یک  مشت  ناچیز انحصار طلب  کشور به میان آمده  و اینها  از مسایل اتنیکی ، تباری ، دودمانی ، فرهنگی ، قبیلوی ، مذهبی ، دینی ،  زبانی هم  به  نفع فردی ، طبقاتی ، فرهنگی ، گروهی  و فرعونی  خودها  استفاده برده و زمینه های  نفاق  و شقاق  و حتا  کشتارها  را  فی مابین اتنی های بیگناه کشور ما اعم از سنی  و شیعه  و مسلمان  و غیر مسلمان ایجاد نموده  و آنرا به  نفع  سیستم  استبدادی ،  خودکامگان  بومی  و استکبار اجنبی گسترش هم داده اند .

   مثلا  ارباب  یک  اتنی  خاصی  که  قدرت  سیاسی  کشور را یا با کودتاه یا تزویر و یا حتا از راه انتخابات ساختگی  با  حمایت  اجانب از مردم ما قبضه کرده ؛ او در قدم اول اتنی خود را تحمیق  نموده و به دروغ وعده خدمت را به همین اتنی خود داده است . این ارباب در عمل کوچک  ترین  خدمت  مشروع ، مستحق ، حقوقی و امثالهم  را برای اتنی  و یا قبیله خاصی خویش نیز انجام نداده ، بلکه حقوق آنان را نیز با نیرنگ های مختلف غصب و در انحصار طبقات  خودکامه قبایل ، خاندان ، اقارب و درباریان مستبد خود قرار داده است .

   غرض از این  نگارش یک اشارهء  مؤجز و آنهم جسته  و گریخته به چند نمونه از  بحران در کشور ما بوده ،  تا  با  انگشت  اعتراض ناچیز بر واقعیت های گذشته  و  کنونی  است  که  بازهم  گوشهء  از واقعیت های  دردناک  و  بحران کشور ما  مکررا  روشن  شود . تا جامعه  کنونی  و  نسل  آینده  کشور  ما  از  تاریخ  گذشته   و امروز عبرت  بگیرند  و  برای  یک افغانستان ملی و دموکراتیک  و تجزیه ناپذیر و مستقل  کمر همت  را آگاهانه و خردمندانه ببندند .

   پس به این ترتیب عموما حکام ، شاهان ، رؤسا و زمام داران غیر دموکراتیک افغانستان که از همان اتنی بوده ، اولا پاهای  خودها  را بالای گلون مردم مظلوم و طبقات محکوم اتنی  خویش  گذاشته اند  و حقوق انسانی و  سیاسی- اجتماعی  آنان  را  با  تزویر مستقیم  وغیر مستقیم  پامال  نموده اند .  و از  طرفی  دیگر  این گونه  زمامداران خودکامه  و غیر مردمی همواره به اتنی خود می گفتند که : «  پادشاهی  و قدرت از شما  است دیگر چه می خواهید  ؟  خدا را هزاران بار شکر کنید ! »

   ولی تبار  و اتنی خاصی  مربوط  این گونه  حکام  جابر و  شاهان مطلق العنان هم  باور می کردند  که  به راستی پاد شاهی و قدرت از ماست و برای  ما  خدمت می کند . اما  این مردم  فریب  خورده  درتمام  طول  حیات  خود  یکبار  هم  از  خود   سوال  نمی کردند  که اینگونه  پادشاهی  و  زمامداری  اتنی  ما  و یا  قبیله  مایان  چه  نفع اجتماعی ،  اقتصادی ،  فرهنگی ،  سیاسی  و ...  را برای  ما آورده است ؟

   در طول  تاریخ  افغانستان  حکام  کشور ما  مردم  شان  را  همین گونه فریب داده و نه تنها  بالای گرده های  اتنی  خود  مسلط  بوده ،  بلکه بالای سایر اتنی های  کشور  به  صورت  شؤنیستی هار و حتا  با تحمیل  کشتارها  و ... نیز حاکم  بوده اند . این  چنین  بیدادگری ،  انحصار حاکمیت   طبقاتی ،  قبیلوی ،  فاشیستی- خاندانی  و آنهم  با  حمایت  بیگانگان در کشور ما  بوده  است  که  جزء  سیاه  از بخش  تاریخ افغانستان می باشد .  و  همچنان   زمامداران مستبد  و بیگانه  پرست  حقوق سیاسی– اجتماعی، فرهنگی– اقتصادی و... فرد فرد از افراد جامعه  اعم از مسلمان و غیر مسلمان کشور ما را با اکراه ، غارت ، کله منارها ، کشتارهای گوناگون نیز غصب کردند .

   از همین لحاظ هم بوده که  زمامداران تک قبیلوی ، تک خاندانی ، طبقاتی و پشتونسالار ( نه  توده ها  و طبقات  محکوم  پشتون  ما ) کشور ما با هرگونه عصبیت اتنیکی ، پرخاشگری قبیلوی ، خشونت سمتی ، استبداد طبقاتی وغیره  خودها  علیه  اتنی های  سایر  جوامع افغانستان وارد صحنه شده اند که صفحات تاریخ کشور ما از جنایات بی نظیر آنان پر می باشد .

   خلاصه  تمام  ثرؤت  و منابع  قدرت  سیاسی ،  مادی  و نظایر آن صرفا در انحصار مطلق چند  نفر  برادران  خودکامه  سلطنتی  نژاد پرست مربوط یک قبیله سدوزایی و گاه بارکزایی و زمانی هم  محمد زایی و به ویژه در انحصار قطعی یک خاندان مستند سلطنتی پشتون تبار کشور ما بوده است .

   چرا یک زن شاهزاده و ... تولد می کند  و یک زن  دیگر  برده  و ... می زاید ؟

   در جوامع  طبقاتی و استبدادی  در بستر مناسبات اجتماعی ، مادی و معنوی جامعه ما از آغاز تا  کنون به  تثبیت  رسیده است که  زنان صاحب امتیاز و طبقات حاکم همواره شاهزاده ، رئیس دولت و ... را غرض باداری  و حاکمیت  به  جامعه  تحویل  داده اند . اما  برعکس زنان فقیر و فاقد وسایل تولید و نان پیدا کردن همیشه فرزندان مزدور ، کنیز و ... را جبرا جهت بردگی ، نوکری ، مالیه دادن و ... برای حکام و زور مندان تقدیم نموده و اکنون نیز چنین است .

   بلی ! زنان اتنی های  تاجیک ، هزاره ،  طبقات  محکوم  پشتون ،   ازبیک ، ترکمن ،  قزلباش ، بيات  ،  سادات ،  بلوچ ،  نورستانی ، قيرغيز ، ايماق ،  پشه يي ، هند و ، سک ، يهود  و ساير اقوام  تحت ستم  کشور ما ؛ با  تعجب  که  این  زنان  همواره  جوالی ،  دهقان ، حمال ، عسکر ، پياده دفتر ، چپراسی مکتب ، کنيز ،  خادم  و نظاير اينها را می زائيدند و آنها را از روی اجبار جهت پيدا نمودن حد اقل نان بخور  و  نمير  در  جامعه  تحقير شده  و خونبار کشور ما  تقديم  می کردند .

   اما  زنان  طبقات   بالايي  یک  تبار  بخصوص   زنان   شاهان  ، برادران سلطنتی ،  وزيران ، زورمندان ، اربابان استثمارگر ، حکام خودکامه و قدرتمندان ؛ فقط شاه ، وليعهد ،  شاهزاده ، ملکه ، قاضی القضات ، ، وزير ، مارشال ، جنرال ، والی ، رئيس ، ديوان سالار ، سفير ، شاعر ، هنرمند ، انجنير ،  داکتر ،   پروفسير  ،  سياستدان ،  سرمايه دار ، حقوق دان ، شهردار  و  امثالهم  را می زائیدند  و آنها  را به  جامعه   تقديم  می کردند  که  آنان  آقايي  کنند  و همواره  در هرم سياست  حکومتی ، اقتصادی ،  اجتماعی ، فرهنگی ، نظامی ... قرار  داشته   باشند  و  از تمام  نعمات  و  منابع  ثرؤت  ملی  کشور امتيازات خاصی را  هم  نصيب  شوند  که  عملا  چنين هم  بودند  و حال  نیز چنان اند .

   پرسش اينست که چطور زنان اتنی های تحت ستم وطبقات محکوم ميهن ما  يک بار هم  شاه ،  وزير ، جنرال  وغيره  را  نزائیدند و به جامعه  تقديم  نکردند ، و  برعکس زنان  چند  نفر  پشتون  ( نه همه پشتون ها )  ممتاز و اشراف  و  شاهان  يک  بار هم جوالی ، کنيز و مانند  اينها را  به  جامعه  عرضه  نکرده اند ؟

   اگر از خداوند لایزال جویا شویم که چرا زنان محکوم  برده ، کنیز و ... می زایند و زنان مستکبرین و سلاطین ، شاهزاده ، شاه دخت و ... می زایند ؟

خداوند متعال می فرماید :

« انسان را از گل چسپیدهء  ناچیزی آفریده ایم . » ( الصافات / 11 )

« خداست که از آب  انسان ها  را  آفریده است . » ( الفرقان / 549)

« خدا کسی است که شما را از خاک می آفریند ، سپس به  منی تبدیل می گرداند . و بعد به زالو گونه ای تبدیل می نماید  و آنکاه  به  شکل نوزادی بیرون تان می آورد . » ( غافر/67 )

« خداوند شما را از خاک بیافرید ، سپس شما را از نطفه خلق کرد و آنگاه  شما  را  به  صورت  زوج ها  در آورد . » ( فاطر / 11 )

« ما فرزندان آدم را کرامت بخشیدیم . » ( الاسرأ / 34 )

« ای مردمان ! ما شما را از مرد و زنی آفریده ایم . » ( الحجرات / 13 ) ( 1 )

   از آیات فوق واضحا درک  می گردد  که  هیچ  گونه  تفاوت  میان خلقت انسان ها نیست که  یکی از بطن  مادر  ظالم و دیگری از رحم  مادر مظلوم و محکوم  تولد  گردد . و یا  یکی از مادر گدا و دیگری از مادر  شاه  تولد گردد . در  فلسفه  خلقت  خداوندی  هرگز  شاهد  نیستیم  که زن غریب  و  محکوم  تنها جوالی ،  برده  و ... بزاید  و  برعکس  زن معتبر و ممتاز فقط شاهزاده ، وزیر و ... بزاید . خداوند یکی را مظلوم و دیگری را ظالم و یا یکی را برده  و دیگری را سلطان  خلق نکرده است . انسان از یک زن و یک مرد خلق  شده و از میان انسان ها پارساترین ، خدمتگار ترین ،  سازنده  ترین  آنها  برترین  شان می باشند و بس .

   خداوند ( ج )  تمام  خشونت ،  بیدادگری  ،  بدعت ،  دیکتاتوری ، قتل و … را پس از تولد انسان مربوط  نظام غیر عادلانه اجتماعی- سیاسی در جامعه معرفی می دارد که چنین فرموده است :

« واقعا انسان ستمگر ناسپاس است .» ( ابراهیم / 34 )

« آنان واقعا ستمگر و نادان اند .» ( الاحزاب / 72 )

« انسان طبعا موجود بخیل است .» ( الاسرأ / 100 )

« انسان نسبت  به  پروردگار خود بسیار ناسپاس و حق ناشناس است ... و اوعلاقهء شدیدی به دارایی و اموال دارد. » ( العادیات/ 6- 8 )

« قطعا انسان ها سرکشی و تمرد می آغازند اگر خود را  دارا  و بی نیاز ببینند.» ( العلق / 6- 7 )

« کشته باد انسان! چه خدا نشناس و نا سپاس است.» (عبس / 17 ) ( 2 )

در آیات فوق ، ستمگری  ،  نابرابری ،  بی رحمی ،  بی عدالتی ،کشتار و ... از طرف  خدا  نیامده  و خداوند  هر گونه  جبر ، زجر ،اهانت ،  پرخاشگری ، قتل و ... را نفی  فرموده است . و بد بختی ها ، زشتی ها  و … همچنان خوبی ها ،  زیبایی ها و… به  دست خود انسان خلق می شود .  پس  پاسخ خود  را  از  آیات  فوق  بدست می آوریم زن غریب که حمال و کنیز می زاید  و زن مستکبر که  شاه  و وزیر می زاید از طرف خداوند  این چنین دستور پیش از تولد انسان داده نشده است ، بلکه این  چنین مسایل همه  محصول نظام اجتماعی – سیاسی ظالمانه در ساختار و نهادهای اجتماعی ،  معنوی  و مادی جامعه می باشد .

   آيا اين کار خدايي است و يا  محصول  نظام  خودکامه  اجتماعی – سیاسی فرعونيان زمان در جامعه  افغانستان  می باشد که  تنها  زنان غريب : خادم ، بارکش ، کنیز ، برده  و امثالهم را می زايند و  زنان اربابان  و طبقات ستمگر  و برادران  سلطنتی  مستبد :  شاهزاده  ، رهبر ، وزير و نظاير اينها را می زايند ؟

  اگر بازهم  زنان که  کنیز ، برده و ... می زایند و زنان که وزیر ، سلطان و ... می زایند ؛ آنها را نزد  متخصصین  طبی  جهت  معاینه ببریم و از دکتوران جویا شویم که چرا از  رحم  زنان غریب  صرفا جوالی ، کنیز و ... و از رحم زنان حاکم و مستبد  فقط  شاهزاده و ... تولد می گردند ؟ در این  مورد  دکتوران هم از نگاه علمی جواب رد  می دهند  و هیچگونه  تفاوتی  را  در  ساختار  وجود  زنان هم  از نظر علمی  و بافت طبیعی نمی بینند .

   پس از نظر علمی هم  به  اثبات  می رسد  که   برده  ،  کنیز و ... شاهزاده ، رئیس دولت  و ... محصول نظام استبدادی و فرعونی  در جامعه می باشد . و علل تمام  دردها ،  ناگواری ها ، بی عدالتی ها ، کشتارها و همچنان خوبی ها ، زیبایی ها ، تمدن ها و ... را  باید  در نهادهای مادی ، اجتماعی  و  معنوی  نظام  جامعه  دانست  و نه  در جاهای دیگر .

   بلی !  بر اساس همین گونه  انحصار حاکمیت شؤنیستی ، قبیلوی ، خاندانی و فردی این چنین  شاهان  و حکام  خودکامه  و غیر مردمی بود که تمام اتنی های دیگر کشور ما از هرگونه بهره گیری از منابع ثرؤت ملی و حاکمیت سیاسی در دولت و اجتماع محروم شده بودند . و یک  بحران  بزرگی  اتنیکی ،  سیاسی  ،  اجتماعی  ،  اقتصادی ، فرهنگی ،  سمتی  و ... را  در کشور  ایجاد  کرد .

   از اثر همین حاکمیت های استبدادی و ضد ملی کشور ماست که تا به  حال جامعه  پشتون هم  در روابط  تنگ  قبیلوی  و حتا عشیروی خود باقی مانده است . و  توده های  مستضعف  پشتون ما  هم  مورداستثمار ، استبداد ،  پرخاشگری  فاشیزم- خاندانی  پشتون  تبار قرار گرفته اند . جوامع  تاجیک ،  هزاره ،  ازبیک ،  ترکمن ،  قزلباش ، بیات ، بلوچ ، نورستانی ، پشه یی ، قزاق ، عرب ، ایماق ،  تیموری وغیره و همچنان مردمان اهل هنود ، سک ، موسوی و ... نه تنها در مناسبات  خرافی  و  جمود نگر  قبیلوی ،  طایفوی ،  دودمانی  و ... خودها جدا  از همدیگر بسر  می برند ، بلکه اینها در زیر استبداد  وفشار  شؤنیزم- قبیلوی  و  فاشیزم – خاندانی  سلطنتی  و  خودکامگی طبقاتی  نیز آب  و خمیر شده اند . از همین بافت  قبیلوی ، عشیروی  و فقر مستمر سیاسی ،  فرهنگی ، اجتماعی  و ... جوامع  افغانستان بوده که مستبدین بومی با حمایت اجانب خون  یک هزاره  را  توسط  یک فرد نا آگاه پشتون  ما ، خون  یک  پشتون  را  ذریعه  یک  فرد  نا فهم تاجیک ما ، خون یک تاجیک  را  توسط  یک شخص  نا آگاه  ازبیک و .... یا برعکس به  زمین  ریختانده اند .

   این گونه مسایل نه تنها شمهء از بحران کشور ما  را تشکیل داده ، بلکه هر روز تشنجات ، تعصبات ، خشونت ها ،  تطاول ها ، تصفیه نژادی ها ، انسان ربایی ها ، ترور ها ،  نابودی  فرهنگ ها و ... از سوی جلادان ، حکام مستبد  و  زورمندان  محلی  بر  بحران  دیرینه کشور ما نیز افزود شده و آنرا فربه می سازد . و متأسفانه قرن ها به همین منوال سپری شده اند که  نسل های  موجود و آینده  باید  جبران خسارات آنرا هم بپردازند .

افغانستان  يک  کشور موزاييکی و کثيرالاتنیکی  است که تمام غم های اين خطه تمدن پرور  را يک  طرفه  مردم  ما  با خون و پوست خود  تحمل  نموده  اند .   مردم   ما  همواره  از  استقلال  ،  تماميت ارضی ، آزادگی و نواميس  ملی  با  ريزش  خون های  پاک  خويش قهرمانانه حراست کرده اند . در آبادانی  کشورشان  رول  اصلی  را تنها مردم  ما  به عهده  داشته  و  وارثان اصلی و صاحبان  واقعی و حقيقی اين مرز و بوم مردم افغانستان هستند  . ولی دردا که مردم ما در عوض آن   از  هيچ گونه  خوشی ،  سعادت ،  حقوق ،  آرامش ،

آزادی و مزايايي ديگری  اجتماعی ، ثرؤت ملی ،  حقوقی  و انسانی بهره مند نبودند و حال هم  نيستند .  همچنان  حکومت ها  و  متوليان سياسی مستبد افغانستان کثرتگرايي مذهبی ، جنسیتی ، دینی ، اتنيکی و همزيستی مسالمت آميز ميان جامعه ما را با انواع گوناگون  مردود شمرده و صرف  از میان  يک  تبار خاص  فقط  سران  مستبد  قبيله مشخص را  به صورت نفاق انگيز حمايت  نموده  و  در رأس  امور خاندان و يا برادران  سلطنتی  بر  سرنوشت  تمام  مردم  ما  اعم  از پشتون و غير پشتون و مسلمان و غير مسلمان افغانستان  به  صورت غير مشروع و حتا با ريزش خون ، کله منارها ، تصفيه نژادی و قتل های مردمان بيگناه  ما نيز تا جای که ممکن شده است ،  مسلط بودند  و با جلاديت  تمام  بر همهء مردم  ما حکومت کردند .

نمونهء چندی از نفاق و بحران از سوی

متولیان سیاسی خود محور و نظام استبدادی:

   مرحوم شعله این گونه داد و فریاد خویش را  از اضرار  و پی آمد تبعیض ، استخوان شکنی ، نفاق ،  جهالت  و  بحران  فرسایشگر در کشور بلند نموده است :

آه  از بد ايام  وطن بين به چه حال است 

     پا مال حوادث شده و رو به زوال است

در آتش تبعيض و نفاق و حسد امروز

 می سوزد و اميد  رهائيش محال است

خود خواهی و جهل و ستم و نفس پرستی   

    روز بد ما از بد اين چار خصال  است

از جهل و جفا وحشت و خود خواهی و تبعيض 

    اين پنج  بلای وطن اسباب  زوال است

   کاوشگر جوان  و گرانقدر کشور ما  آقای  حمزه  واعظی خاستگاه ناسيوناليسم   را  به   مثابه   يک  ايدئولوژی  مسلط  بر  تمام  روابط اجتماعی- سياسی که ساير اقوام و جوامع  کشور  ما  را  از حاکميت سياسی- اجتماعی محروم نموده است .  و اين امر باعث نقض حقوق و هويت سايراتنی ها و اقوام در جامعه  گردیده  و يا به عبارت ديگر بحران هويت را  آفريده است  که  او چنين  می نگارد:

« اصولا ناسيوناليسم در افغانستان سابقه ی دو صد ساله دارد .          پيشينه ی اين پديده به زمان تأسيس حکومت پشتون در سال 1747

م . بر می گردد .  نامگذاری کشور به  « افغانستان »  نيز ريشه  درهمين گرايش و  انگيزه ی  ناسيوناليستی  دارد . حکومت  خاندانی از اين حربه در جهت تثبيت حاکميت سياسی و تحکيم هويت قومی خود بهره برده است . به همين  جهت  است  که  ناسيوناليسم  تاريخی  در افغانستان اساسا « ناسيوناليسم دولتی » بوده که  در  رفتارها  و منش های سياسی زمامداران پشتون تبلور يافته است . زمامداران حاکم  به ويژه در هفتاد سال اخير ، ناسِيوناليسم را به  عنوان  يک  ايدئولوژی سياسی و قومی ، در تمام  حوزه های  سياسی ،  فرهنگی و اجتماعی تطبيق  کرده اند . در  حوزه  سياست ،  به  سازماندهی  روشنفکران پشتون و  مشارکت  دادن  آنها  در سيستم  حاکميت  با  هدف  پيشبرد زمامداری انحصار حکومت در دست پشتون ها بهره  گرفته اند . در حوزه فرهنگی ، به غلبه دادن عنعنات  و آئين های  قومی  پشتون ها در کشور به عنوان نماد « فرهنگ ملی » کوشيده اند. تلاش کرده اند با حمايت رسمی  و همه  جانبه ،  توسط عده ای  از  محققين  پشتون نظير « عبدالحي حبيبی » به تثبيت هويت تاريخی پشتون ها پرداخته و زبان پشتو را به عنوان زبان ملی بر تمام  کشور احاطه  دهند . در حوزه اجتماعی تحقير ، توهين  و حاشيه  نشينی  گروه های  قومی و مليتهای  غير پشتون  را  ترويج  و عمومی  ساخته  و تسلط روانی و سياسی  طوايف  پشتون  را  بر آنها  تحميل  کرده اند .  بناء  براين ، ناسيوناليسم به عنوان يک  ايدئولوژی  سياسی- قومی  انحصاری  در اختيار پشتون ها بوده و از همين روست  که « جنبش پشتونيزم »  به

مثابه يک جريان فعال ملی در تحولات سياسی و اجتماعی و فرهنگی افغانستان نقش  مهمی ايفا  می کند . ساحه  نفوذ  و فعاليت اين جنبش حتی در خارج از  کشور  نيز گسترش  پيدا  کرده  و به مثابه ی يک حربه ي  سياسی ،  معضل  جدی  و مؤثری  در  روابط  افغانستان و همسايه ی جنوبی آن ، پاکستان در دوره ی داودخان پديد می آورد .

زمامداران پشتونيست افغانستان در روش و منش سياسی خود به  اين دليل  پديده ی  پشتونيزم  را  حمايت ،  تبليغ  و  تبديل  به  ماجراهای  سياسی می کردند که  به  دو هدف برسند :

   اولا: پشتونيزم  را  يک  جريان  ملی  و برتر در داخل  افغانستان تحميل و  بدين  وسيله  حضور  و  نقش  ساير  مليتها  را  در ساختار اجتماعی  و سياسی  تحت الشعاع  قرار د هند .

   ثانيا: به سلطه و سيطره ی سياسی- اجتماعی و فرهنگی پشتونها ، حيثيت بين المللی و مشروعيت و هويت برتر ملی ببخشند .» ( 3)

   اگرچه تشکیل حاکمیت سیاسی و بسا از مسایل  در آن  سامان  بود که ما روی جهات آن در اینجا مکث  نمی نماییم که از موضوع بحث ما خارج می باشد . اما باید پذيرفت که تقريبا  سه قرن  قبل  با  اولين حاکميت  سياسی  در شهر  قندهار ،  انحصار  حاکميت  و قومگرايي زيانبار و  عصبيت های  فرسايشگر اتنیکی  ،  طبقاتی  و مذهبی  از سوی  اربابان   ستمگر  و  حاکمان  قبيله  ابدالی  آغاز  گرديده  و در گسترش مصيبت آفرين  خود  تا  اينکه  به  دوران  امیرعبدالرحمن ، حاکميت محمد زائي ها  و طالبان  به  بالاترين  مرحلهء  ازتنش ها و تعصبات قومی- مذهبی ،  فاشيزم قبيلوی و شؤنيزم اتنیکی به  مثابهءيک ايدولوژی حاکم در تمام  مناسبات  جامعه  مسلط  گرديد . در اين مورد  پژوهشگر  و نقدگر  مسايل  تاريخ  سياسی  و  جامعه  شناسی افغانستان   آقای  داود  گرانمايه   ريشهء   انحصار  حاکميت  سياسی و تفکر سلطهء تک قبیلوی  را  چنين   می نگارد : « از  زمان احمد شاه  ابدالی 1747 الی1992 م همواره قدرت  مربوط  به قوم پشتون بوده که  در  نتيجه  نوعی  انديشهء   پشتونگرايي   شکل  يافته  و در اساس  نوعی   باوری  بر مبنای  برتر  بودن  قوم   پشتون  بر  سايراقوام  نزد عوام  و برخی اقشار روشنفکر ايجاد  گرديده است  که  تا  زمانی  افغانستان است بايد زعامت آنان پذيرفته شود . ( 4 )

   با حمایت از داوری تاريخ ، ناکارآمدی  و فرآورده های  مستبدانهء  نظام  قوم سالاری ، طبقات و حکام مستبد پشتون را از نگارش آقای واعظی اينگونه به  خوانش  می گيرم : « از سوی ديگر ،  نظام  قوم سالاری و نخبه  پرور سياسی افغانستان هيچ گاه رفتار قاعده مند ملی و گفتمان فراگير اجتماعی از خود بروز نداده  است . تکرار سلطه ی مطلقه و تداوم تبعيض اجتماعی در رفتار و سازمان سياسی  حاکميت ، محروميت ها ، مظالم و عقده های  اجتماعی عميقی  در ميان  توده ها و اقليت های قومی و مذهبی  گسترده  بود .  تکرار  و تداوم چنين ساختاری  در چرخه ی  حکومت ، از يک  سو به  برتری  جويي  و تثبيت جايگاه سياسی قوم  پشتون کمک  می کرد  و  زعامت  سياسی جامعه ي پشتون  را به  عنوان  نماد  « زعامت ملی »  و فرهنگ  و زبان ايلی و عشيره ای پشتون ها را به عنوان سمبل فرهنگ  و زبان « ملی »  در کشور  تحميل  می نمود .  و از سوی  ديگر ، زمينه ی

مشارکت سياسی اقوام و رشد وتوسعه ي سياسی- فرهنگی کشور  رامحدود می ساخت . » ( 5 )

 تحليلگر امور  سياسی  و  محقق  ديگر کشور  ما  آقای  داکتر سيد عسکر موسوی می نويسد  که  : «  ناسيوناليزم  افغانی  يا  پشتونيزم مجموعهء کل ايستارها و اعتقاداتی است  که  شالودهء  برتری  طلبی نژادی پشتونها نسبت به کليهء ديگر  گروههای  قومی  افغانستان  را تشکيل  می دهد . ( 6 )  بر اساس  همين  ديدگاه  ،  افغان ها  از  حق حاکميت بر سرزمينی برخوردارند که  امروزه  افغانستان  ناميده می شود .  به  علاوه  ، چنين  توجيه  شده  است  که  اين  برتری  نژادی « موهبتی از سوی خداوند » برای افغان ها ( 7) است. » ( 6 )

   در باور این قلم  ، پشتونیزم  به  این معنا  هرگز نبوده  و نیست که همه یی پشتون ها از فقیرترین فرد پشتون  تا  شاهان  مطلق العنان و حکام دیکتاتور و انحصارگر پشتون  بر تمام سرنوشت  ، جان ، مال و  خون  اتنی های  غیر  پشتون  کشور ما   به  صورت  مستبدانه  و شؤنیستی حاکم بوده اند . نه ، هرگز این چنین نیست . بلکه  پشتونیزم  تا حال از ساحهء محدود سران مستبد یک  قبیله ،  یک  جمع  ناچیز تمامیتخواه تحصیل کرده  و برادران سلطنتی  خودکامه سازمان یافته تجاوز نکرده است . فلهذا ، طبقات استثمار شده و مستضعفان محکوم و توده های  پا برهنه  و فقیر پشتون خویش را خارج  از محدوده یی ایدئولوژی « پشتونیزم » ، « فاشیزم » ، « شؤنیزم » و عملکردهای « پشتون سالاری »  و نژاد پرستان یکه تاز در جامعه می دانیم .

منطق انسانی ، اسلامی ، ملی و دموکراتیک هرگز ایجاب نمی کند که  ما جامعه بیگناه  پشتون و در خون  تپیدهء خویش  را  به  جرم شؤنیزم   امیر عبدالرحمن  خانی   تا   ملا  محمد  عمر  خانی  و علم برداران  کنونی آن  بگیریم . اما  متأسفانه  گاه  گاهی هم یک عده یی از هموطنان  بی سواد و حتا  تحصیل کردهء ما به نسبت فقر سیاسی- فرهنگی خویش  مردمان  بیگناه و عادی  پشتون  ما  را هم  متهم  به پشتون سالاری ، فاشیزم ، شؤنیزم و پشتونیزم  می نمایند . این  چنین تفکر و برداشت  از  اساس  نادرست  می باشد . گیرم  که  اگر چنین تمایلات کم رنگ  و اندکی  نیز در میان توده های معمولی پشتون ما هم به مشاهده می رسد ، با آنهم اینها بی گناه می باشند .

   آری !  تاریخ گواهی می دهد که  از اثر  شؤنیزم  قبیلوی- خاندانی امیر عبدالرحمن  خانی ،  طوایف  بیگناه  غلزایی  به  جرم  یکی  از قهرمانان  ملی  ما   ملا  دین  محمد  مشک  عالم  غلزایی  و  پسرش عبدالکریم غلزایی  که ضد انگلیس و ضد حاکمیت فاشیستی این امیر خونریز تاریخ  کشور بودند ، به شدید ترین شکل قلع و قمع گردیدند.    زنان ، دختران و پسران غلزایی تبار ما را با شیوه های شؤنیستی یا به اسارت گرفتند ، یا به زندان بردند ، یا آنان را فروختند ، یا آنها را کشتند ؛ و زنان  جوان  شوهردار و  دختران نا  بالغ  غلزایی تبار  طرفداران  ملا مشک عالم قهرمان  ما را  خلاف حکم  قرآنکریم  به ازدواج های اجباری  وادار کردند . و همچنان از سران  بریده  و بی تن شهدای غلزایی های محکوم و مظلوم کله منارهای هم  ساختند که  این  چنین شؤنیزم و جلادیت نظام  پشتون سالاری  و استبدادی امیرعبدالرحمن خانی  از  صفحات  تاریخ  و  خاطره ها  هرگز فراموش نخواهد شد .

 آیا این چنین اعمال بیانگرپشتونیزم خاندانی  و فردی بالای غلزایی های پشتون تبار بیگناه  و تحت ستم  و بیچاره  ما  نبود ؟

   آیا حاکمیت  شؤنیستی  فردی  یک  جمع  کوچک  پشتون  سالاران قبیلوی- خاندانی سازمان یافته و تمام عیار بالای  دهاقین  بی زمین و تمام توده های  استثمار شده  و محکوم  پشتون  ما  عینیت  نداشته  و ندارد ؟

   آیا بازهم فاشیزم چند نفر محدود برادران  سلطنتی مستبد و بی خدا  را  بالای  تمام  زنان  و مردان جامعه پا برهنه پشتون خویش هم در تمام بستر تاریخ  خونبار افغانستان شاهد نبودیم  و همچنان حال شاهد هردم شهیدی زنان اسیر ، کودکان بی سرپناه  و سالخوردگان  پشتون خویش در زیر ترور ، غارت ، بی امنیتی و کشتار از سوی طالبان ، قوماندانان محلی ، القاعده  و سایر اسلامیستان دین فروش در ولایات پشتون نشین خویش نیستم ؟

   آیا این چنین شؤنیزم ، پشتونیزم ، فاشیزم  و  پشتون  سالاری  یک جمع کوچک و سازمان یافته و آنهم با حمایت اجانب بالای کلیه افراد جامعه ما  اعم ازتوده های محکوم پشتون  و غیرپشتون  و مسلمان و غیر مسلمان  کشور ما  وجود  نداشته  و ندارد ،  و حال هم  در  زیر عناوین  « دموکراسی »  ،  « مشارکت ملی »  ،  « وحدت ملی » ، « حکومت وسیع البنیاد »  و ... صورت نمی گیرد ؟

پس  با  توجه  با   واقعیت های  عینی  گذشته  گفته   می توانم  که ایدئولوژی پشتونیزم  گاهی بنام پشتون سالاری زمانی به نام  شؤنیزم و وقتی هم به اسم فاشیزم که یاد شده ، در بستر تاریخ  چند قرن  آخر ما تدریجا  نطفه های  شوم  آن به  ثمر رسیده  است . و بانی آن  یک  جمع از اقشار طبقاتی از تبار خاص پشتون در افغانستان  می باشد ؛  نه تودهای ستمکش و پا برهنه گان پشتون ما .  نمونه بارز پشتونیزم را منجمله در تفکر نا انسانی  ،  ضد اسلامی  و عملکردهای  خونین امیر عبدالرحمن  ،  نادرشاه   ،  هاشم خان  ، حفیط الله  امین  و  ملا عبدالمنان  نیازی  و  ملام محمد عمر  رهبر طالبان  و همفکران شان  از صفحات تاریخ  بشریت زدوده نخواهد شد .

   متأسفانه  در شرایط  حاضر این شؤنیستان اتنیکی نه تنها همکاری عملی و همنوایی کامل با وهابیزم ، اخوانیزم ،  طالبانیزم ،  تروریزم بین المللی القاعده دارند ، بلکه از پشتوانه مستحکم کشورهای همسایه و جهانی  به  خصوص  از حمایت  مستقیم  ایالات  متحده  امریکا  و انگلیس  نیز  برخوردار  می باشند . به  طور مثال هم  اکنون  بر اثر انحصار  حاکمیت  قشر  تمامیتخواه  و  پشتونخواهان  در دولت آقای کرزی بوده که والیان ولایات  ترکتباران ،  دری  زبانان و ... را  از افراد  بلند  پایه  حزب  اسلامی  که  در  دههء  هفتاد  خورشیدی  در راکتباران ، ویرانی و کشتار مردمان  بیگناه  شهر کابل  سهم  مستقیم داشتند ،  مقرر  داشته اند .  به  این  ترتیب  بناء  بر نفوذ  و حاکمیت مستقیم شؤنیزم شناخته نژادی در تمام بدنه های کلیدی ملکی ، نظامی ، قضایی ، اجتماعی ، مؤسسات بین المللی  در کشور بوده که  اکنون زمینه های حضور بقیه  اسلامیستان  سیاسی ، طالبان  تمدن  ستیز ، قاتلان مردم  و  نژاد  پرستان  اتنیکی  را  تدارک دیده  تا  این  چنین نیروهای ضد دموکراتیک و ضد ملی را از طریق شوراهای  ولایتی و انتخابات پارلمانی به نام  نمایندگان مردم  در قوه  مقننه  گویا  راه  قانونی پیدا کردند و پارلمان را هم در انحصار خویش قرار دادند . این یک  بحران  نوینی است  که بر بحران های  دیرپای و  سرطانی افغانستان افزوده شده و زمینه های تسلط  سامان یافته  مطلق شؤنیزم اتنیکی را با حمایت قوای خارجی در تمام نهادهای  مادی ، اجتماعی ، معنوی ، روانی و ... در کشور مساعد خواهد  نمود . اینجاست  که پیش شرط های نهادینه سازی  « وحدت ملی »  ،  « ملت سازی » ،  « دولت سازی عصر » ، تحقق زیربنای جامعه مدنی  و دموکراسی دفن گورستان ها خواهند  شد .  و به این  ترتیب افغانستان از کاروان ترقی، کثرتگرایی ، عدالت اجتماعی ، آزادی ، برابری ، رشد جامعه  مدنی و تحقق پایه های دموکراسی  به  دور خواهد ماند .

   اما  سرسپردگی اميرعبدالرحمن  به اجانب از  يک  طرف ،  و از سوی عملکرد شؤنيستی اين امير غدار  در غصب  دارای های  اقوام غير پشتون  و تصفيه  نژادی اقوام  زير ستم  چندگانه  ملی در تاريخ خونین افغانستان  است که  با  اين  سند  توجه  خوانندگان  محترم  را جلب می نمايم :

     « بعد  از  ختم  جنگ  دوم  انگلو- افغان ،  انگليس  ادعای  امير عبدالرحمن  را  بر  تاج  و تخت  کابل  پذيرفت .  «  امير  آهنين  » ( 1880-1901 )  ،  حمايت  و  پشتيبانی  انگلستان  را  در  تحکيم  و مرکزی ساختن  قدرت  دولتی افغانستان  ، حاصل کرد .  اميرعبدالرحمن  با استفاده  از پول ، سلاح  و حمايت  انگليس يک اداره  موثر  و  يک  اردوی  منظم  تشکيل  داد . امير ، اقوام  متمرد پشتون را مقهور ساخت و بسوی شمال شتافت ، خود مختاری هزاره ها و ازبکها را از ميان برد.

   اميرعبدالرحمن  تصفيه   نژادی  و قتل  عام  مردمان  غير  پشتون مخالف خود را عملی نمود . پشتون ها را به  مناطق  زراعتی  شمال در بين مردم غير پشتون اسکان داد تا  وفاداری آنها را  به  حکومت خود داشته باشد . يک قرن بعد ، طالبان عين روش را اتخاذ نمودند و بکار بستند . » (7 )

   احمد رشيد  محقق  و ژورناليست  پاکستانی  هژمونی  طلبی قومی سران و طبقات حاکم  پشتون را  اينگونه می نويسد : « پشتون ها سه صد سال بر افغانستان حکومت  کرده اند  که  اکنون  در اختيار اقوام ديگر قرار دارد ،  موفقيت های  طالبان  اين  اميد  را  تقويه  کرد که پشتون ها دوباره بر افغانستان مسلط گردند . »  (8 )

   با توجه  به گفته های  بالا  و حتا محققين  خارجی هم ثابت گرديده است که يک مشت ناچيز عظمت  خواهان ،  قبيله سالاران  و پشتون سالاران ظلمتگرا بناء بر بلوغ نيافتگی جامعه هرگونه تعدی ، غارت دارايي جامعه ، اسارت  و  بردگی ، شقاق  و نفاق  را  نسبت  به  کل جامعه  و به  ويژه در مورد  مردمان  غيرپشتون با وحشت تمام  روا داشته  و  حتا  از  وجود  تمام  مردمان  کشور  ما  کله  منارها ( کله منارهای  بزرگ به  خصوص  در  مورد  هزاره ها  و  در  مواردی اندکی  هم  در قسمت  طرفداران  ملا دين محمد مشک  عالم غلجايي

از جانب امير جلاد صورت گرفت . ) ،  نيز درست کردند .

بناء بر تحقيقات و داوری های بی طرفانه  پژوهشگران فوق ، من به اين باورم که  متأسفانه سياست و ایدئولوژی  ناسيوناليزم  پشتون  سالاران  برعلاوه  اينکه  اهداف  ضد  منافع  ملی  و  مغاير مصالح  کل کشور ما را  در پی داشته است . اين پديدهء  ضد  مردمی  باعث ايجاد خصومت  نا آگاهانهء  اقوام  و اتنی های غير پشتون  در برابر کل جامعه بیگناه  پشتون ما  نيز شده است .  و شوربختانه  اين عامل ، نطفه های ابتدايي  تنفر و  بالاخره  ناسيوناليزم  کم رنگ  را برای  بار نخست  در  ذهنیت  جوامع غير پشتون از قبيل  جوامع تاجيک ، هزاره ، ازبیک ، ترکمن ، قزلباش ، بيات ، ایماق ، بلوچ ، پشه يي ، نورستان ، قزاق ،  ايماق ، اهل هنود ، سک  و ساير اتباع افغانستان نيز خلق کرده است .

   پس بناء  بر علل فوق  زمانيکه  اقوام  و اتنی های  غير پشتون در برابر جامعه بيگناه پشتون ما بدبينی ، تعصب و ... را نشان می دهند ، جای تعجب هم نيست . زيرا ، عوامل آن هويدا اند و دراين صورت  مردم  عادی  پشتون هم  هيچ   مقصر اصلی  نيستند .  با  وجود  که پشتون سالاران  و حکومات   ظالم   قبيلوی  پشتون ،  شاهزادگان  و برادران سلطنتی با استفاده از عدم  بلوغ  و نبود  آگاهی  اجتماعی  و سياسی توده های بيگناه  پشتون ما ؛  آنان  را  گاه گاهی به  چپاول ، اسارت وحتا کشتار و نابودی عليه هزاره ها در وقت اميرعبدالرحمن خون آشام در هزارستان و به ويژه در ارزگان ؛  در  زمان  نادرشاه غدار در جنگ و  قتال  و غارت  بر ضد  مردمان  بيگناه  شمالی  به ويژه عليه تاجيکان ؛ در وقت حاکميت حفيظ الله امين فرستادن  مردم پغمان عليه هزاره ها در باميان تحریص  و تشویق  کردند  که  بازهم گنه کار اصلی اینگونه توده های  نا آگاه  و فریب  خورده  پشتون  ما نبودند . و باز هم در عصر امين کشتار  شيعيان  به  خصوص هزاره ها در چند اول کابل  با  نگارش  شاد روان  صديق  فرهنگ  و تداوم بعدی فجايع و کشتارها در وقت تسلط نظامیان شوروی درکشور ما ؛ در وقت حفیظ الله امین  فاجعه  24 حوت  هرات علیه  هراتیان ؛  در زمان دولت اسلامی مجاهدين از سوی سياف وهابی ،  استاد ربانی و ساير همفکران ومؤتلفين شان در کشتار هزاره ها در چنداول ، افشار و غرب  کابل ؛  در  زمان  حاکميت  سياه  و  شؤنيستی  طالبان  بين سالهای 1994 تا 2001 م  در  باميان  بر ضد  مردمان  غيرنظامی هزاره  ،  باز هم  با  اشغال   مزار  شريف  و  تمام   ولايات   شمال  افغانستان  توسط   طالبان  قتل عام ها   و  تصفيه  نژادی  اتنی های تاجيک ،  هزاره ( عمدتا هزاره ها  به  جرم  مذهب  و نژاد  خود به  قتل  رسيدند ) ، ازبیک ، ترکمن ، قزلباش ، بيات ،  بلوچ  ، ایماق وخلاصه  علیه مردمان  ما  از  سوی  دولت  مداران  مستبد  صورت گرفته اند که اين گونه جنايات  عظيم و نادر بر صفحهء  سياه  تاريخ بشريت سخت سنگينی می کند . اما ناگفته نماند که هژمونی جویان و حکام سلطنتی گاهی به خاطر حفظ سلطنت و منافع اجانب ؛ برخی از قبایل پشتون را توسط اتنی های غیر پشتون نیز مورد هجوم ،  تاراج ، ضرب و شتم و جنگ و حتا  قتل  نیز قرار داده اند که  سخت جای تأسف نیز می باشد .

   از ميراث شوم  ناسيوناليزم  قومی بود که خشونت ها ، تجاوزات ، قتل ها ، بی ناموسی هاو تطاول هائيکه از سوی برخی از  گروههای قومی مسلح مجاهدين در برابر اقوام و اتنی های غير نظامی همديگر در دوران جهاد نیز صورت گرفته اند و به خوبی آشکار است که : « نمايش تراژيک اين خصومت ها در تصفيه قومی و نژادی گروه های سياسی- نظامی در مناطق تحت کنترول آنها ، بروز کرده است. هر کدام از احزاب ، چنانچه در منطقه ای  تسلط  پيدا می کردند ، به راحتی گروه های اقليت قومی را  از آن  منطقه  اخراج  می نمودند . بروز تنش و وجود درگيری ميان دو حزب ، به نا امنی جانی ، مالی و ناموسی اقليت های قومی در منطقه ای که  اکثريت آن منسوب  به گروه قومی رقيب را تشکيل می داد ، می گرديد . نمونه ها و مثالهای فراوانی از  اين گونه  رفتارهای  متقابل  طی  سالهای  جنگ  داخلی مشاهده شده است : تخريب خانه های  هزاره ها  در هرات  از جانب اسماعيل خان ( 2 ) و در کابل از جانب تاجيک های  حاکم  تصرف اموال و املاک پشتون ها در کابل در مناطقی  چون « خيرخانه » از طرف پنجشيری ها ، اعمال محدوديت  اقليت های  پشتون  و تاجيک در مناطق تحت کنترل ازبیک ها در شمال از سوی  نيروهای جنبش ، کوچ تاجيک های باميان در نتيجه جنگ های ميان حزب  وحدت و نيروهای دولت ربانی در اين مناطق ، همچنان  پس از  تسلط  طالبان بر نواحی شمال ،  قتل عام ، کشتار  و کوچ  دادن دسته  جمعی مردم هزاره و ازبیک از شمال و باميان به نقاط ديگر ، نمونه های عينی وغيرقابل کتمان اين خصومت های قومی و  تعارضات  فرهنگی بوده است . » (9 )

  آقای محمد اسحاق فياض کاوشگر  ديگر از قول آقای  داکتر محمد امين احمدی پژوهشگر و دانشمند کشور ما ، امتياز  تبار حاکم را در افغانستان اينگونه شرح ميدهد : « در دوران اصلاحات ، مسايلی که به نحوی به قوم پشتون و هويت سياسی و فرهنگی آنان  مربوط است اهتمام ويژه ای می شود. تاريخ و زبان قوم پشتون  در  رأس  برنامه های  فرهنگی  دولت  قرار دارد ،  پروژه های  عمرانی  و انکشافی بيشتر در  مناطق  پشتون  نشين  اجرا  می گردد ،  دفاع  از هويت و حقوق  سياسی  پشتون های آن  سوی  ديورند  در رأس  اولويت های سياست خارجی دولت بوده و مقدم بر منافع ملی افغانستان شمرده می شود . » (10 )

   شاد روان مير غلام محمد غبار نيت و ماهيت استبدادی نادرشاه را در پیروی از شیوهء شؤنیستی عبدالرحمن چنين شرح می دهد : « چنانچه شاه در قصر گلخانه در مجلس عامی  راجع  به  سياست داخلی دولت چنين اخطار داد : « حکومت  موجوده  نخواهد  گذاشت که مثل دورهء امان الله خان هرکس بتواند در سياست حرف بزند! ». روز ديگر شاه با جمع غفير از درباريان ، پياده برای  تفرج عصری از  دروازهء  ارگ   خارج  شد  و همينکه  در  سرک  مقبرهء  امير عبدالرحمن خان رسيد بايستاد و درودی بر روح اين پادشاه  خونريز بخواند ، و آنگاه روی به جمعيت کرد و گفت :  «  در تمام  سلاطين افغانستان ، مرديکه مردم افغانستان را خوب  شناخت  و خوب اداره کرد ،  همين  پادشاه  ( اشاره بقبر امير )  بود . »  بدون  ترديد  تمام جمعيت درک کردند که روش  نادرشاه  در برابر ملت  افغانستان  در آينده چگونه دهشتناک خواهد بود . بايد گفت که  نادرشاه  درين عقيده نسبت به اميرعبدالرحمن خان وفادار بود ، و پيروی خودش را از او عملا ثابت نمود ، تا جائيکه سر در تعقيب اين روش بداد . » ( 11)

   نفاق و شقاق اتنیکی همواره  از سوی  اربابان  جمود نگر ، حکام مستبد  و شاهان  انحصارگر کشور ما   با  حمایت  اجانب  در  میان مردمان بیگناه ما ایجاد  شده  و از  این  دسیسهء  شوم  به  نفع  تداوم حاکمیت فاشیستی – خاندانی  و باداران شان استفاده  صورت  گرفته شده اند . و شاعر در این مورد چه زیبا سروده است :

چه گويي ترک و پشتون و هزاره

همه يک آتش اند و  يک  شراره

در اينجا دست دشمن کرده  بازی

که  سازد  خاک   ما   پاره  پاره

   احمد رشيد ژورناليست  و نگارشگر کتاب طالبان ( اسلام ، نفت و بازی بزرگ نو در آسيای ميانه ) ،  تعصب  ناروا  و قوم  ستيزی  و نابودی  يک  بخش از جامعه  را چنين می نويسد : 

   « سرزمين  هزاره ، تا سال 1893 که توسط اميرعبدالرحمن خان پادشاه  پشتون  اشغال  گرديد ،  بصورت  مطلق  آزاد  بود . امير که مبتکر طرح هزاره ستيزی بود ، هزاران  هزاره  را  نابود  ساخت و هزاران ديگر را با تخريب خانه ها و مساجد ،  بکابل  فرار  کرد که بصفت کنيز  و غلام  زنده گی  مشقت  بار داشتند . موجوديت 3 تا 4 مليون هزاره ، بزرگترين گروه مسلمان شيعه مذهب را در افغانستان تشکيل می دهد .

   دشمنی و عداوت فرقه يي  در  بين پشتون های سنی و هزاره های شيعه  مذهب ،  تاريخ  دراز  دارد . ولی  طالبان ،  برخلاف  روحيه واقعی اسلامی ، با منافق خواندن تمام شيعه ها، اين دشمنی را حاد تر و بدتر گردانيدند . » ( 12)

   احمد رشيد در همين  اثر  خویش  که  بيشترين  خصومت  و اذيت نژادی را که بازهم عليه هزاره ها صورت گرفته ، چنين می نويسد:    « هزاره ها هميشه  مورد آزار و اذيت پشتونها  بوده اند ، ولی  نه باين اندازه و وسعت که طالبان اعمال کرده اند . » ( 13 )

   اينک نمونهء  زنده سلطه  تکباری  و شؤنيزم  قومی را که  طالبان در مورد همهء جوامع غير از خود در ولايات  شمال ميهن ما اعمال نمودند ، چنين می خوانيم :« مثلا در دورهء حکومت طالبان ، هزاره ها به نام شيعه و شيعه ها به نام رافضی قتل عام شدند  و با صراحت شعار داده شد که  « شيعه ها يا مسلمان شوند ،  يا  باج  بدهند و يا از کشور بيرون شوند. » اين سخنان مولوی نيازی ( عبدالمنان– از ما ) بعد از قتل عام هزاره ها در مزارشريف است .

   به همين ترتيب ، اگر شيعه ها به نام رافضی محکوم به  قتل و باج دهی و آوارگی شدند ، تاجک های سنی نيز به نام « لاس ترلی شيعه گان » ( يعنی شيعه های دست بسته ) محکوم به سرنوشت هزاره ها بودند . اينها با تأسف ، تلخ ترين واقعيت ها در روابط ملی افغانستان اند . اگر بگوييم که اين همه افکار ضد انسانی و ضد ملی مربوط  به يک عده ملاهای جاهل و متعصب و مرتجع بود ، ... »  (14)

   مسأله تنها برسر تعصبات ، خصومت قومی خانمان سوز و تصفيه  نژادی  اتنی های  بيگناه  و ... کشور ما  توسط   طالبان  اجير عليه اکثريت مردم افغانستان نبود ؛  بلکه  پشتونخواهان  تحصیل  یافته  و خود محور که اکنون مقامات عمده را در  دولت انتقالی  و جدید آقای کرزی  در انحصار مطلق خودها  در آورده اند ، هم  پشتيبانی علنی خودها  را  از جنايت  ننگين  طالبان  تمدن ستيز و شؤنيست در ایام اشغال کابل چنين اعلام نموده است:

« اما واقعيت های تلخ ديگری  نيز به  ملاحظه  رسيد که از جانب بعضی روشنفکران حتا  در سطح  مطبوعات  تبارز يافت . با  ورودطالبان  در کابل ، حزب  « افغان ملت »  اعلاميه ای  پخش  کرد  وپيروزی طالبان را در اشغال نمودن  کابل به  مثابهء  ورود  فرزندان راستين  احمدشاه  و  ميرويس خان  به  کابل  تبريک  گفتند  و سقوط حکومت آقای ربانی را به حيث فرار نمودن بازماندگان گرگين تعبير نمودند . به همين ترتيب ، وقتی کتابی نوشته می شود و برای طالبان برای جلوگيری از « دريمه سقاوی » پيشنهاد می گردد که : « از  شمال  کابل  تا  سالنگ  زمين های  شهری  دولتی  به شکل گروهی برای قبايل شرقی ، جنوب و جنوب غربی توزيع شود ، مفاد اين کار آن است که در اين منطقه توازن  قومی  مراعات  می شود و امکان بغاوت در برابر دولت مرکزی از بين می رود . » ؛ بلافاصله ديده می شود که تاکستان های مردم شمالی از ريشه نابود شده و خانه های آنها  به  کام  آتش  رفته  و عفت و ناموس  آنها  به  تاراج  برده می شود . » ( 15)

   احمد رشيد  تشديد  تضادها  و خشونت  قومی  و اتنيکی  را توسط طالبان خرد ستيز و اسلام نماها  چنين تعريف نموده است : « طالبان پشتون ، مسئله روابط  ميان  اقوام  و نژادها را در يک  کشور سنتی چندين مليتی غير متجانس ، دامن زده اند . برعلاوه ، مسايلی  را  از قبيل نقش اسلام با طائفه ، قبيله وساختار فيودالی بالا کرده...» ( 16)

مضاف برآن ، در هر نقطه کشور که طالبان با عقل اسير ، جهالت خود و با حمايت القاعده  و نظامیان  پاکستانی  رسيدند ، با شيوه های پرخاشگری ،  خشونت  ويرانگرانه  عليه هستی و حتا  قتل عام اتنی های غير از تبار خويش دست يازيدند و افغانستان را  به  حمام  خون مبدل نمودند . طالبان  با  ماهئيت  ضد  انسانی  و ضد  اسلامی  خود  که  شاخص اصلی تمدن ستیز و بی خردی ،  شؤنیستی ، ویرانگری و مزدور منشی به اجانب اند ؛ زمينه های  تشديد  تضادهای  قومی و اتنيکی  ،  مذهبی  و  تجزيه  مردم  و نابودی  آنان  را  در افغانستان مساعد کردند . به نگارش احمد رشید  توجه  نماییم :

   « قيمت پيروزی  طالبان ، عميق  شدن  اختلافات  نژادی  و تقسيم شدن  مردم   بروی  خطوط   قومی ،  بود  که  اين خطر تقسيم  شدن افغانستان و قطبی شدن  بيشتر منطقه  را  در  بر دارد . » ( 17 )

   طالبان  با پيروی  از تفکر شؤنيستی عبدالرحمن خانی و با حمايت ترويستان   القاعده  ،  وهابيت  عربی  ،  استعمارگران  غربی  تحت رهبری  امریکا و آی اس آی  پاکستانی سياست : « تفرقه بی انداز و حکومت کن » را با  شيوه های  ضد اسلامی  و ضد انسانی همراه با قتل ها در میان  جوامع  باهم خواهر- برادر ما ايجاد کردند :

   « فاجعه  شمال  و جنگ های  مدهشی  که  به  تعقيب  آن در طول تابستان  واقع  شد ،  فاصله  نژادی  را  در افغانستان ،  باز هم  ميان پشتون و غير پشتون عميق گردانيد . اکنون مملکت  بصورت  مطلق بر خطوط شمال – جنوب ، پشتون- غيرپشتون  تقسيم  گرديده است .  ... طالبان ، دهاتيان هزاره شيعه مذهب را قتل عام  نمودند . دهقانان و باغداران  تاجيک دند  شمالی  را  بزور کوچانيدند . » ( 18)

   تا کنون در کشور ما ، نفی هويت انسانی  و غصب حقوق  مدنی ، سياسی  تمام  اتنی ها ،  اقوام  و مذاهب  ، ايجاد  و تشديد  تنش ها  و خصومت های  قومی و مذهبی  مردمان  مظلوم  کشور  ما  از سوی  حکومت های  استبدادی  و غير  مردمی   صورت  گرفته  اند ؛  اما تمايلات  فاشيستی  و عملکردهای  حاکمان  خودکامه ء  وطن  ما  به سمت و سوی سلطه و هژمونی خواهی از سه قرن  به  اینسو ( بدون شاه امان الله خان و  چندی دیگری ) تا کنون به  سمت  تبار  مشخص صورت گرفته که زياد تر هدف سياسی زمامداران مطرح بوده است. متوليان  و اربابان  مستبد  حکومات  کشور ما  باعث  ايجاد  و تشديد عصبيت ها و  تنش های  تباه  کننده  ميان  اتنی ها  و جوامع  بیگناه پشتون و غیر پشتون  افغانستان گرديده اند . و بحران اتنی سيتی و يا قوميت و اتنيکی و مذهبی  را تا سر حد سرطانی آن خلق کرده اند که مهار کردن شؤنیزم اتنیکی ، خودکامگی قبيلوی ، گروهی و  فاشیزم خاندانی  و زدودن آنها کار سهل هم نخواهد بود .

   بايد اذعان نمود که  در ميان تمام  شاهان و زمامداران افغانستان ، شاه امان الله خان يگانه شخصيتی پشتون تبار بود که با احساس ميهن دوستانه و مردمی خود در  برابر کليه  تعصبات  و انحصار حاکميت های  سلطنتی ،  قبيلوی ،  قومی  و مذهبی و عقب  گذاشتگی  کشور موضع گرفت و خواهان از بين بردن عوامل اينگونه بدبختی ها، آلام ، تسلط قومی ، مذهبی  و ... در افغانستان بود . شاه  با جسارت  تمام مسئله  کثرتگرايي و تنوع اتنیکی ، مذاهب و اديان را  جهت پيشرفت نظامی اجتماعی – سياسی  و  وحدت ملی  برای  بار اول  در  تاريخ سياسی کشور ما دنبال کرد . اما متأسفانه که بناء بر عوامل مختلفه نه تنها موفق  به  ادامه  و تحقق آن نشد ، بلکه  تاج پادشاهی خود را هم از دست  داد  و جای اين شاه عدالت  پسند  و ترقيخواه  را سياه ترين نيروها اشغال کردند و در طی اين مدت 86 سال است که استبدادهای قبيلوی ، خاندانی ، طبقاتی ، ايدولوژيکی ، فردی ، دولتی ،  مذهبی ، نظامی  وغيره  بر  مردمان  کشور ما  مستولی  بوده  و سير تکاملی طبيعی  جامعه  ما  را  نيز  به  قهقراء  و سقوط کامل قرار داده اند . و بد تر اینکه کشور را به مرکز تروریزم بین المللی ، مواد مخدر ،  قاچاق ، بی امنیتی ، نفاق ،  قتل ، آدم  ربایی  تبدیل نموده اند . بايد  قبول کرد که  انديشه ها  ،  نيات  و کارکردهای  شاه امان الله حامی استقلال  و همراهان اصلاحت طلب و ترقيخواه شان  ، حد اقل زمينه های  رشد  خردورزی  ،  نوزايي های  قانوني  ،  فرهنگی  ، اقتصادی ، اجتماعی ،  سياسی  و کثرتگرايي های  مذهبی  ، قومی ، فرهنگی و تابانی جامعه مدنی را در پی داشت که اين خود  به مثابهء پيش شرط های نظام  مدرنيته ،  مدنی  و  مردم  سالاری  به  شمار می آمد .

   خلاصه اعمال ضد انسانی  و ضد  اسلامی  و ضد ملی یک  مشت  ناچیز اربابان  مستبد و برادران سلطنتی تک قبیلوی و تک  خاندانی در جامعه  ما  بوده  که  عامل  بحران  ويژه یی  اتنیکی ،  سیاسی  ، اجتماعی ، اقتصادی  ، فرهنگی ،  مذهبی ،  دینی ،  روانی  و ... در افغانستان  گردیده اند  که  چند  نمونه  دیگری آنرا  به  صورت  ذیل  بر می تابم :

 

تبعیضات و خصومت مذهبی :

   آقای یزدانی تاریخ نویس آغاز تعصب زیان بار مذهبی را  از قلب تاریخ افغانستان برون آورده و آنرا چنین می نویسد :

   « برخوردهای خونین  میان تسنن  و تشیع از زمانی  تشدید شد که میرویس خان هوتکی  فتوای تکفیر شیعیان را از علماء حجاز بدست آورد ،  و  قندهار  را  از تصرف  صفویه  خارج  نمود ، و حکومت هوتکیان را بنیان گذاشت. او هرچند این فتوای را به خاطر براندازی صفویه گرفته بود ، اما  آنرا علیه  شیعیان  قندهار نیز بکار برد .  او هزاره های قندهار و نواحی اطراف آنرا به ناحق هدف  قتل و تاراج قرار داد  و یا  اخراج  نمود . از این پس  تعصب  میان این  دو فرقه اسلامی  روز به  روز تشدید شد .

   احمد شاه  درانی  سپاه  عظیمی  برای  تسخیر ارزگان  و دایکندی گسیل داشت ، اما کاری از  پیش برده نتوانست .

در سال 1219 هجری قمری بلوای عظیمی علیه شیعیان کابل رخ داد و عده ای از برادران قزلباش خانه و دارایی خود را از دست داده بعضا به دعوت هزاره ها به هزاره جات سکنا گزین شدند .

   در این وقت استعمارگران  انگلیس  در تشدید  اختلافات  مذهبی  وایجاد نزاعهای فرقه ای ازهیچ توطئه ای فروگذار نمی کرد. » (19)

در جای دیگر مورخ شهیر و  روحانی بزرگ افغانستان آقای یزدانی  در مورد  تحمیل  تعصبات مذهبی می نگارد :

   « درافغانستان در زمان امیر عبدالرحمن و فرزند او امیرحبیب الله سراج المله ،  محتسبان  تقریبا همان  کار  انگیزیسیون  را  انجام می دادند . اینان  در چهار راهها  به  کمین هزاره ها  و شیعیان  نشسته ، هرگاه به آنان برخورد می کردند ، پنج بنای مسلمانی ، تحیات نماز و از این قبیل مسایل  را  می پرسیدند . شخصی که  مورد  سوال  قرار گرفته می شد ،  ناگهان  خود  را در تله  گرفتار می دید .  بناچار  به رشوه متوسل می شد . محتسبان به دین  طریق  بازار  اخاذی  گرمی داشند . و گاهی افراد را تا محکمه و نزد قاضی می کشاندند و در آن صورت سرو کارش با شلاق ، دره ، و تعزیر بود . گاهی افرادی که مورد سوال قرار می گرفتند ، دانش مذهبی شان به  مراتب  بیشتر از محتسب بود . اما از آنجا  که  اصطلاحات  فقهی بین علماء  شیعه  و سنی اندکی باهم تفاوت دارد ، افراد درحین  جواب  دچار سردرگمی می شدند . » ( 20 )

   مثلا :  زمانيکه  امير عبدالرحمن خان  غدار  تمام  هزارستان  را  با بيشترين قتل عام ها ، کله منارها و خون ريزی تمام اشغال نمود و به ملايان درباری خود دستور دادند  که  مذهب  هزاره های  اسير و تسليم شده را با جبر به مذهب  حنفی  تغيير دهند . و ملايان  دیوبندی اين امر امير جلاد را در خيلی از  مناطق هزارستان  و هزاره  نشين با زور اسلحه های گرم و خونین عملی نمودند. و از همين سبب است هزاره هایی که  جبرا سنی شدند ، فعلا درغور ، بادغيس ، شيخ علی و مناطق ديگر کشور زندگی مي کنند که  تا کنون اينها  نه  تنها هیچ جايگاه مذهبی  را در ميان جوامع  حنفی مذهب هم  پيدا نکرده ؛ بلکه در  ميان  شيعيان هزاره  و سايرين  نيز از کدام  حيثيت  اجتماعی  و مذهبی وغيره برخوردار نيستند  . از جمع  چهارو نیم تا  پنج  میليون  جمعيت  هزاره  ،  شايد  بين 15- 20 %  يا  بيشتر  و  يا  کمتر  آن هزاره های  حنفی  مذهب   باشند  که  توسط  امير عبدالرحمن  جلاد خلاف  آیات  قرآنکريم  ( لا اکراه فی الدین )  و مغاير فقه  حنفی  که  جبر در دين اسلام  ممنوع است ، مذهب شان تغيير داده شد .

   امير خونخوار  با  ماهئيت  شؤنيستی  و ضد  اسلامی خود  و آنهم مشخصا به  خاطر اهداف  سياسی  خود  مردم  کافرستان ( نورستان امروزی ) را هم  جبرا مسلمان نمود و دهها هزار مردم آنرا به همين بهانه قتل عام  کرد .  دارایی شان  را  به غارت بردند  و بازماندگان آنان تا کنون از حقوق انسانی ، اجتماعی و سياسی خود  محروم اند ، که اين هم يکی از کارکردهای ضد انسانی ، ضد اسلامی  و ضد ملی ديکتاتوران  افغانستان و نظام استبدادی  و فاشیستی  به  شمار مي آيد که بحران دیگری را در کشور خلق کرد .

   بازهم  در مورد  جلادیت و شؤنیزم  امیر عبدالرحمن خانی ، آقای واعظی می نگارد:

« تاريخ  اجتماعی  و سياسی افغانستان  به  کرات ،  تعارضات  و  رويارويي های   خونينی  را  به  خاطر  تعلقات  و  ستيزه گری های مذهبی  به  نمايش گذاشته است .  بزرگترين  اين  نمايش  ،  قتل عام شيعيان  هزاره   توسط  امير عبدالرحمن  خان  در  دهه ی 90  قرن نوزدهم  ميلادی  بود که با بسيج عمومی بر اثر فتوای  جهاد  مولوی های سنی عليه آنها ، نزديک به 62 در  صد  از  شيعيان هزاره  قتل عام و دهها هزار ديگر به غلامی ، کنيزی و بردگی گرفته شده  و به  بازارهای داخلی و خارجی خريد و فروش گرديدند . » ( 21)

 

به بازی گرفتن مذهب حنفی :

   در قوانین اساسی  نادرشاه ،  محمد ظاهرخان ،  محمد داود خان و قانون اساسی دولت اسلامی  مجاهدین  به  ریاست استاد برهان الدین ربانی تنها مذهب  حنفی به  رسمیت شناخته  شده بود .  دیگر مذاهب مانند مذاهب مالکی ، حنبلی ، شافعی ،  جعفری ، اسماعیلی  و ادیان مثل موسوی  ،  عیسوی  ، اهل هنود ،  سک و ... در قوانین اساسی دولت های خودکامه فوق الذکر  از حق  مشروعیت  و  آزادی  کاملا محروم  بودند . این  تبعیض  و حق  تلفی  مذهبی  و دینی  هم حتا از مجاری  قوانین  اساسی  زمامداران   مستبد  افغانستان  روی  مسایل خاصی سیاسی ، گروهی ، خاندانی ، فردی به مورد اجراء قرار می گرفتند که مغایر دین اسلام و اعلامیه  جهانی  حقوق  بشر و همچنان ضد مصالح ملی مردم افغانستان نیز بود . خودکامگان مستبد و دولت مداران انحصارگر کشور ما عظمت ، عزت  و اصل مذهب حنفی را نیز به بازی های سیاسی می گرفتند و همچنان  برای  پیروان  مذهب

حنفی  دشمنی غیر آگاهانه یی  سایر  مردمان  کشور  را  می خریدند و خشونت ، نفرت و حتا کشتارها  را  میان  مردمان جامعه  ما ایجاد می کردند .

   متأسفانه که  افغانستان دايما مرکز عصبيت های مذهبی و دينی هم بوده وحال نيز می باشد که توسط اميران دانش ستيز، جنایت کاران ،  دکانداران  دين  ،  مستبدين  بومی  و حاميان  خارجی  آنها  ايجاد  و همواره آنرا شعله ور نگهداشته و از اين جهت هم نه تنها مردم  ما را غدارانه تجزيه نمودند ؛ بلکه  رسما  از  مجاری  قوانين  اساسی غير دموکراتيک هم ريشه های پلوراليزم مذهبی و دينی را در جامعه  نيز مورد ضربه ، تضعيف و حتا  در مواردی  نابود هم  کردند .

   مثلا : تمامی اتنی های شيعه  افغانستان  تا  سال 1343 خورشيدی در مراسم  مذهبی  خويش  آزاد  نبودند  و ناگزير تقيه  می کردند  و مراسم مذهبی خويش را با هزاران ترس و لرز  از  تعدی  حکومات  فاشیستی - خاندانی  وغير  مردمی  و شاهان  خودکامه  به  صورت پنهانی  اگر می شد  آنرا  در  زيرخانه های  تاريک  و  نمناک  انجام می دادند . و همچنان غیر مسلمانان کشور ما نیز از هیچگونه  آزادی و حقوق مذهبی خودها مستفید نبودند .

   تعصب و حق تلفی مذهبی در مورد یهودیان ، اهل هنود ، سک ها و سایر غیر مسلمانان  کشور ما  به  قدر کافی  از سوی  حکام  جابرصورت  گرفته  اند  که  برای  همه  مایهء  شرم  بشریت  و انسانیت می باشد . مثلا زمامداران خودکامه کشورما ، لنگی و پارچه زرد را به زور بر تن افراد اهل هنود می نموده و در  موارد هم آنان  را  با جبر به مسلمانی هم  وادار  می کردند .

   تعصبات  مذهبی  و دینی در کشور ما  از سوی  مستبدین بومی با حمایت اجانب ایجاد  و گسترش داده شده اند  که  صفحات  از  تاریخ کشورما و تاریج جهان پر از نفاق  و شقاق  مذهبی ، دینی ، اتنیکی ، سمتی ،  قتل های  زنجیری  و غیره  می باشند  که  پرداختن  به  آن از حوصله این مقال کاملا خارج است .

 

ستم  فرهنگی در برابر کثرتگرایی فرهنگی :

   آیا ستم  فرهنگی  عامل  نابودی  رشته های  ناپختهء  پلورالیزم  و کثرتگرايي  فرهنگی  در  جامعه  کثیرالاتنیکی  ما  نبوده  و حال هم نیست ؟

   در يک  جامعه  موزاييکی  و کثیرالاتنیکی  وقتی که ستم فرهنگی يک اتنی  بر اتنی های  ديگر از سوی  حاکميت  استبدادی و  بر سر اقتدار تحميل گردد ، و جامعه هم به فرهنگ  اقليت حاکم  و  فرهنگ اکثريت  محکوم  مبدل  می شود . اينجا  است  که  روحيه  ستمگری فرهنگی  هم  در  وجود  پيروان فرهنگ حاکم  و روحيه ستم پذيری جبری در ميان  پيروان  فرهنگی اتنی های  محکوم  خلق  شده  و از همين جا است که  نطفه های  ابتدايي  و نا  رسته  ساختار « فرهنگی های اتنیکی » دفن گورستان می گردد . 

   محروم ساختن رسمی  يک بخش از مردم کشور ما از حق تعليم و تربيه به قول از (  آزاد افغانستان شماره 25 سال اول مورخ 1331 ص 6 چاپ پيشاور . ) چنين می خوانيم :

  « هاشم خان صدراعظم مطلق العنان که از 1308- 1325 ه. ش . به مدت 17 سال بر کرسی صدارت تکيه داده بود ، طی فرمان نمبر 875 به وزارت  معارف  امر داد  که  از  دخول  اولاد  مردم  شيعه ( هزاره ) در مکاتب عالی  کابل  و  مخصوصا  در مکاتب عسکری جلوگيری به عمل آيد . » ( 22)

   نمونهء  ديگری  از ستم  فرهنگی را  در زمان  حاکميت  طاغوتی خاندان آل يحی  مشاهده  می نمايم  که  دانشمند گرانقدر و پژوهشگر چیره دست میهن ما آقای مجید اسکندری مینگارد :

   « نادرخان ، هاشم خان ، شاه محمودخان و داود خان مقارن جنگ دوم جهانی و پيشرفت های آلمان  هتلری  به  تفکرات نژادی و ( آريا بازی )  گرائيدند  و کمر به  پشتونيزه  کردن  افغانستان  بستند. و  به قول مورخ افغانستان در پنج قرن اخير ، مِير محمد صديق فرهنگ ، بلافاصله  به  تدوير کورس های  پشتو دست زدند و دستور  دادند  تا  تدريس در مکتب از فارسی به پشتو تحوِيل شود و بدين ترتيب به ده ها سال تعليم  و تربيه   فرزندان  کشور  را  به عقب  کشيدند . آن به اين هم بسنده نکردند و  کوشيدند تا  مسئله  برتری  زبانی  را  قانونی سازند.  لذا  در  پيش  نويس  قانون  اساسی  سال 1343 کوشيدند  تا صرف  زبان  پشتو  را  بحيث  زبان  رسمی  کشور قيد  کنند  ، ولی زمانيکه  به مقاومت شديد وکلای فارسی زبان و ازبک  زبان  کشور در لويه  جرگه  مواجه شدند ، مجبور گرديدند  تا رسميت زبان  دری  را  نيز بپذيرند .  بخاطر  جبران  اين  شکست  چنين  موادی  را در قانون اساسی افزودند : فصل اول مادهء سوم : « از جمله زبان های افغانستان  پشتو  و  دری  زبانهای  رسمی  می باشند » . و  بعدا  در مادهء 35  چنين  می آيد :

   « دولت  موظف است  پروگرام  موثری  برای  انکشاف  و  تقويه زبان  ملی پشتو  وضع و تطبيق  نمايد » .

   از همين جاست  که   تبعيض  زبانی رسميت  پيدا می کند ،   پشتو تولنه  ساخته   می شود ،  مرکز  تحقيقات   زبان  پشتو به  ميان  می آيد ،  کورس های  پشتو  تدوير  می يابد و آموزش زبان  پشتو برای  مامورين  دولت  اجباری و ترفيعات  نوبتی  مامورين  بسته  به  ياد گرفتن  و  حاضری  درکورس های  پشتو مي گردد . مکاتب  خاص  چون  ليسه رحمان  بابا  و ليسه خوشحال خان  فقط برای پشتو زبان قبايل اينطرف و آنطرف خط ديورند افتتاح ميگردد .

   رتب نظامی ، علمی و اکادميک به پشتو برگردان ميگردد. ( 24)  و نام های  پشتو بر بعضی مناطق کشور ( مثلا به عوض سبزوار ، شيندند و به  عوض  قزل قلعه ، شيرخان  بندر ) وغيره  گذاشته  مي شوند . و برعکس  مطابق  اين  قانون اساسی  ساير  زبان های  ملی کشور حيثيت ملی بودن  خود  را  از  نگاه  قانونی  از دست ميدهد .    عملا گويندگان  ساير  زبان های  کشور  مثل  ازبکی ،  ترکمنی ، بلوچی  وغيره  از  حق  طبيعی  آموزش  به  زبان  مادری  محروم  مي گردند .

   البته اين همه  تلاشها  و سياست های  تبعيضی  به تقويه زبان ملی پشتو نيانجاميد ، ولی  صرف راه   رشد  طبيعی  زبان  دری  و ساير زبان های  ملی  کشور از  جمله  زبان  ملی  پشتوی  کشور  را  نيز

سد کرد . اين سياست ها کم و بيش با وجود  تغيير رژيم به  جمهوری و  رژيم های بعدی  الی سقوط سلسله  طالبان  ادامه  يافت .

   امارت  طالبان  عصبيت  قومی  و فارسی  ستيزی را  به اوج خود رسانيد .  طالبان  در اين   راستا ،   دستان  هاشم  خان  و  محمد گل  مهمند را  از  پشت سر بستند .  ايشان  چون  محمد  گل خان  با آتش کشيدن ده ها هزار جلد کتب دست نويس  و چاپی زبان  فارسی دست  يازيدند و بخش عظيمی از ميراث های فرهنگی  تمام  کشور  را  به  خاک  يکسان  کردند . آنها  در کابل ،  هرات  و  مزار شريف  حتی لوحهء  دکان ها را   از فارسی  به  اردو  تغيير  دادند  و ده ها  عمل  قبيح  ديگر  را   مرتکب  شدند . و تا آنجا که  حتی  يونسکو در 23 نومبر سال 1998 بر عليه  سياست  فارسی  زدايي  طالبان اعتراض  نموده  و دبير کل  يونسکو طی  مصاحبه  با   راديوی  بی  بی  سی گفت که :  « طالبان  عملا و قصدا تبعيض زبانی را  دامن ميزنند ...

بيش از 90%  نشرات  طالبان  به   زبان  پشتو  است ... در  حاليکه  زبان های رسمی افغانستان دو زبان فارسی و پشتو است ... » .

طالبان  کتابخانه   ناصر  خسرو  بلخی  را  که  شامل پنجاه  هزارجلد کتاب بود  در پلخمری به آتش کشيدند و به  اينهم  بسنده نکرده ، به جنايت هولناک تر ديگرکه عبارت است از بين بردن آثار فرهنگی و تاريخی کشور در موزيم ها و تخريب مجسمه های بودا در بامیان ( منحيث شنيع ترين جنايت فرهنگی در تاريخ بشريت ) دست زدند.

    ذکر  مطالب  فوق  به  معنی آن  نيست  که  زبان فارسی بر زبان پشتو ، يا  ازبکی و يآ  کدام  زبان  ديگر ملی کشور برتری دارد .  و هر  زبان  حلاوت  و  زيبايي  خود  را  دارد  و نيز بدان  معنی هم  نخواهد بود که خلق برادر پشتون  مسول  اين همه  تبعيض فرهنگی  در  رابطه به  فارسی  زبانان  و  ساير  زبان های  ملی کشور  بوده  است .  بلکه  اين حکام  مستبد  و عظمت  طلب   بودند  که   بخاطر بقای  خود  تخم نفاق  ملی  ،  مذهبی  و  زبانی  را   در  ميان  مردم  ما کاشتند  و چنين پاليسی را نسبت  به   فرهنگ  و  زبانهای  مردم  ما  روا  داشتند . آنها  نه  تنها  به  رشد  طبيعی  زبان  دری  صدمه  زدند ،  بلکه  جلو  رشد  طبيعی زبان  پشتو  را  نيز گرفتند . اين دو زبان ملی کشور ( که از يک  ريشه و يک خانواده اند ) فقط در کنار هم  چون خواهر و برادر ميتوانند رشد کنند نه يکی به زيان ديگری . و اما ( فراگرفتن  زبان در  پی نياز است ،  در  سطح  کشور  زبان اقبال  و  شايستگی  ، زبان  علمی و زبان  مشترک  را  می يابد که  به  نياز های  سياسی ،  اقتصادی ،  فرهنگی،علمی  و  تمدن  مدرن ( تکنالوجی امروزی )  پاسخ  دهد . ) ( 25 )

بطور خلاصه : تبعيض زبانی يکی ديگر از اشکال ستم  ملی است .  اين مسئله  يکی از عوامل کند شدن پروسهء « ملت –  دولت »  نيز  هست . » ( 23 )

   مثال ديگری از ستم  فرهنگی  در دوران محمد ظاهر خان در حق اقوام ستمديده ميهن ما است که ليسه های رحمان بابا ، خوشحال خان و ... در کابل تأسيس کردند . و فرزندان قبايل پشتون خط  دیورند را تحت نام  پشتون های  افغانستان شامل اين  ليسه ها  می نمودند و در ضمن پسران مردمان سرحدی جنوبی و مشرقی هم شامل اين مکاتب بودند .  ورود دانشگاه های ملی و  نظامی  به  روی  اينها  کاملا باز بودند و از نعمت تحصيلات عالی در خارج کشور با  بودجه  و تدبير دولت ظاهرخان  استفاده  می نمودند . و  فرزندان غير پشتون از حق شموليت در اينگونه  ليسه ها و ساير نهادهای آموزشی محروم بودند. دولتمردان افغانستان مبالغ هنگفتی را از  ثرؤت ملی کشور به خاطر اهداف خاص سياسی به مصرف چنين  نهادهای  تعليمی و مکاتب  و فرهنگی می رساندند .

   اما  حکومت های  مستبد   افغانستان   برعکس  تا  دير  زمان  در نورستان ، بدخشان ، ولايات غربی ، ولايات شمال و  هزارستان حتا يک مکتب ابتدايي بچه گانه را هم  تعمدا  تأسيس نکردند . در حاليکه مصارف مکاتب مانند خوشحال خان ، رحمان بابا ، تحصيلات عالی فرزندان پشتون  و  ... و دستگاه ستمگر  شاهی از پول  ماليات  کمر شکن  اتنی های  محروم  و تحت ستم  و  آبلهء  دست  دهاقين  و کار طاقت  فرسای   مردمان  ريسمان  بدوش   ولايات  فوق الذکر  قصدا  فراموش شده  مذکور  پرداخته  می شدند .

   مردمان  هردم  شهيد  اين  ولايات  تعمدا  به  فراموشی سپرده شده  برعلاوه فقر اقتصادی ، اجتماعی و سياسی به فقر فرهنگی ، تعليمی و محروم  از  سواد آموزی  نيز مبتلا  شدند  که نصيب شان عرضه کردن   نيروهای  کار  بی سواد  و  بی تعليم  مانند  جوالی  ،  دهقان ، بارکش ،  مزدور ،  کنیز ،  برده  وغيره  به   جامعه  بودند . و  از داشتن  حد  اقل  نهادهای  تعليمی ،  بهداشتی  ،   مدنی  ،  صنعتی  ،اجتماعی ، مواصلاتی ،  سياسی  ،  آبياری  ،   زراعتی  ،  آبادی  و نظاير اينها  کاملا  محروم  بودند .

   مسأله  ديگر ،  تأسيس دانشگاه  مجهز در  ولايت ننگرهار بود  که باز هم  قبل از همه فرزندان پشتون های  بيرون مرزی کشور ما بنام پشتونهای افغانستان در جوار  پشتون های داخلی  شامل اين  دانشگاه بودند  ؛  و  این  چنين  دانشگاه  را  چه  مي کنی  که  حتا  اقلا  يک دانشکدهء هم در  يکی از  ولايات  شمال ، غرب  و هزارستان و  در مناطق و ولايات غير پشتون تشکيل  نشد . وقتی که  از  پول  ماليات اتنی ها و جوامع ولايات نامبرده  به  مصرف  دانشگاه  ننگرهار می رسيد و چرا خود اين  ولايات  مستحق  حتا  يک  مکتب دارالمعلمین  هم نبودند  که  از محصول  عرق ريزی  شان  در آنجا  به  مصرف ميرسيد ؟  برعلاوه  با  گواهی  تاريخ ،  مردمان  اين  ولايات قبل از ديگران صادقانه خدمات مقدس زير بيرق را حتا  در  شدت  گرما  و سرما و  مشکلات زبانی در مناطق پشتون  و دور ترين  نقاط  کشور نیز انجام می دادند . و اما فرزندان شان حق  شمول  را در ليسه های عسکری و دانشگاه های حربی و ملکی  نداشتند  و از بهره  برداری منابع ثرؤت ملی ، حقوق مدنی ، اجتماعی و آزادی های ديگر  قطعا محروم بودند . مضاف برآن ، تعداد کثیری از قبایل جنوب ،  شرق و جنوب غرب کشور ما نه تنها از خدمات مقدس زیر بیرق  و پرداخت مالیات به دولت مرکزی  کاملا معاف  بودند ،  بلکه  از منابع  ثرؤت ملی کشور به صورت فوق العاده نیز استفاده می نمودند .

   نمونهء  ديگر در زمان  ظاهر خان  ايجاد اجباری کورسهای پشتو برای مامورين کشور بود که در واقع عام  سازی  زبان  پشتو  بطوريک  جانبه   در  نفی  نسبت  به  ديگر  زبانهای  ملی  کشور  خلاف  موازين مشروع  و  پسنديدهء  بين المللی  و ضد  مصالح  کل کشور  در  محور  سياست  دولتمردان  مستبد  وقت  قرار  داشت . از  اين  کورسهای  پشتو نه تنها  مامورين  کوچکترين  استفادهء  را نبردند. و متاسفانه  رشد طبيعی و حقوقی زبان  ملی  پشتو  نيز سد  گرديد ؛ بلکه موجب بد بينی  همهء  مامورين  اعم  از  پشتون  و غير پشتون  در  برابر کورس های  اجباری  پشتو  در  ادارات  دولتی  گرديد . مامورين تنها  کتاب حاضری را  در کورسهای  پشتو  نزد  معلمين  زبان  پشتو امضاء  می نمودند و بس .

   جالب اينست  که  نه تنها مامورين زبان پشتو را ياد نگرفتند ؛ بلکه از اثر سیاست غلط  فرهنگی و استبدادی دولت های وقت بود که حتا فرزندان غير پشتون هم زبان پشتو را که از صنف چهارم  مکتب  تا ختم دانشکده که تدريس می شد ، هم ياد نگرفتند . و همچنان يک نوع عقده و بد بينی عليه زبان پشتوو حتا ضد جامعه خواهر- برادر بیگناه  پشتون ما صورت می گرفت  . اين کار ناشی از سياست غيرعاقلانه و غيرعلمی زمامداران  تمدن ستيز  و مستبد آل  یحی و نژاد پرستان شان  در  کشور  ما  بود . پس  ثابت شده  که  سياست  ستم  فرهنگی

متوليان و دولتمردان افغانستان  نه  تنها  مانع  رشد  طبيعی و حقوقی فرهنگ و زبان ملی پشتو گرديده ؛ بلکه  زمينه های  شکوفايي  زبان های  ملی   ديگر  کشور  را  نيز مسدود  کردند . و  افزون  بر آن  ، خصومت  زبانی  را  بين جوامع باهم خواهر- برادر کشور ما  شعله ور نمودند و حاکمان تماميت خواه کشور ما صرفا بر مردم با استبداد قرون وسطايي حکومت  کردند ، نه  کدام خدمت .

   بايد  گفت  که  باز هم  عامل  اصلی  ايجاد  و خصومت  زبانی هم حکومات  قبيلوی- خاندانی  و  به  ويژه  حکام  خاندان  آل  يحی  در افغانستان بوده اند . مثلا تأسيس پشتوتولنه ، رسميت دادن  تنها  زبان  پشتو  در گذشته ها ،  تصويب  سرود  ملی  تنها  به  زبان  پشتو در قانون اساسی  جديد  کشور توسط  لويه  جرگه  ارتجاعی  مطابق  با  سياست  پشتون  سالاران ، خود محوران  ،  جيره  خوران  تازه  به دوران  رسيده  ،  معامله گران  ،  دولت های ضد ملی  در افغانستان  نمونه های زندهء اند که نتايج زيانبارآن ، حتا در قدم نخست متأسفانه به ضرر جامعه  مهمان نواز و شریف پشتون ما نيزبوده و می باشد.

   تأسيس  پشتو تولنه  ،  انجمن  تاريخ  و ... از قبیل  همين  نهادهای فرهنگی غرض آلود بودند  که نه  تنها کوچکترين زمينه های تفاهم ، پويايي  و همبستگی  فرهنگی  ملی  را فی  مابين  اقوام  و اتنی های کشور ما  مساعد  نکردند ،  بلکه  شکاف های جديد روانی ، قومی و فرهنگی- سياسی و مذهبی  را در ميان مردمان کشور ما ايجاد کردند تا به  حاکميت های  استبدادی  و ضد ملی  خودها  ادامه  بدهند . اگر پشتو تولنه و نهادهای ديگر فرهنگی پشتون سالاران خواستار خدمت صادقانه و دور از غرض ورزی سياسی  به  رشد  و غنای  فرهنگی کل کشور ما می بودند ، چرا دست آوردهای فرهنگی ، کتب تاريخی وغيره پشتونها را به زبان دری ترجمه نکردند تا ديگران به فرهنگ و خصوصيات جامعه خوب پشتون ما آشنايي حاصل می نمودند و از اين   لحاظ  هم  زمينه های  همسویی  و اعتماد  ملی ،  تفاهم  ملی  ، همبستگی  ملی  میان   پشتون  و  غیر  پشتون در  جامعه  خلق  می گرديد ؟

   چنين  مؤسسات  فرهنگی  و حتا  دانشمندان  و  پروفيسران پشتون افغانستان  که  کاملا  به  زبان دری نيز مسلط  بودند و هستند ،  چرا تاريخ و ارزش های فرهنگی  غير پشتو زبانان  و آنهم  به خصوص از دری  زبانان را  به  زبان  پشتو ترجمه و در اختيار جامعه پشتون ما قرار ندادند ؟  تا آنها  از فرهنگ  و جامعه  غير از خود هم  خوب آگاه می شدند و جامعه ما بعد از اين شاهد زايش شاه شجاع ها ، امير دوست  محمد ها  ، اميرعبدالرحمن ها  ،  امير حبيب الله خان ها  ، حبيب الله کلکانی ها  ،  محمد نادر ها  ،  محمد  هاشم ها ،  محمد گل مهمند ها ،  نور محمد تره کی ها ،  حفيظ الله امين ها ،  برهان الدين  ربانی ها  ،  عبدالرسول  سياف ها ،  شيخ  محمد آصف محسنی ها ، گلبدين حکمتيار ها ، صبقت الله مجددی ها ،  مولوی  خالص های ، مولوی  محمد نبی ها ، ملا عبدالمنان نيازی ها ، ملا محمد عمر ها ، سایر سایر مستبدین ، هژمونی خواهان و ... نمی بود .

   چرا دولت ها تا کنون یک برنامه سازنده و عملی را جهت آموزش و غنامندی زبان های ملی  و به خصوص  زبان های  پشتو  و  دری فارسی در کشور روی دست نگرفتند ؟

   چرا تا کنون حتا يک ديکشنری  يعنی  لغت نامه « پشتو به دری » و « دری به پشتو » توسط دستگاه  خودکامه ، انحصارگر آل یحی  ، پشتون  سالاران  و  نهادهای  فرهنگی  آنان  ترجمه  و  در  دسترس جامعه تشنه به فرهنگ مردم  افغانستان قرار نداده اند ؟

   از سوی ديگر از سه قرن به  اینسو حاکميت  سياسی و تمام ثرؤت های ملی وغيره در انحصار بی چون و  چرای  چند  نفر از برادران سلطنتی پشتون تبار ( نه طبقات  محکوم و تحت ستم پشتون ما ) بوده است .  چرا  این شاهان کوچکترين  انديشهء در مورد پايه  گذاری و رشد  «  فرهنگ  فراگير ملی  » و  ترقی  زيربنای  مادی  و معنوی جامعه بدون هرگونه تعصب را برای تمام مردم افغانستان نکردند ؟ برعکس ، زمامداران مستبد و دست نشاندگان ( بدون شاه امان الله  و چند تنی ديگری ) اجانب جامعه  ما  را به عميق ترين فقر فرهنگی ، سياسی ، اجتماعی و اقتصادی قرار داده اند که هر روز در آن  شاهد جهل ورزی  ،  زن  ستيزی  ،  بی فرهنگی  ،  قتل ،  آوارگی ،  بی سرنوشتی ،  تمدن ستيزی  ،  ترور ،  طفل  ربايي ،  فساد  ، رشوت ستانی ،  بيداد گری  ،   تجاوز ،  جنگ های  اتنيکی- مذهبی  و ... بر تمام  مردم  خویش هستیم . دیگر اینکه  در  زمان  انحصار  حاکميت  آل  يحی ،  يک  نفر از مردمان تاجيک ، هزاره ، ازبیک ، ترکمن  قزلباش ، بيات ، پشه يي ، نورستانی ، بلوچ ، قرغزی ، پشتونهای غير محمد زايي ،  ايماق  ، عرب ، يهود ، هندو ، سک و ...  حتا  به حيث نوکر ، خاک روب  ، محافظ  هم  در حواشی  قصر  سلطنت ،  صدارت ،  وزارتخانه های خارجه ، داخله ،  دفاع ،  ماليه ،  تجارت  و  ساير  ادارات  دولتی و مؤسسات مهمی داخلی و خارجی تا  قبل از آغاز سال 1964 م دههء قانون اساسی  جای  نداشت .  حتا  گفته  می توانم  تا  جائيکه  شاهان درانی تبار کاملا  مجبور  نمی شدند  ، یک چند نفر از سران  ممتاز پشتونهای غلزايي را  نيز  در ادارات دولتی  شامل  نمی کردند . اين بدين معناست که  حتا  استبداد های  سياسی ،  طبقاتی ،  خانوادگی  ، فردی ،  در  مجموع  پشتون سالاری درانی تبار و  بخصوص  قبيله محمد زايي طی صد  سال  اخير ،  قسما  بالای  پشتون های  غلزايي  وغیره هم  بصورت عينی مشهود بوده است . يعنی به عبارت  ديگر شؤنيزم گروه خاصی سلطنتی  پشتون  نه  تنها  بالای  تمام اتنی ها و جوامع کشور  ما  عملا  تحميل  شده  بود  ؛  بلکه  استبداد  طبقاتی  ، قبيلوی ، قبیله  سالاری ،  خاندانی  بالای  توده های  بيگناه  پشتون و بويژه  طوائف  مختلف  غلزايي  نيز  صورت  گرفته  است  که  قابل اغماض نيست .

   وقتی که طالبان با حمايت تروريستان بين المللی القاعده  و نظاميان پاکستانی در حدود 90 در صد خاک  مقدس  افغانستان  را  با خونين ترين شيوه به اشغال خودها در آوردند . تمام قدرت سياسی ، نظامی، فرهنگی  ،  اجتماعی ،  اقتصادی  وغيره  در  انحصار مطلق  گروه طالبان پشتون تبار درانی  و آنهم در دست ملا های زن ستیز ، جاهل و تمدن ستيز  بودند . آنان زبان پشتو  را  با قدرت برچه و مرمی در تمام نقاط تحت  اشغال  خود ها  بصورت  نادرست  و مغاير خواست اکثريت مردم کشور حاکم ساختند .  طالبان با  منطق هارترين شيوهء پشتونوالی قبيلوی خودها حتا طرز نماز خواندن ،  پيراهن  و تنبان و لنگی پوشيدن ،  ريش  ماندن ،  پشتو گفتن و ...  را با  قدرت  اسلحه بالای همه مردمان بخصوص اقوام غير پشتون عملی می کردند . اين روش غير انسانی و ضد  اسلامی  طالبان هم  بزرگترين  صدمهء را بر نهادها  و رگه های   وحدت  اجتماعی  ،  فرهنگی ،  اتنيکی ،  و سياسی مردمان کشور ما وارد نمودند و تمام کارکردهای ضد انسانی ، ضد ملی و ضد اسلامی حکام مستبد آنان ، بزرگترين ضربه  را بر حيثيت جامعه مهمان نواز و طبقات مستضعف پشتون ما  وارد و آنها را در جهان  بدنام ساخته اند .

  یعنی جامعه مهمان نواز و محکوم پشتون ما را نه تنها  بی فرهنگ  معرفی داشتند ، بلکه آنان  را ضد تمدن ،  ترقی ، معرفت  و همکار القاعده  و ضد جهان  نیز معرفی  کردند . در حالیکه  اهل  خبره می داند که حساب جامعه مظلوم پشتون ما از چند  نفر زمامدار خودکامه و پشتونیست کاملا جدا می باشد . همان طوری  که  حساب  مستبدین جوامع هزاره ،  تاجیک  ، ازبیک  ، ترکمن  ، بلوچ  و ... از  مردم  محکوم  و طبقات تحت ستم آنان نیز کاملا  فرق دارند .

   اما در امارت اسلامی طالبان ، اندکترين  جای  در حاکميت  برای شخصيت های ملی ، دین باوران صادق  و ترقی طلب  ، وطنخواه و دموکراتان  پشتون ما نبود . در اينجا  مشاهده  مي گردد  که  تعصب فاشيستی قشری طالبان خرد ستيز بالای عناصر و  روحانیون  تمدن خواه ، خردمند   و  دموکرات  پشتون  ما  نيز  ثابت  گرديد  که  فقر اجتماعی ، ملی ، سياسی ، فرهنگی  و ...  جامعه  افغانستان  را  به  نمايش  می گذارد که  ناشی  از  ميراث های  حاکميت  استبدادی  و تمدن  ستيزی  پشتون سالاران بيگانه  پرست  از چند قرن آخیر  تا  کنون  در افغانستان  می باشد  .

   مثال  ديگری  از  تمدن  ستيزی  و  تعصب  و کشتار  طالبان  درصفحات شمال کشور ما بود :

   بطور شفاف  بايد  عرض  نمود  که  اقلا  65  در  صد  از  نفوس کل کشور ما مانند تاجکها ، هزاره ها ( بين چهار و نیم تا پنج ميليون تنها  جمعيت  هزاره ) ،  قزلباشان ،  بيات ها ،  برخی  از  سادات  ، ايماقها ، تيمنی ها  وغيره مطلقا  دری  زبانان  بومی افغانستان هستند که اينها ، همواره به جرم  داشتن فرهنگ و زبان  وغيره  خودها  از سوی  خود محوران  و  دولتمداران مستبد  و غير  مردمی  کشور ما مورد تحقير ، ظلم ، حق تلفی بی رحمانه فرهنگی ، زبانی ، مذهبی ، سیاسی  و حتا کشتارهای  مدحشی هم  قرار گرفته اند  که  در تاريخ های ملی  و جهانی  ثبت می باشند  .

   نوع ديگری  ستم  فرهنگی  در کتاب  بنام : « دويمه سقوی » آمده  است که  نويسنده آن  با  نژاد پرستی و سبک مغزی خاصی ماهئيت فرهنگ ستيزی خود  چنين مشوره را عنوانی  طالبان خود فروخته و شؤنيست و تمدن ستیز کشور ما صادر می نمايد :

   « عام ساختن  زبان  پشتو  و دفتری  ساختن آن برای ساختن افغان ملت  يک  عامل  بزرگ  و اساسی  است ،  که  اگر عملی شود ،  با گذشت  زمان ، يک  ملت  واحد  جور ميشود  و جلو مشکلات زبانی و ديگر مشکلات قومی را می گيرد . » ( 24)

   ملاحظه می گردد ، همان  طوری  که  روسها  در 15  جمهوريت اتحاد جماهيرشوروی سابق که مردمان آن  متشکل از اتني ها ، اقوام و فرهنگ ها و سوابق تاريخی مختلفی بودند . یک مشت  شؤنیست و طبقات حاکم روس ،  زبان روسی را  با  اجبار سياسی- ايدولوژيکی در تمام  ادارات  دولتی ،  مناسبات  فرهنگی ، نظامی ،  اجتماعی  ، اقتصادی وغيره در اتحاد جماهير شوروی سابق در حدود تقريبا يک قرن  مسلط  ساختند .  و ديگر  کليه   زبان ها  و  فرهنگ های  غير روسی را کاملا در حاشيه راندند . حتا الفبای زبان های سایر انتی ها را به حروف و الفبای روسی  جبرا  تبدیل  کردند  و  رسم الخط غیر روسی را بکلی از بین بردند .

   مسأله  ستم  فرهنگی  تا  آنجا پيش رفت  که کرسی نشينان کرملين زبان  روسی را بر تمام  اقمار خود  ( مانند  چکوسلواکی ، رومانيا ، پولند ،  مجارستان ، يوگوسلاويا ،  بلغارستان ، آلمان شرق ، ويتنام ،  مغولستان ، کوبا ، کوريای شمالی  )  با  اکراه تام  و خلاف موازين و قوانين بين المللی تحميل و عام نموده بودند .

   عام  بودن زبان ، فرهنگ ، روبل ، اقتصاد ، ایدئولوژی ، سياست وغيره روسی بر ديگران بود ؛ يعنی نفی حقوق وهويت های تاريخی ، فرهنگی ، اجتماعی ،  اقتصادی  و ... اتني ها  و اقوام غير روسی در اتحاد جماهير شوروی گذشته و اقمارش بودند که تمام نطفه های کثرتگريي اتنيکی ، سياسی– فرهنگی ، آزادیها ، حقوق دموکراتيک خلق ها و اتني های غير روسی را در طی مدت تقريبا يک قرن دفن گورستان کردند .

   باز هم مشاهده  شد که  چنين  ستمگری های  فرهنگی ،  سياسی ، اتنيکی وغيره ضمن عوامل  گوناگون ديگر  از جمله  عدم  اعتماد و تنفر اتنی های  غير روسی  را  در کل عليه  روسها  و  به  صورت خاص بر ضد  سردمداران  استبدادی  کرملين  عملا  برانگيخت .  تا اينکه  با  حکم  زمان و با توجه با مبارزات مردم افغانستان در برابر نظامیان شوروی  سابق  با ضم  نبرد سایرخلق های  اروپایی  شرقی و مردم  داخل  شوروی ؛  امپراطوری  شؤنیستی  و  ظالمانهء اتحادجماهير  شوروی  سابق  را   به   سرا شيب  زوال  تحويل  دادند  و جمهوريت های غير روسی هم  آزاد شدند .

   متاسفانه ،  تیوری پردازان و نويسنده  کتاب  « دويمه سقوی » هم با تقليد  از  روسها  به  عام  ساختن و دفتری ساختن یک جانبه  زبان  پشتو را  در  عوض  زبان  دری   فارسی  و  همچنان  نقض  هويت فرهنگی وزبانی ديگری ملی کشور ما را  مطالبه  نموده اند . تا زبان پشتو در تمام دواير دولتی و مناسبات اجتماعی  خلاف  منشور قرآنی و مغایر خواست و روحيه اکثريت مردم افغانستان  و همچنان در نفی اعلاميه جهانی حقوق بشر و ساير موازين جامعه جهانی در کشور ما  مسلط گردد .

   سوال اصلی اينست که آيا اولا چنين يک سياست به ضرر فرهنگ و جامعه خواهر- برادر پشتون ما نيست ؟ آيا اينگونه سياست ، زمينه های رشد طبيعی و حقوقی  و مشروع  زبان  و فرهنگ  پشتون های شريف ما را در جامعه مسدود نمی کند ؟  آيا  چنين  پاليسی های ضد ملی ، پيش شرط های منطق گفتگو ، تفاهم ، همبستگی  فرهنگ ها و اتنيکی  جوامع  کشور   ما   را   بسوی  نهادينه   سازی  و  غنامندی  « فرهنگ ملی »  ،  «  اعتماد  ملی »  و  «  وحدت  ملی »  خدشه  پذير نمی سازد ؟  آيا  اينطور تفکر  و پيشنهادات نژاد پرستان کتاب( دويمه سقوی )  خلاف قرآن  خدا ،  اعلاميه  جهانی  حقوق  بشر ؛نقض کامل هويت و فرهنگ زدايي تمام فرهنگ های  مردمان  ميهن ما را به نفع فرهنگ- تمدن ستيزان  بومی  و دشمنان  منطقوی و بین المللی ما  را  در قبال ندارد ؟

   اگر آنهای  که  حد اقل  به  جامعه  پشتون  ما  دلسوزی صادقانه و آگاهانه  دارند  و  واقعا  خودها را  خادم  تمام  مردم  افغانستان بدون هرگونه  تبعيض  می دانند .  چرا طرق  اصولی  و مشروع  و علمی   را غرض اعتلای طبيعی و شکوفايي فرهنگی جامعه  پشتون ما در جوار  و همراه  با  فرهنگ های  جوامع  ديگر  ميهن  عزيز  ما  در چوکات يک قانون اساسی دموکراتيک و آنهم قابل پذيرش جوامع بين المللی  سراغ  نمی کنند ؟   آیا  تفکر  پشتون  سالاران  تماميتخواه  و نويسندهء جمود  نگر و خمود انديش  نويسندهء  «  دويمه سقوی »  و ساير طرفداران شان در تضاد  کامل به  دستورات قرآن عظيم الشان و موازين  مشروع   بين المللی ، اعلامیه  جهانی حقوق  بشر  و ضد مصالح مردم و ضد تحقق دموکراسی در افغانستان قرار ندارد ؟

   آقای حمزه واعظی  از قول  نجيب مايل  هروی  مسئله  زبانی  را اينگونه  در ميان  می گذارد:

    « علت اينکه حکومت های  پيشين  و مدافعان زبان پشتو خواستند که زبان پشتو را بر فارسی تحميل کنند . اين بود  که  اولا تصور می کردند پشتوانه ی زبان اموريست  ملی ، سياسی و قومی و از آنجا که فرهنگ زبان فارسی  با  ارتباط  نام  افغانستان  و خواندن آن  به  نام فرهنگ و ادبيات ايران ، چنان  جلوه  کرده  بود  که  افغانستان از آن بهره ای نخواهد برد ... ثانيا اين که حکام افغانستان می پنداشتند که با رسميت  بخشيدن  به  زبان  پشتو  و  آشفته کردن فارسی ، می توانند حاکميت مداوم تری بدست آرند ...

   دو زبان اصلی ، عمده و رايج ، يعنی « فارسی »  و «  پشتو » به عنوان دو مرز تفکيک شده ی  فرهنگی  در عرصه ی  ملی نقش ايفا کرده و می کند . پشتو ؛ که زبان مادری قوم « افغان » ( پشتون ها ) می باشد به دليل  حاکميت  خاندان  پشتونی  در افغانستان ، به عنوان يک   زبان   ملی  از  سوی  حاکمان   و  زمامداران  ،   به  رسميت  « شناسانده » شده است !  با  اينکه  فارسی ،  زبان  مادری  دو قوم بزرگ  « هزاره »  و  « تاجيک »  می باشد  ؛  اما   اکثريت  مردم افغانستان  با  آن  تکلم  می کنند . اين  زبان  گرچه به عنوان يکی از زبان های  رسمی کشور ،  از  سوی  حکومت های  افغانستان اعلام شده است  اما دولت ها و عناصر حاکم همواره کوشيده اند محدوديت های زيادی در راه رشد ، تکامل و توسعه ي آن ايجاد نمايند .

   سياست گذاری های فرهنگی و آموزشی به گونه ای  بوده است که سعی می شده با تقويت و توسعه ي زبان پشتون به  عنوان  زبان اول در مراکز اداری ،  فرهنگی ،  آموزشی  و  حتی  سياسی ، حوزه ی تأثيرات فرهنگی زبان فارسی  را  در  برابر  آن  تضعيف  و محدود گردانند .

   اعمال چنين سياستی ، عملا به تنش و  بيگانگی در ميان « فارسی زبان ها » و پشتو زبان های هم وطن انجاميد و به تدريج به صورت دوگرايش رويا روی و متعصبانه ی زبانی درآمد . مشکل قطب بندی های زبانی در همين جا ختم نمی شد . علاوه بر زبان های ياد  شده ، زبان های ديگری از قبيل ازبکی ، ترکمنی ،  و به  صورت  محدود عربی در بخش هايي از مناطق و در ميان ساکنان اقوام مختلف تکلم می شوند .  اينگونه  اقليت های   قومی- زبانی  نيز  تعهد  و تعصب خاصی نسبت به زبان خويش دارند که اين امر ،  مشکل  ديگری  در روابط اقوام مختلف ايجاد کرده و می کند . » (25)

   از نگارش دانشمند گرانقدر و  نویسنده  توانا  آقای مجيد اسکندری می خوانیم که :

   « عدهء به  اين  باور اند که : زبان  فارسی دری  با  سابقه بيش از 2500 سالهء خود  که  بيش  از 1500 سال  زبان  گفتاری  و تقريبا بيشتراز هزارو يک صد سال زبان نوشتاری در تاجکستان ، بخارا ، سمرقند ،  خوقند  ،  خوارزم  ،   مرو  ،  عراق ،  سوريه ،  ايران ، هندوستان ، پاکستان ، افغانستان و... نه تنها سابقه  بس طولانی دارد ؛ بلکه کاربرد مثبت هم  داشته است . با  مروج  بودن  اين  زبان  در عصر آريانای کهن ، خراسان  اسلامی  و  افغانستان  کنونی  نه  تنها باعث نقض و نفی ساير زبانها و فرهنگ ها نشده است ؛ بلکه  زمينه تنوع فرهنگی و اتنيکی  ديگران  را  نيز  در تمام  ساختار  و جوامع مختلف تا کنون بخوبی حفظ کرده است . حتا مغولها( در هندوستان ، افغانستان و ... ) و ترک تباران در افغانستان نه تنها زبان دری را به عنوان رسمی بخاطر نيازمندی جامعه مؤثريت آن  داوطلبانه پذيرفتند ؛ بلکه در رشد  ادبيات  اين  زبان  خدماتی  فراموش ناشدنی  را  نيز

بازی کردند که  تنها  يک  نمونهء  آن  فردوسی  در  دربار غزنويان است . ...

    زبان فارسی دری ، بنا بر قول دکتور جاويد و نجيب مايل  هروی در عهد  سامانيان ( تاجک تبار ) جای  زبان  تازی  را منحيث  زبان رسمی گرفت . در  روزگار غزنويان  ( ترک تبار )  فارسی ،  زبان ادبی  کشور گرديد . در دوران غوريان  ( تاجک تبار ) رونق  بيشتر يافت . در عهد لودی ها ( پشتون تبار)  به  زبان اداری و تحصيلی و رسمی هند مبدل گرديد . نقش تيموريان هرات و بابريان ( بازماندگان سلالهء چنگيزمغول و تيمور لنگ ) در انکشاف  زبان دری چشمگير است در عهد سلجوقيان ( ترک تبار )  و شيبانی های ( ازبک  تبار ) اين زبان در آسيای صغير گسترش داده شد . يعنی ساحهء نفوذ  زبان فارسی موازی با ساحه جغرافياوی آريانای کبير است که از  قفقاز تا تبت ، از اناتوليه و سواحل دانيوب تا بحر هند ،  خليج  فارس  و تمام خراسان زمين را در بر می گرفته است . » ( 26 )

   بدين  صورت از روی  تجارب  تاريخی  به  اثبات رسيده است که زبان فارسی دری  يک  زبان  کاملا  فراقومی ، فرا مذهبی و دينی ، فرا اتنيکی ،  فرامنطقوی ،  فرا فرهنگی ،  فرا سياسی و  عادلانه در دل جوامع کشور ما و حتا ساير کشورهای همجوار ما نیز بوده و می باشد  . اين زبان هيچگاه بر ضرر و ضديت زبان های ملی و زدودن فرهنگ های  ديگری  کشور ما   بخصوص  در  نفی  به  زبان  ملی پشتو نبوده و در آينده  هم  نخواهد  بود .  و همچنان  اين  زبان  دری برعلاه سابقه  و ارزش  آفرينی های  درخشان  تاريخی  آن  تا  کنون  ثابت  گرديده  است  که  همنوايي  کامل  با  عصر  نوزايي  و قانون  تکامل نيز دارد که  در  دامن  اين  زبان  دری  نهادهای  اجتماعی ، مادی ،  معنوی ،  جامعه   مدنی  و  دموکراسی با  منطق  تمام  رشد خواهد نمود .

   استبداد  دیگری  فرهنگی را با اين مدرک از آقای واعظی مطالعه می نماييم که :

   « هر چند   زمامداران   پشتون   تبار  کوشيده   اند  خصو صيات فلکلوريک جامعه ی پشتون را به عنوان فرهنگ غالب و نمادين ملی ترويج  کنند  و  تا  حدودی  موفق  هم  شده  اند .  اما  همين  راهبرد سياسی نيز عملا نتوانسته به فراهم آوری مؤلفه های اعتماد  و اعتبار ملی  کمک  مؤثری  باشد .  چرا  تطبيق  چنين گزينه ای ، به  حاشيه راندن و مهجوريت  فرهنگ  و  دارايي های  فلکلوريک  و غنامندی چون فارس ها ، ترکمن ها  و  ازبک  منجر  می گرديده است . اين ، خود عاملی بوده در  جهت  بيگانگی  و  گسستگی  فرهنگ  مشترک  ملی . » ( 27)

 

در اخیر :

   جامعه ناپيوسته ما ، يک جامعه خرده  فرهنگی نيز است . هر قوم و اتنی کشور ما دارای ويژگی خاصی از فرهنگ  و تاریخ  خود  در محيط زيست  شان  می باشد که  بناء  بر عقب افتادگی  تمام  ساختار جامعه ما ، فرهنگ های جوامع ما نيز در حال فقر و از هم پاشيدگی بسر می برند . حکومات  تک  تبار ،  قبيله  سالار و  مستبد  خاندانی گذشته افغانستان هیچگاهی  فرهنگ اتنی  پشتون  ما  را  به  صورت حقوقی و مردمی همراه  با  ساير فرهنگ های  ملی  کشور ما  مورد توجه لازم قرار نداده بود ؛ بلکه فرهنگ پشتون ما را به  طور کاذب و آنهم روی  ملحوظات  سياسی  و با  منافقت  مورد  نظر داشتند . و جامعه  پشتون  ما  را  نيز چنان  تحميق نموده اند که استعمار در هر مقطع  از تاريخ کشور ما شاه شجاع ها ، اميرعبدالرحمن ها ،  محمد نادرشاه ها   ،  نور محمد تره کی ها  ،  حفيظ الله  امين ها  ،  گلبدين حکمتيارها ،  ملامحمد عمر ها و ... را صرفا در ميان جامعه قبیلوی پشتون ما به زايش گرفتند . ناگفته نماند شواهد کنونی  نيز  می رساند که متأسفانه دشمنان منطقوی و جهانی  مردم  افغانستان  در سدد  اين شدند  که  مانند  ملا  عمر ها   را  در  ميان  هر اتنی و جوامع ديگر افغانستان  هم به زايش بگيرند .

   تجزيه فرهنگی ، خود  زمينه  برای  تداوم خودکامگی اميران لجام گسسته و استبداد فردی حکومات فيودالی و نفوذ اجانب در افغانستان بوده که  در نقطه  مقابل « همبستگی  فرهنگی »  و تکامل  سازندهء فرهنگ واحد ملی  کشور ما و ضد  نهادینه  سازی «  دموکراسی  » قرار دارد .  به  نظر  راقم  اين  سطر  تا  در  رابطه  با  به  رسميت شناختن عادلانهء هويت های فرهنگی جوامع کشور ما و رشد طبيعي آن علی رغم عوامل اصلی و فرعی افزون  بر آن ،  اگر کارکردهای آگاهانه  و  مصرانه   صورت   نگيرد  ،   مردم   افغانستان  صاحب «  فرهنگ  واحد ملی  »  اساسی  و شکست  ناپذیر و یک افغانستان مستقل و آباد نخواهند شد .

   تمام  روشنفکران ،  میهن  دوستان  و مردم سالاران  کشور ما که  خواهان  وحدت  ملی  و  نظام   دموکراسی  از  راه   روشنگری  ، خردورزی طبیعی ، عقلانيت و شعور آگاهی  بخش سياسی  و علمی در افغانستان هستند . بايست اینها در قدم  اول خودها  را از وابستگی های  زيانبار ،  سنت های تنگ  و  جمود  انديش  قومی  ،  مذهبی ، فرهنگ قبیلوی ، سمتی ، زبانی ، ايدولوژيکی و... کاملا نجات دهند. و با خودسازی سازنده و خود باوری  سالم  جهت  تحقق  مايه ها و پايه های سالم جامعه مدنی ، وحدت ملی ،  رشد  اقتصاد  ارگانیک ، ملت سازی ، شکوهمندی اجتماعی  و  مردم سالاری  وارد  عرصهء تدريجی و مسالمت آميز مبارزه در کشور بحران زده خويش گردند .

پس دموکراتان  و سازندگان  جامعه  ما  در  جهت  رسیدن  به  نظام دموکراسی با شناخت  همه جانبهء سيمای جامعه ، تضادها و سياست های زيان آور  و ستم فرهنگی گذشته و موجود  را مورد نقد  اساسی قرار داده  ؛  اصول  و  سياست  کثرتگرايي  فرهنگی  را  مطابق  با مقتضای عصر ، موازين پذيرفته شدهء بين المللی  و اعلاميه  جهانی حقوق  بشر  در  جامعه  به  وجود  آورده  و در  پرتو  قانون اساسی دموکراتيک  از  آن  حراست    نمایند .  تا   ابعاد   مختلف  غنامندی  « فرهنگ ملی »  از  راه  تعقل  و  تکامل تدريجی همه جانبه توسط

مشارکت شعوری مردم از پائین و آنهم در نهادهای مادی ، اجتماعی و معنوی تحقق يابند .

   تحقق  قانونی  کثرتگرايي  فرهنگی ،  مسيرش  را در بستر تکامل زمان  بسوی   فرهنگ  سازندهء  ملی  گسترش  داده  و  زمينه های همبستگی فرهنگی ،  وحدت  اتنيکی  و قومی  را در بطن جامعه نيز غنا مند خواهد نمود . به هر  پيمانهء  که  کثرتگرايي  فرهنگی  اتنی های ساکن و تابع در کشور ما  احترام  و  نهادينه  گردد ،  به  همان اندازه پيروان فرهنگهای مختلف کشور ما با علاقه مندی  تمام  و دل انگیزانه  در شکوهمندی  فرهنگی  و همچنان  در  تکامل  نظام های سازنده اجتماعی ، اقتصادی ، سياسی  و  بالاخره  تحقق  نظام  مردم سالاری در افغانستان فعالانه  و  داوطلبانه  شرکت  خواهند نمود . با تحقق شيوهء عالمانه  و خردمندانهء  کثرتگرايي  فرهنگی  در سيستم دموکراسی  است  که  تمام  عناصر  و  عوامل  تعصبات  کشندهء  و  مناسبات عقب گذاشته شدهء و ستم های فرهنگی ، زبانی ،  هنری  ، اقتصادی ، اجتماعی ، سياسی و امثالهم آن تدریجا بطرف خشکيدن و پوسيدن خواهند رفت ؛ و بنياد های  گوناگون « فرهنگ واحد ملی »  عصری نهادينه و بالاخره گسترده خواهد شد .

   مردم  تحت  ستم  و آلام  دیده یی  افغانستان  به  قدر  کافی  مثله  ، پریشان ، آواره ، بی سرنوشت ، قتل عام و ... شده اند . مردم  ما  به جامعه مدنی  و  دموکراسی ( نه وارداتی )  خودی  نیازمند  هستند . زمان آن رسیده  که  مردم  ما  با  اراده  دل انگیزانه ،  خواست ها و آرمان های  طبیعی  و  حقوق  و  سیاسی  خویش  صاحب  عدالت  و دموکراسی  در کشور  خویش  گردند . تا  مردم  ما  در پرتو  جامعه مدنی ، حاکمیت  دموکراتیک- ملی  و  نظام  مردم  سالاری  نه  تنها تدریجا  به  جبران  تلفات  جانی  ،  مادی ،  معنوی  و ... بپردازند ،  بلکه  همچنان  به  خشکانیدن  تمام  ریشه های  مادی ،  اجتماعی  و معنوی شؤنیزم اتنیکی ، تعصبات گوناگون مذهبی ،  دینی ،  سمتی ، فرهنگی ، جنستی ، زبانی و ...  اقدام ورزند .این بخش  نبشته  را  به  با خوانش دو سرود  ذیل  دری  و پشتو  به پایان می رسانم :

پشتون و بلوچ و خلق ترکمان وطن

تاجیک  و  هزارگان  جوشان  وطن

شام   که    برویش   نو   آغاز   کند

شاداب   شود   گلشن   دامان   وطن

« فروغ هستی »

په ماته کشتی ناست یم په مخ می توفانونه

   په همدی لار یی بیایم که وم وم که نه وم نه وم

 

پاورقی :

1-  صفحات 52  ، 54 ،  225  ایمان  و آزادی  ( تیوری  آیدیال  و واقعیت در شریعت ) چاپ اول ، بهار 1382 ، مولف: دای فولادی .

2-  ص 54 ، ایمان و آزادی ( تیوری آیدیال و واقعیت در شریعت ) چاپ اول  ، بهار 1382 ، مولف : دای فولادی .

3-  صفحات 144 الی 145 ،  افغانستان  و سازه های  ناقص هويت ملی ، مولف : حمزه واعظی تابستان .1381

4-  ص 3 « اندیشه ء  نو )  شماره  ششم ،  سال  اول ،  دوشنبه 11 جدی 1382 شمسی . مقاله : « دو ساطور در یک غلاف » نویسنده داود .

5-  ص 140 و 141« افغانستان و سازه های ناقص هويت ملی » ، مولف : حمزه واعظی تابستان 1381
 

6-  ص 27 ، هزاره های  افغانستان  ( تاريخ ،  فرهنگ ، اقتصاد ، سياست ) ، نويسنده :  دکتر سيد  عسکر  موسوی ،  مترجم : اسدالله شفايي، زمستان 1379 .

7-  ص 26 طالبان ( اسلام ، نفت و بازی بزرگ نو در آسيای  ميانه )، مولف : احمد رشيد ، مترجم : عبدالودود ظفری .

8-  ص 13  طالبان ( اسلام ، نفت و بازی بزرگ نو در آسيای ميانه )، مولف : احمد رشيد ، مترجم : عبدالودود ظفری .

9-  ص 43 و44 « افغانستان  و  سازه های  ناقص هويت ملی  » ، مولف : حمزه واعظی تابستان 1381

10-  ص 9  « انديشهء نو » ، شماره هفتم ، سال اول ، پنجشنبه 13 حمل 1383 شمسی مقاله « شهید مزاری و طرح  تناسبی  اقوام   در قدرت »

11-  ص 44 ، افغانستان در مسير تاريخ جلد دوم ،  تأليف ميرغلام محمد غبار چاپ 1999 م

12- ص 103 ، ( اسلام ، نفت و بازی بزرگ نو در آسيای ميانه ) ، مولف : احمد رشيد ، مترجم : عبدالودود ظفری .

13- ص 102 ، ( اسلام ، نفت و بازی بزرگ نو در آسيای ميانه ) ، مولف : احمد رشيد ، مترجم : عبدالودود ظفری .

14-   صفحات 28  و 29، شماره 2 ،  ماهنامه دموکراسی  سرطان 1382

15-  ص 29  گاهنامه  ديموکراسی  شماره 2 ،  سرطان 1382  .

16-  ص17 ( اسلام ، نفت و بازی  بزرگ  نو در  آسيای  ميانه ) ،

مولف : احمد رشيد ، مترجم : عبدالودود ظفری .

17-  ص  8 ( اسلام ، نفت و بازی  بزرگ  نو  در آسيای  ميانه ) ، مولف : احمد رشيد ، مترجم : عبدالودود ظفری .

18-  ص 95( اسلام ، نفت  و بازی  بزرگ نو  در آسيای  ميانه ) ، مولف : احمد رشيد ، مترجم : عبدالودود ظفری .

19-  ص 15 ، « صحنه های خونینی از : تاریخ تشیع  در افغانستان » حسینعلی یزدانی (حاج کاظم ) سال 1370 .

20-  ص246 « صحنه های خونینی از : تاریخ تشیع   در افغانستان » حسینعلی یزدانی (حاج کاظم ) سال 1370 .

21-  واعظی ص 47 کتاب ...

22-  ص 415 ،« صحنه خونين از تاريخ تشيع ...  حسینعلی يزدانی

23-  شماره  50    سال  هشتم – حوت  1383  خورشيدی  ،  ندای هزارستان ( افغانستان و مسئله ملی نوشتهء مجيد اسکندری ) .

24-  ص 29 گاهنامه دموکراسی  شماره دوم  سرطان سال 1382.

25-  صفحات 36 و 37 افغانستان و سازه های ناقص هويت  ملی ، مولف : حمزه واعظی چاپ اول  تابستان 1381 .

26-  شماره 50  سال هشتم –  حوت  سال 1383  خورشيدی  ندای هزارستان منتشره آلمان .

27-  ص 41  افغانستان  و سازه های  ناقص هويت  ملی ،  مولف : حمزه واعظی چاپ اول  تابستان 1381 .

 

فصل سوم :

 

چند اصل لازم دموکراسی جهت حل بحران کشور:

   شادروان  عبدالحسين  توفيق   شاعر  شهير  و  محبوب  کشور ما موجوديت  و تداوم حيات اساسی جهان مادی ، اجتماعی ،  معنوی  و بالاخره خرد کنونی را معلول آزادی انسان  در جامعه دانسته و ايجاد تمدن ها و آبادی ها را ناشی از آزادی ، مبارزه و آزمون های جوامع بشری درک نموده که نسبت به آزادی چنين داد سخن زده است :

 

حيات  خود ز آزادی  توان يافت    ز  آزادی   بنیادی  توان   يافت

رهء  تعمير  دل ها جستجو کن !    ازين جا ره به آبادی توان  يافت

 

آزادی :

   نيک می دانيم  که  خداوند  انسان  را  آزاد خلق کرده  و  انسان هم کاملا حق دارد که با تفکر ، انتخاب و اختيار خود آزادانه و مختارانه در روی کرهء زمين زيست  نموده و فقط  خود  تعيين  سرنوشت اش را نمايد . انسان با حرکت و  پویش خویش  در بستر  زمان  لولیده  و تابیده تا اینکه پس از  تجارب  گوناگون  مادی ،  اجتماعی  و معنوی خود « آزادی » را  کشف  و مورد  بهره   برداری  قرار داده است .

پس آزادی حق مسلم هر فرد از جامعه بوده تا از آن  برای پيش برد  مقاصد سالم ، پسنديدهء وحیات عقلانی اجتماعی- سياسی، اقتصادی ،فرهنگی و ... خود در جامعه  استفاده  نمايد  و  همچنان   به  آفرینش تاریخ  و نقش سازنده  آن پیشگام باشد .

   فلهذا ، گفته  می توانم  که اصل  و ذات  آزادی يک عنصر مهم از بدنهء نظام دموکراسی درجامعه است. بدون آزادی  نمی شود  که  از عناصر ديگری  دموکراسی جهت تغيير و یا حد اقل  تعریف  سيمای  جامعه سخن گفت . آزادی حق مسلم مردم است که با  داشتن  قانونی و ریشه یی آن ، جامعه صاحب آزادی بيان و انديشه ، آزادی عقيده ، آزادی  مطبوعات ، آزادی مذهب و دين ، آزادی  اقتصادی  ،  آزادی  سياسی ،  آزادی  اجتماعات  مدنی  و  تشکيل   اتحاديه ها  ،  آزادی  فرهنگی ، آزادی کار و شغل  ، آزادی انتخاب  همسر ، آزادی  سفر  و مسکن ، آزادی طلاق ، آزادی انتخاب زيست ، آزادی  هنر  و ... می گردد .  پس  ملاحظه   می شود  که  عنصر آزادی هم  به  نوبه  خود  یکی از سرآغاز نطفهء های تکامل ،  ترقی ، تمدن  و  پيشرفت جامعه  و جهان  از  راه  خردورزی ، خود سازی  و  پيکار مسالمت آميز می باشد . و چنانچه ارزش ها و ميراث های تمدن بشر تا  کنون  در جهان  مؤيد ادعای ما در اين زمينه است . به یک  حساب آزادی  یکی  از  اساس همه جهش ها ،  بلوغ ،  تکامل ،  نوزایی  و پویایی  در  نظام  جامعه ، طبیعت و خرد می باشد .

 

انتخابات آزاد :

   حکام مستبد در افغانستان هيچگاهی  انتخابات  آزاد  و دموکراتيک را به مثابهء نياز وحق مشروع و خدا دادهء مردم ما مد نظر نداشتند.

تدوير لويه جرگه ها  و انتخابات پارلمانی تا  کنون مطابق با  ماهئيت و خواست های  ظالمانهء  شاهان  و  حکومات  استبدادی ،  قبيلوی ، طبقاتی ، ایدولوژیکی و خاندانی خودکامه از بالا بر مردم  ما  تحميل می شدند .  دولتمردان  تمامیتخواه   و  خودکامه  از  ميان   جامعه  ،  نمايندگان  جيره خور ، اقشار طبقات  مستبد  ،  اربابان  قبيله ،  ستم پيشگان و ...وابستگان مربوط به دستگاه حاکمه دولتی را انتخاب نه ؛ بلکه آنها را انتصاب می کردند . علی رغم  آن ،  يک  تعداد  انگشت

شماری از نمايندگان واقعی مردم هم گاه و بيگاه در پارلمان  راه  پيدا می کرد که نقش آنان در  برابر  دستگاه  جابر  و عناصر تنگ  خرد انتصاب شدهء حکومت های استبدادی ، خيلی کم رنگ بوده است.

   انتخابات آزاد  یکی از عناصر مهم دموکراسی بوده  که  بدون این اصل  دموکراسی  خلق  شده  نمی تواند .  در  يک  انتخابات  آزاد و دموکراتيک ، مردم برای نخستين بار مجال حق رأی به شخص و  يا حزب مورد نظر خويش را بدست می آورند  و نمایندگان و یا  رئیس دولت خود ها  را  بر  می گزینند .  و تا  به  این  وسیله  خود  را  از اسارت   خودکامگان   ،  قدرتمندان  ،   استثمارگران  ،  جلادان   و ديکتاتوران و حاکميت های  فردی ، انحصاری ،  قومی  ،  قبيلوی ، خاندانی و ... نجات دهند . همچنان  مردم قانونا حق آنرا دارند  تا  بر اعمال  وکلای  منتخب  و حکومت  منتخب  خویش  نظارت  قانونی کنند  و  حکومت   را   از خود   بدانند . در همين   رابطه  است  که  انتخابات آزاد ، مشارکت مردم را  از  طريق  رأی  گيری قانونی  و انتخابات  دموکراتيک ، مستقيم و غير مستقيم  تضمين نموده  و تداوم حکومت منتخب  را  نويد داده   و  نيز  طرق  استفاده های   فردی ،  حزبی ،  ايدولوژيکی   ،  طبقاتی ،  مذهبی  ،  قومی  ،  خاندانی  ، قبیلوی  ،  اسبتدادی و ... از قدرت   را   قانونا  ملغی  قرار  داده  و  تدريجا  از  بين می برد .

   اکنون  که  جامعه  ما  در  برابر تجارب  دشوار نهادينه  سازی  و قانونمندی  انتخابات آزاد ،  کثرتگرایی و ... دموکراسی  قرار گرفته است . اميد است که با مقررات و موازين دموکراتيک انتخابات تحت نظارت سازمان ملل متحد ، نمايندگان احزاب سياسی رسمی کشور ، نمايندگان نهادهای جامعه مدنی ، مسؤلين کميسيون مستقل حقوق بشر ، مؤظفين کميسيون انتخابات ، مراجع حقوقی و قضايي کشور عاری از نفوذ ناجایز احزاب ،  استبداد  تفنگ ،  زمامداران  دولتی ، قدرت های خارجی ، ناقضین  حقوق  بشر ،  قاتلان  مردم  ،  مافیای  مواد مخدر، قاچاق ، اربابان محلی و...در افغانستان نهادینه وقانونی گردد.

 دموکراسی  با اراده  آزاد  و  داوطلبانه  مردم  خلق  می گردد ؛ و با خواست ها  و  نیازمندی   اساسی  مردم  عمل می  کند ،  از مصالح  ملی مردم حراست می دارد و در میان مردم زیست نموده و همچنان دارای هستی پایه دار در بطن نظام جامعه  می گردد . انتخابات  آزاد یکی از مهم  ترین استخوان بندی های بدنهء  نظام  دموکراسی  بوده  که مردم با داشتن  قانونی  و  تطبیق  عملی آن  در  تعیین  سرنوشت سیاسی- اجتماعی   و ... خویش  صاحب  حقوق  و  قدرت  مؤثر در  حاکمیت سیاسی کشور می گردند .

حقوق مدنی جامعه :

   نظام  جامعه  از نگاه  حقوقی  به  ایجاد  و نهادینه  سازی  و تأمین حقوق  مدنی  افراد  جامعه  ضرورت  دارد . و  این  امر با  تفکر و گزینش آزاد و نهادهای  اجتماعی غیر دولتی در جامعه  عرض اندام کرده و زمینه های هویت حقوقی و قانونی جامعه مدنی را تدریجا در عرصه جامعه ایجاد می کند .

   در تاريخ  سياسی  کشور ما ، حقوق مدنی مردم  از طريق بر پايي نهادهای مدنی غير حکومتی چندان مجاز نبوده و مغاير سياست های استبدادی  در افغانستان  بوده است . اگر احیانا  نهادهای  ناچیز مدنی بوده ، حکومات کشور ما  از آن  یکطرفه  به  نفع نظام خودکامه کار گرفته اند .

  در نظام دموکراسی ،  با اصول کثرتگرايي ، تمام  نهادهای  حقوق جامعه مدنی بر بنياد قانون اساسی دموکراتيک  کشور جديدا ايجاد  ونهادينه گرديده و همچنان نهادهای مدنی به  صورت  مشروع  از حق

باز  پرسی  و تفتيش  قانونی  بر  ارگان های  حکومت   منتخب  نيز برخور دار خواهند بود . نهادهای مدنی که غير دولتی اند ، مستقلانه  و  بر مبنای  قانون اساسی مردمی  کشور فعاليت های  خود  را  در چوکات  نظام  دموکراسی غرض اعتلا  و  نیازمندی های  اجتماعی و شکوهمندی های جامعه سمت و سو می دهند ؛ و در همين  بعد هم پشتوانهء دموکراسی تقويت می گردد . جامعه مدنی صاحب نهادهای اجتماعی ، اتحادیه های صنفی و  تشکلات  ویژه  یی غیر دولتی می باشد . این گونه  تشکلات  جامعه  مدنی  نقش مؤثر را  در ارتباط  با ساختار  پشتوانه  عدالت  اجتماعی  و دموکراسی بازی می کند . بايد افزود  که  عناصر  با  ایمان  ،  مؤمن   تمدنخواه  ، انسان دوست ، دموکراتیک و خردمند سازندهء کشور ما در این راستا بيشترين سعی و مبارزه را به خرج دهند تا حقوق مدنی مردم  در کشور به صورت قانونی و عملی ايجاد و تدریجا استحکام يابد .

 

حقوق سياسی جامعه :

   در طول تاریخ کشور ما حقوق سیاسی  جامعه  هرگز در حاکمیت سیاسی دولت ها احترام نگردیده و بر جامعه یک فضای  فقر سیاسی ، فرهنگی ، اجتماعی ، مادی ، استبدادی و...نظام فیودالی و فرهنگ قبیلوی مطلق حاکم بوده است .

   در گذشته های  تاريخ کشور ما ،  نه  تنها حاکميت های سياسی در انحصار حکومت های غير مردمی  زمام  داران و طبقات  ستمگر وتک فردی ، فاشیزم قبيلوی ، خود محوری، تک خانوادگی و...بوده ؛بلکه کليه ثروت ملی ، معنوی  و  مادی  نيز  در اختيار غير مشروع دولت مردان ، برادران  سلطنتی ،  اميران ،  درباريان  و همبستگان حکومت ها  و  مستبدين  افغانستان  بودند  و اکنون  نيز تغير ماهوی چندانی نکرده  اند .  از همین لحاظ  است  که  حقوق  سیاسی  جامعه هیچگاه   در  نظام   سیاسی- اجتماعی  از  سوی  سردمداران  دولتی

غیر دموکراتیک احترام و رعایت نشده است .

    در  پهنه  نظام  دموکراسی  ،  حقوق  سياسی  همهء   مردم  بدون انحصار حاکميت و تبعيض  قومی ، مذهبی ، دينی طبقاتی  و سياسی در حاکميت دموکراتيک ملی کشور با اصل  کثرتگرايي  و شايستگی رعايت گرديده  و  تمام  افراد  جامعه  از  ثروت  ملی  و تکثر منابع قدرت به طور عادلانه  ، حقوقی و دموکراتيک مستفيد  خواهند شد . در  دامن  نظام  دموکراسی  ،  زمينه های  مسالمت  آميز  عبور  از سياست های انحصار قومی ، ايدولوژيکی ،  منطقوی ، استبداد  دینی  طبقاتی ، اتنیکی  ،  قبيلوی ،  فردی  و ... به  طرف  ایجاد  سياست

آگاهانهء  حکومت « فراخ  دامن ملی و شايسته » ،  « تفاهم ملی » ،  روند  « ملت سازی  »  ،   «  دولت  سازی  عصری »   و  تحقق  «  وحدت ملی  »  نيز  ميسر  می گردد .  در  این  راستا  است  که شخصیت حقوقی و سیاسی جامعه عملا  به  رسمیت  شناخته  شده  وجامعه صاحب حقوق سیاسی می گردد .

  زمانيکه با عادلانه شدن حقوق سیاسی  جامعه  و حضور نمايندگان  منتخب تمام  پيروان  مذاهب و اديان واقوام و اتنی های ساکن و تابع در کشور به  صورت عاقلانه  و  دموکراتيک  در  کليه  ارگان های سياسی ،  اجتماعی  ، اقتصادی  و ... عملا رعايت  گردند ؛  در اين صورت است که  همهء  مردمان  جامعه  با  اشتياق  و کار  و  پيکار خستگی ناپذير و دل انگیزانه جهت اساس گذاری و تحقق وحدت ملی ، آبادانی  کشور  و غنای  فرهنگی  و عقلانی  شدن  امور  سياسی - اجتماعی و... در افغانستان تلاش مشتاقانه خواهند کرد .

     نا گفته  نماند  که  با  اصل  شايستگی  ، صداقت ورزی آگاهانه ، ابتکار شکوهمند ، عقلانيت ، سازندگی و ...  افراد و  شخصيت ها ، نهادهای اجتماعی و کل مردم  جايگاه لازم  و بايسته  خويش  را  در بطن نظام دموکراتيک جامعه احراز خواهند  نمود . در اين  صورت است که حکومت از مردم و توسط مردم ،  برای  مردم  و در خدمت کل جامعه خواهد بود . يعنی حکومت وظیفه خدمت  کردن  قانونی و صادقانه و آگاهانه  و مسؤلانه  را  برای  جامعه  به  عهده  دارد . در اینجاست  که تضاد  حکومت و مردم  تدريجا تضعيف  شده  و جامعه

 همراه  با   حکومت  تابع  قانون  تکامل  عصر گرديده   و  از  نياز زمان به عقب  نمی مانند .

   پس  جامعه  با  خرد  دموکراتیک  ،  زیر بنای علم  و عقلانیت  و منطق روز ، نطفه های   طبیعی  «  آبستن  »  مدرنیته  را  در  بطن  نظام قبیلوی خلق کرده و جامعه قبیلوی ، طایفوی ،  عشیروی  را  به صورت  مسالمت آمیز و  تدریجی  به  زایش  و  پویش  جامعه  جدید هدایت  می نماید .  دموکراسی  تفکر  سازنده  همنوایی   و همبستگی اتنیکی ، قبیلوی ، طایفوی را فی مابین  جوامع  با هم  خواهر- برادر افغانستان به سود ترقی ، پیشرفت  جامعه  و  به  نفع  نهادینه  سازی « وحدت ملی » به  ارمغان می آورد .

 

عدالت اجتماعی :

   دردا ، که  افغانستان همواره  از  نعمت  عدالت اجتماعی  در نظام اجتماعی- سياسی جامعه هم کاملا محروم بوده و بی عدالتی  در تمام شوون حيات اجتماعی ، معنوی ، مادی وغيره سايه شوم و نکتبارش را گسترده و پهن  نگهداشته است . و از همین  لحاظ  فاجعهء عمیقی اجتماعی دامنگیر توده های پا برهنه و ریسمان به  دوشان جامعه  ما  بوده  و اکنون نیز می باشد .

   ميراث داران  نظام  عقبگرای اجتماعی- سياسی ، عقل  گريزان ، مستبدين  قومی  ،   حکومات   قبيلوی   ،  سلطنتی  و  نژاد  پرستان انحصارگر ؛ دشمنان سرسخت تحقق عدالت  اجتماعی  در افغانستان بودند  و اکنون نیز هستند . و آنهم  بد تر  اينکه  حکام  مستبد  توسط ملاهای درباری و جيرخور خود در  ذهنيت عامه  مردم  چنين تلقين نموده بودند  که  فقر ،  گرسنگی ،  بی خانمانی ،  مريضی ،  تصفيه نژادی  و  هزاران  مصائب  ديگری  اجتماعی  گويا  از طرف  نظام اجتماعی- سياسی نيست؛ بلکه اين همه  ناگواریها ، سياه  روزی ها ، آوارگی ها ، جنگ ها ، قتل عام ها ، فقر اجتماعی ، سیاسی  و...  را از طرف خداوند بر انسانها نازل شده است . همه  می دانند که  خدای متعال عدالت اجتماعی را توسط انسان  برای  خود  انسان  در کتابش بشارت داده است . پس چرا ايزد يگانه  هرگونه ظلم ، تمدن ستيزی ، بی عدالتی ،  زن ستيزی ، کشتار ،  دانش  ستيزی ،  حق کشی ها  و نظاير اينرا در قرآن شريف مطلقا ممنوع  قرار داده است ؟  چرا حق تعالی انسان را  به  انصاف ،  راستکاری ،  عدالت ،  خرد  نگری ، تسامح ،  برابری ،  پرهيزگاری ،  تقوا ، علم جويي ، پارسایی  و ... در جامعه دعوت فرموده است ؟ چرا  خداوند  بزرگوار حق  تغيير و تعيين سرنوشت سياسی و اجتماعی وغيره انسان را مطلقا  متعلق  به
خود انسان  دانسته  است ؟  پس عملا  به  مشاهده  می رسد  که همه ناگواری های اجتماعی ، قتل ها و ... همچنان زیبایی ها ، ایجاد تمدن ها  و ...  همه   محصول  عملکرد های  ذهنی  و  جسمی  و  تجارب انسان ها در تمام جوامع بشری بوده و اکنون نیز ادامه دارد .

   اما در اصول  و  طرزالعمل  نظام  دموکراسی ، عدالت  اجتماعی جهت  جلو گيری از  حق  تلفی های   سياسی  ،  مادی  و  معنوی  ،  اجتماعی ، خود محوری ها ، عصبيت های قومی ، اتنیکی و مذهبی  ، خودکامگی  های  حزبی ،  فردی ،  طبقاتی ، زبانی ، فرهنگی  و ... مطابق  قانون  اساسی  دموکراتيک  کشور  در  جامعه   تحقق  و استحکام  يافته  ؛  و  زمينه های   مشارکت   سياسی  ،  اجتماعی  ، اقتصادی ، فرهنگی  همهء  مردم   در جامعه   مساعد   می گردد .  و همچنان تقسيمات  و  اصلاحات  دموکراتيک   واحدهای  اداری  و  کشوری ،  توليد  و  توزيع عادلانه تمام ثروت ملی کشور  را  برای کليه  اقوام و اتني ها  و  پيروان  مذاهب  و  اديان  داخل  کشور ما ،  طبق  قانون  اساسی  دموکراتيک  تضمين  می نمايد . تمام  نهادهای  زيانبار ،  ناکار آمد ، بی عدالتی ها و... جايش  را تدریجا به  عدالت  اجتماعی  ،  برابری های  مادی ،  معنوی  و  نظام  دموکراسی  در  جامعه خواهند داد . عدالت اجتماعی ، يکی از نيازهای جدی  عصر کنونی مردم  افغانستان نيز است که  با زمينه  سازی  و تحقق آن  در  جامعه   شیرازهء  نظام   دموکراسی   تقويت  خواهد  يافت . عدالت   اجتماعی جزء مهم از چهارچوبهء  بدنه  دموکراسی است و خداوند هم  آنرا  صریحا  در سورهء  قصص آیهء  ششم  قرآن برای  انسان بشارت  داده است .

 

تساوی حقوق زنان با مردان :

   در افغانستان قبل از همه ،  حقوق  زنان  با  وحشی ترين  شيوه از سوی  دولت  مردان  مستبد  ،  مرد سالاران  ستمگر و  تاجران  دين  رسما  و عملا غصب شده است . و نا انسانی  ترين ظلم ،  حقارت ، بی حرمتی ، کنیزی ، بردگی و ... قتل در مورد تمام  اقشار  زنان  و حتا دختران صغير و نابالغ ميهن عزيز ما   تا کنون  هم  صورت می گيرند . در واقع  امر از سه دهه  به  این  طرف  زنان  کشور  ما  با انواع اسارت ها ، حق کشی ها ،اهانت ، پرخاشگری ها ، محروميت ها ، تبعيضات جنسيتی  ویژه یی  در نظام  ملوک الطوايفی و در زير کشتارها ، سنگسارها  و ساطور جلادانهء  قدرتمندان  بومی ،  مرد -سالاران بی خدا و نا انسان  زیاد تر  قرار دارند ؛ که  چنين  مصايب آنان  همواره  از  سوی متوليان سياسی ظلمتگرا  و قدرتمندان  جنون انديش و بی خرد  جامعه ما حتا  توسط  لويه  جرگه های ارتجاعی و همچنان  از مجاری  قوانین  اساسی  کاذب کشور هم  عملا  رسميت پيدا کرده است .

  مثلا  در قانون اساسی  دولت اسلامی  مجاهدين  به   ریاست  استاد برهان الدین  ربانی  آمده  بود  که  تنها  «  مرد حنفی مذهب »  حق کانديد شدن برای مقام رياست دولت و  زعامت  مردم افغانستان   را  دارد . یعنی با منطق اسلامیستان سیاسی زنان حنفی  مذهب هم  حق  کاندید  شدن  به  ریاست  جمهوری   کشور  را  ندارد . در  اينجا  با صراحت  تمام  از  مجاری   قانون  اساسی   نه   تنها   حق  کاندید  شدن  پیروان مالکی  ،  حنبلی  ،   شافعی ،  جعفری ،  اسماعیلی  ،  موسوی ، عیسوی ، اهل هنود ، سک و ... ساکنین کشور را در مقام  ریاست  جمهوری منتفی و منع  نموده ،  بلکه  هم علنی ترین  و  بی شرمانه  ترین  تبعيض  جنسيتی  را  عليه  زنان  نیز اعمال کردند  و  زنان  را  دراین  زمينه  هم  از  حق  کاندید   شدن  در مقام  ریاست  جمهوری محروم  نمودند .  آیا این  چنین  ماده  قانون اساسی  دولت  اسلامی  مجاهدین در تضاد  با آیت  قرآن والعصر ، اعلامیه  حقوق

بشر، میثاق های ژنف ، موازین جهانی  و ضد منافع مردم  افغانستان  و مغایر  دموکراسی  قرار  نداشت ؟  حال پرسش اينست که  ميراث  داران  اسلام  سياسی تا چه وقت به آبروی قرآنکريم و سنت نبوی و مذهبی جامعه بازی می نمايند ؟

   آیا زنان انسان نیستند که ازحق مشروع انسانی ، اسلامی ، سیاسی ، مدنی ، ملی ،  دموکراتیک و ... مطابق  جوهر قرآن و موازین قرنموازین بین المللی ، اعلامیه جهانی  حقوق بشر و  ضرورت زمان  در  حاکمیت

 دولتی  افغانستان   مستفید  شوند  و   خودها  را   به   مقام   ریاست جمهوری  کاندید  نمایند ؟

   در سايه  نظام  و حکومت دموکراتيک است که  زنان با مردان در پرتو قانون اساسی دموکراتیک کشور با  تمام  معنا  متساوی الحقوق شناخته شده و عملا به حقوق  سياسی – اجتماعی  وغیره  خودها می رسند .  و  همچنان  زمانيکه   تمام  اقشار اناث  طبق  قانون  منتخب مردمی بدون تبعيض در کلیه نهادهای جامعه راه پيدا کنند و  زنان  با استفاده از اين  فرصت  دموکراتيک ،  با خود باوری ، خردورزی ، خود سازی سالم و پيکار سازنده خويش ، لياقت  و شايستگی  خويش را در جامعه به اثبات برسانند  ؛ خواهی و نخواهی جايگاه  شايسته و بايسته خويش را در نظام اجتماعی  و  سياسی  با  پشتوانهء  دانش  و شايستگی  به  صورت  پایدار  در جامعه  بدست خواهند آورد .          اينجاست که  با نقش  تعيين کنندهء  زنان  در تمام شؤن جامعه و با تحقق تساوی حقوق کامل زن و مرد ؛ بالاخره  نظام  ارباب - رعیتی و مرد سالاری  با نهادهای مادی و معنوي شان تدریجا دفن گورستان خواهند شد  و جايش  را  به  نظام  خردمندانه  دموکراسی  و بالاخره انسان   سالاری   خواهد   داد .  پس   گفته  می توانم   که   در  نظام دموکراسی سازنده ، تضادهای خشن و فرسایشگر جنسیتی به  طرف تضعیف شدن  میرود .

 

پلورالیزم  و یا  کثرتگرایی  فرهنگی :

  نخست بايد گفت که فرهنگ به يکی از تعريف ها عبارت از تمامی ارزش ها ، سنت ها ،  رسوم ها ، عقايد ، شيوه های زندگی ، آداب ، باورها ، رفتارها ،  اشکال  گوناگون  مناسبات  و الگوهای اجتماعی جامعه و نظاير آن بوده  و فرهنگ يک عنصر مهم در ساختار هويت ملی در يک کشور به حساب می آيد .

   رشد متوازن و دموکراتيک  فرهنگ های  ملی يک جامعه ، عامل مهمی در ايجاد پايه ها وغنامندی « فرهنگ ملی » ، « وحدت ملی »  و  « هويت ملی  »  به  شمار  مي آيد  .   برعکس  ،  ناپيوستگی  ، جدايي  و تعارضات  فرسايشگر  فرهنگی  يک  جامعه  ؛  نطفه های همآهنگی فرهنگی و وفاق ملی را از اساس ضربه  پذير  می نمايد و موجب عصبيت ها و تظلم های سياسی ، اجتماعی ، مذهبی و دينی ، فرهنگی و ... در جامعه شده  و  باعث  شکاف عميقی در جامعه مي گردد  و نهادهای فاشيزم  قبيلوی ، عصبیت های فرهنگی  و شؤنيزم اتنیکی را ايجاد  و تقويت می نمايد .

 اما  در  نظام  دموکراسی  ،  فرهنگ های همه  اقوام  و  اتنی ها  با اصول پلوراليزم حق دارند که مطابق  قانون  دموکراتيک  و عادلانه  با هويت های قومی و اتنيکی خود  و بدون  تعصب  با هم  بصورت مسالمت آميز زندگی کنند .  و  همچنان  همهء  پیروان  فرهنگ های گوناگون  از  تمام  آزادی های  قانونی  ،  حقوق  مدنی ،  سياسی  و اجتماعی خودها به گونه عاقلانه و مساويانه  برخوردار  می گردند . در اين صورت است که با  احترام  گذاشتن  به  حقوق  و هويت های فرهنگی اقوام و جوامع مختلف  کشور ما ،  پيش زمينه های  اساسی  تحقق   عادلانهء    وحدت   اجتماعی   و حدت   سياسی   که   همانا  «  وحدت  ملی »  است  ،   مساعد  می شود .  و  همچنان  عناصر  « فرهنگ سازی ملی  » و « وحدت ملی »   بصورت  رياليستی  و منطقی نهادينه و جريان آن  تسريع  خواهد  گرديد . در  اين  صورت  است  که   جامعه  قومی   و  اتنيکی  تدريجا  به  « ملت واحد »   و « افغانستان  واحد  و  دموکراتيک » و  تجزيه  ناپذير  تبديل  خواهد گشت .  و مردم  ما  از  تمام  نهادهای  فرسايشگر  بحران  قوميت  ، شؤنيزم اتنیکی ،  فاشيزم  قبيلوی ،  استبداد  خاندانی ،  خود محوری فردی ،   تعصبات  مذهبی  ،  دینی ،  خويشتن  خواهی  و ... تدریجا نجات خواهند يافت . به اين وسيله است که جامعه با عبور خردمندانه  از گند و فرهنگ های عقبگرانهء جامعهء قومی ، اتنیکی ، قبيلوی ، عصبيت های مذهبی و دينی  زيان  آفرين   به   سوی  هسته  گذاری « فرهنگ ملی » مستحکم  ،  « ملت  شدن  واحد »  و نهادينه سازی

« مردم سالاری »  گام خواهد گذاشت .

 خلاصه اينکه کثرتگرايي و تنوع فرهنگی عادلانه  با  تضمين قانون اساسی  دموکراتيک ،  مسيرش  را  بسوی  نهادينه  سازی  غنامندی فرهنگ ملی ،  مشارکت ملی  در امر گسترش  حيات  ملی ،  وحدت ملی گشوده ؛ و پايه های مادی ، اجتماعی ، معنوی ، قومی  ، قبيلوی و نظام ظالمانه فرسوده  با زير بنای آگاهی  و خردمندانهء  سياسی و اجتماعی در مرور  زمان  تضعيف  خواهد  شد .

   در نظام  دموکراسی ،  بافت  و کشمکش های اتنيکی  و قومی و نا پیوسته گی  فرهنگی  جايش  را  به  زيست  مسالمت  آميز آگاهانه  و داوطلبانهء  اجتماعی ، تفاهم شايسته ملی ، همبستگی ملی ، همسویی فرهنگ ملی ، هم  پذيری مذهبی ، دينی ، وفاق ملی  و بالاخره عبور هوشمندانه  از خشونت ها و تعارضات اتنيکی ، قومی و  فرهنگی به سوی  « ملت سازی »  و « دولت سازی عصر جديد »  خواهد داد . اينجا است  که   زير  ساخت های  وحدت  ملی   بصورت  طبيعی  ، اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و حقوقی  از  پايين  توسط  مردم  در گستره  و جوهر نظام  مردم سالاری تدريجا  به  وجود  خواهد آمد و هرگونه  استبدادهای  فردی  ، قومی  ،  مذهبی   وغيره  تدريجا  دفن قبرستان های تاریخ جامعه خواهند  شد .

 

کثرتگرايي زبانی :

 زبان در يک  جامعه  وسيله  افهام  و تفهيم  است . زبان  يک  جزء  فرهنگی  خيلی پر اهميت و سازندهء  وحدت فرهنگی و  هويت ملی کشور می باشد . به هر پيمانهء که زبان های  يک جامعه  طبق  نياز عصر در مسير ترقی و تکامل  همه  جانبه  قرار  می گيرد ؛  وحدت فرهنگی و هويت ملی را  غنا  می بخشد . ولی  متأسفانه  که  اربابان خیره سر ، زمامداران مستبد و خود محوران  لجام  گسسته  کشور ما از زبان هم  بهره  برداری  سياسی  را  به  نفع  طبقاتی  و مستبدانهء خودها  نموده است و کشور و جامعه ما  را  از تعالی  و شکوهمندی های ، زبانی ،  فرهنگی ،  مادی ،  اجتماعی  و  معنوی هم  محروم  نگهداشته اند .

   حاکمان تمدن  ستيز،  متعصب و ظلمت گرای کشور ما خلاف دين اسلام و منانع ملی کشور ما  و مغاير اعلاميه  جهانی  حقوق بشر که افغانستان هم عضو آن است  ، اصول  کثرتگرايي  زبانی را  هم  در کشور رعايت نکردند . از ميان تمام  زبان های ملی کشور ، صرف

زبان ملی پشتو را همیشه از روی  منافقت  در قانون  رسميت دادند. برعلاوه اينکه دولتمردان مستبد کشور به  صورت  حقوقی و عادلانه به  رشد فرهنگ و زبان ملی پشتوی ما خدمت صادقانه ( به صورت کاذب توجه کردند )  ننمودند ؛ بلکه از اين  رهگذر خصومت  زبانی را  فی مابين اقوام  و اتنی های  افغانستان  نیز  به  وجود  آوردند  وهمچنان   زمينه  های   تنش ها   ،  عصبيت های   کشندهء  قومی  ورا  فی مابين اقوام  و اتنی های  افغانستان  نیز  به  وجود  آوردند  و همچنان   زمينه  های   تنش ها   ،  عصبيت های   کشندهء  قومی  و

اتنيکی  را  در  جامعه  وسعت  بخشيدند . اينجا  است  که  نيت  شوم سياسی حکام خودکامه شؤنیست کشور ما به اثبات می رسد که حتا به قوم ،  زبان ،  قبيله ،  فرهنگ ،  مذهب ، خانوادهء خودها هم خيانت جبران ناپذير را عمدا  به  خاطر  تداوم انحصار حاکميت  فاشیستی-دولتی و تک فردی خودها  انجام داده اند .

   نمونهء ديگر تدريس زبان پشتو در مناطق دری زبانان ، ازبکها ، ترکمن ها ، بلوچها  و غيره و  تدريس زبان  دری  در  مناطق  پشتو زبانان  با سياست نادرست و غرض آلود  تعليمی  و  آموزشی همراه بود که کوچکترين نتايج  مثبت  را  در جهت  همسویی های  زبانی ، فرهنگی ، وحدت و هويت ملی کشور ما به بار نياروده است . مثلا : وقتی که يک شاگرد دری زبان ، زبان پشتو را از صنف  چهارم  تا ختم فاکولته می خواند ، او بعد از  فراغت  تحصيلات عالی هم  قادر نیست که نوشتن پشتو را چه مي کنی که حتا از تکلم  کردن  با  زبان پشتو نه تنها عاجز است ؛ بلکه  غير آگاهانه يک نوع حساسيت منفی را عليه زبان ملی پشتوی ما نشان می دهد . برعکس ، عين قضيه در مورد يک شاگرد پشتو زبان که زبان  دری  را  از  مکتب  ابتدايه  تا پايان  دانشگاه  خوانده  است  ،  صدق  می کند . و همچنان  ازبکها ، ترکمن ها ، پشه يي ها ،  نورستاني ها ،  بلوچ ها  وغيره . اينکه  در قمست زبان های  ملی  ساير  اقليت های  اتنیکی  کشور ما چه  گونه ظلم ها  صورت گرفته است ، هم  کاملا  روشن است .

    همچنان با پيروی از سياست های  ناروا  و  ضد  ملی  گذشته  درشرايط  کنونی همچنان تصويب  سرود  ملی  تنها  به  زبان  پشتو در قانون اساسی جديد کشور ما با  توطئه  فاشيستان ،  انحصارگران  و عقبگريان و حاميان خارجی شان هم به نفع  جامعه  پشتون  ما هرگز نيست . اگر منظور از رشد و ترقی  زبانی و فرهنگ  ملی کشور  ما می بود ، پس چرا دولتمردان وطن ما نسبت  به  تمام  زبان های ملی مردم افغانستان توجه عادلانه و دموکراتيک نکردند و نمی کنند ؟

   علی رغم آن ، تاريخ  شهادت  می دهد که  حکام  غير دموکراتيک پشتون ما نه تنها به زبان ، فرهنگ ، حقوق و آزادی های  مشروع و دموکراتيک  اتنی های  غير پشتون  وفادار نبوده  و نیستند  و  هرگز خدمت نکردند ؛ بلکه در مورد جامعه و فرهنگ پشتون ما نيز صادق نبودند و از تحقق حقوق دموکراتيک در چوکات  سياست  ملی  برای جامعه پشتون ما هم سر باز زدند . همه می دانند که مقصد شوم زمام داران انحصارگر و ضد دموکراتيک  تحقق  نظام  خودکامهء  پشتون سالاری و فاشیزم عبدالرحمن خانی و ملاعمر خانی همراه با افراطی ترين شؤنيزم  قبیلوی ،  نا مروج ترين  تعصبات  مذهبی  و آنهم  در خدمت يک  مشت  انگشت شمار مستبد  جامعه  ما  بوده  و است  که این ميراث شوم ، ضد اسلامی ،  ضد انسانی و ضد  ترقی  از گذشته های دور تا کنون به اثبات رسيده است و بس .
 

   اما در نظام  فراخ  دامن  و خردمندانهء دموکراسی بر خلاف سنت های ظالمانهء  گذشته ،  قوم  سالاران  انحصارگر  و موجوده ؛ زبان  حاکم و زبان های محکوم وجود نخواهد داشت . تمام زبان های ملی ما طبق قانون مداری دموکراتيک به رسميت  شناخته  شده  و مطابق مقتضای زمان و مفیديت  آن جهت غنای  فرهنگی  و ترقی کشور از آنها استفاده  می شود.  تعصب  و  تعارضات  زبانی  در  پرتو قانون دموکراتيک در چوکات  گسترهء  تکامل  فرهنگ  ملی کشور تدریجا حل خواهد شد . در  نظام  دموکراسی ،  بيگانگی  زبانی  و فرهنگی تدريجا همپاي تکامل نهادهای اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی جامعه  ؛ جايش را  به  همسويي  و غنای  زبانی  و  فرهنگی  داده  و باعث عظمت و سلامتی  « هويت  ملی »   فرازمند  در فرايند  کشور می گردد .  لذا ،  با  کثرتگرایی   زبانی  است  که   تهداب « کثرتگرایی فرهنگی  »  در  کشور  تدریجا  ریشه   خواهد   گرفت  و  در  بستر  پویایی  خود  نهادهای « فرهنگ ملی »  را غنی خواهد ساخت .

 

کثرتگرايي  و یا  پلورالیزم  مذهبی و دينی :

   افغانستان متأسفانه یکی از کانون  تعصبات  ناروایی مذهبی- دینی نیز  بوده  و اکنون  هم  می باشد  که  از این  ناحیه  ضربات  جبران ناپذیری به پیکیر نحیف و نا توان مردمان افغانستان وارد  گردیده  وبد بختانه علاج این سرطان تا کنون به صورت علمی و دموکراتیک از سوی  متولیان  سیاسی  سراغ  نگردیده  است . زیرا ، که خصلت ارتجاعی و بافت نظام استبدادی با اصل کثرتگرایی سازگار نیست .
 

   شاعر فرزانه تنوع و کثرتگرایی مذهبی را این گونه  مورد  تأید و ستایش قرار می دهد :

گرچه مذهب مختلف هيچکس بيگانه نيست 

  باغبان را در چمن هر گل برنگ  ديگريست

   تا جائيکه  تاريخ  شهادت  می دهد ،  دين  يک  عنصر  خيلی مهم  فرهنگی در  حيات  جامعه  بوده  و می باشد . و  اگر با  عقلانيت  و آگاهی  لازم  از  دين  بهره  گيری  منطقی  صورت  گيرد  ؛  جامعه صاحب همبستگی مذهبی- دینی ،  شکوهمندی  اعتقادی ،  پيشرفت و  وحدت ملی شده  و هممچنان  دين  در هويت  سازی  منطقی  جامعه نقش  مؤثر و تعيين  کنندهء  را  بازی  می کند .  برعکس ،  اگر دين مورد  استفاده  غرض آلود  سياسی  اشرافيت  مذهبی ، اربابان  خود محور  و حاکمان مستبد دولتی  قرار گيرد . در اين  صورت  نه  تنها قدسيت و جوهر دين زير سوال رفته ؛ بلکه اموراجتماعی و کشوری  از اين  ناحيه  نيز به  سوی  قهقراء و تباهی کشانيده می شود . ولی متأسفانه در کشور ما تا کنون از دین و قرآن خدا استفاده  ابزاری  بر ضد کرامت انسان ،  تمدن ،  تکامل ،  اعلامیه  جهانی حقوق  بشر ،  تحقق جامعه مدنی و دموکراسی  صورت  گرفته است .

 کثرتگرایی مذهبی- دینی یکی از عناصر  متشکله  دموکراسی  بوده که نهادینه سازی پلورالیزم مذهبی- دینی  به  نوبه  خود  زمینه  رشد نظام دموکراسی را  در  کشور تقویت  می کند . در نظام  دموکراسی اعمال  خشونت  و  تبعیض  مذهبی  و  دینی  در جامعه  هرگز مجاز نیست . مرتکب  جرم از این ناحیه قانونا مجازات می گردد .  
 

    کثرتگرایی مذهبی- دینی ره گشای  همبستگی  مذهبی  و دینی در جامعه بوده و تعصبات را تدریجا به  طرف  زوال  می برد .  فلهذا ، رعایت  و  گسترش  کثرتگرایی   مذهبی  و  دینی  در  افغانستان  از عوامل  دیگری در امر  ایجاد   و غنی   سازی  « همبستگی مذهبی- دینی »  ،  تکامل  « فرهنگی ملی »   و  گسترش   دموکراکسی  در جامعه  به شمار می آید .

  پس لازم است که تمام  پیروان مذاهب اهل سنت و جماعت، شیعه ، اهل هنود ، سک ، موسوی ، عیسوی و...ساکن و تابع در افغانستان ؛ بیش ترین  تلاش   را  جهت  همبستگی  مذهبی- دینی  در  کشور  به خرج بدهند تا ریشه های تعصبات مذهبی- دینی به صورت  مسالمت آمیز  و  تدریجی  خشکانیده  شود  و همچنان  از این  جهت  عناصر تشکیل دهندهء  دموکراسی  نیز تقویت گردد .

 

عبور خردمندانه از مناسبات

قومی و اتنیکی به ملت واحد:

 دموکراسی  با  توجه  عقلانی  و حکم  قانونمندی  تکامل   زمان  از واقعیت ها و بافت جامعه کثیرالاتنیکی در نظام اجتماعی جامعه بوده که تنوع و پلورالیزم قومی و اتنیکی را نیز به رسمیت می شناسد . و زمینه ها را برای رشد مثبت و رقابت فزاینده  سازنده  جهت  نهادینه سازی  پایه ها  و مایه های  « همبستگی مذهبی- دینی  »  ،  « تفاهم ملی »  ،  رشد « اقتصاد ارگانیک ملی »  ،  « اعتماد ملی » ، ایجاد « فرهنگ ملی »  ، استحکام پایه های « استقلال ملی » و  « وحدت ملی »  مد  نظر  دارد .  وقتی  که  اتنی های  کشور  ما  بر  مبنای قانون اساسی دموکراتیک وارد عرصه بالندگی  و  پویایی  شخصیت اتنیکی جامعه در رابطه  با  یکدیگر گردند  و  از ارزش های  مثبت اتنیکی خودها جهت تهداب گذاری « ملت سازی » بهره  می جویند .

در خطه جوهر نظام دموکراسی زمینه های عالمانه ، عقلانی ، عملی و  تدریجی عبور از  مناسبات  فرسوده  و تنگ  سمتی ، عشیروی  ، قبیلوی ، قومی و اتنیکی به  « ملت واحد »  مساعد  گردیده و آخرین جنازه ساختار فرتوت  سیستم  فیودالی و فرهنگ قبیلوی و  پراگندگی اتنیکی برداشته خواهد شد .

   دموکراسی یگانه نظامی است که کثرتگرایی اتنیکی را به رسمیت شناخته وتدریجا پیش  زمینه های  گذار منطقی ،  عملی  و  سازنده ء آنرا  به  « ملت واحد »  مساعد  می سازد .

   دموکراسی  مسأله  بحران  اتنیکی  را  بر مبنای  خرد حاکم  روز و نیازمندی قانون تکامل  زمان  به  صورت  ریشه یی ،  تدریجی  ، مسالمت آمیز با اتکا و بر خواسته و اراده مردم  در دستور حل  قرار می دهد . دموکراسی با  شناخت عمیق از  بافت  و ماهئیت  اتنیکی و ...  نظام  جامعه  ،  زمینه های  عبور  خردمندانه   مسایل  اتنیکی ، قومی ، قبیلوی ، طایفوی ،  دودمانی  وغیره  را  به  « ملت »  شدن  منطقی آماده   می نماید  .  دموکراسی  به   طور  مسالمت  آمیز  و  تدریجی  نهادهای  جدید  مادی ، اجتماعی و  معنوی  را  جهت  پایه گذاری اساسی  «  وحدت  ملی  »   راستین  خلق  می کند  تا  تضاد اتنیکی ، قومی ، قبیلوی وغیره به صورت  تدریجی  و صلح  آمیز  تضعیف و بالاخیر زوال یابد .

   تا جائیکه  عملا   تجربه   شده  است  به   جز  از  حاکمیت   نظام  دموکراسی ،  جمهوری  پارلمانی  و  ساختار  فدرالی ؛  تضادها  و بحران های اتنیکی  ،  اقتصادی ،  اجتماعی  ،  فرهنگی ،  تباری  ،  قومی ، سمتی ،  قبیلوی آن  قابل  حل  نخواهد  بود . پس  این  نظام  دموکراسی– فدرالی آزمون شده در جهان کنون نیز است که ما باید آنرا  جهت  حل  اساسی  تضادها  و  بحران های  اتنیکی  ،  مادی ،  اجتماعی  و معنوی کشور خویش یک بار به آزمایش بگیریم .

   در سایه  قانونمندی  دموکراسی ، اتنی های  جامعه  ما به صورت آگاهانه و مسؤلانه با هم نزدیک می شوند و به یک  دیگر قلبا احترام می گذارند و شخصیت اتنیکی وغیره خود ها  را  مقابلتا  به  رسمیت می شناسند .  همچنان عصبیت های  قبیلوی  ،  مذهبی   و اتنیکی  به مرور زمان اعتبار  خود  را   از  تمام  زیر  بنای  اجتماعی  ، مادی و معنوی آهسته آهسته از دست  می دهند  . با  همکاری  و  شناخت تدریجی اتنی ها ، روابط تنگ عشیروی ، قبیلوی ، قومی ،  اتنیکی ، مذهبی ، سمتی و ... به طور مسالمت آمیز کم رنگ گردیده و همراه با تکامل و ترقی نهادهای مادی ، اجتماعی و معنوی جامعه به طرف زوال می روند . یعنی پایه های زیانبار  مناسبات  گوناگون  قبیلوی ، قومی و اتنیکی به  صورت  مسالمت آمیز و  تدریجی از  هم فرو می ریزند . و بر عکس نهادهای اجتماعی ، مادی و معنوی نوینی مدنی و  دموکراتیک  غرض  ایجاد  و  نهادینه  سازی   «  وحدت ملی  » تدریجا نطفه گرفته و در بستر تکامل زمان  بطور  مسالمت  آمیز به « ملت واحد » و تجزیه ناپذیر عرض اندام می کند . در این صورت است که جامعه ما با زیر بنای دانش و آگاهی سیاسی  سازنده  و رشد زیر بنای های مادی ،  اجتماعی  و  معنوی  جامعه  از سرطان های استبداد فرهنگی ، تعصبات  مذهبی- دینی ،  خود  محوری  اتنیکی ، تجزیه  سمتی  ،  انحصار   حاکمیت   خاندانی  ،  فاشیزم   قبیلوی  ، پشتونوالی ، تاجیک والی  ، هزاره والی  ، ازبیک والی ، بلوچ والی  ، عرب والی و ... تدریجا رهایی خواهد  یافت .

 

قانون اساسی دموکراتیک :

   قبل  از  سلطنت  شاه امان الله  غازی  در افغانستان  قانونی  وجود نداشت . حکم فردی شاهان مستبد و  با پشتوانه فتاوی مذهبی ملاهای درباری بالای مردم بود که حیثیت قانون جنگل  را  داشت . شاه امان الله خان نخستین قانون  اساسی  را غرض اصلاحات  مدنی  و  ترقی جامعه وضع کرد . با وجودی  که  قانون اساسی شاه  بر اساس اراده آگاهانه و دموکراتیک  مردم  شکل  نگرفته  بود ، اما این  یک قانون مترقی و مفید بود . اگر این قانون اساسی و نیات صادقانه و ملی شاه امان الله  حامی  استقلال  کشور از  سوی  ملاهای  دیوبندی  و سایر مرتجعین و انگلیس ها  منتفی  و  به شکست مواجه  نمی شدند ، یقینا که با تطبیق این قانون اساسی پایه های جامعه مدنی ، رشد اقتصادی- اجتماعی ، فرهنگی- سیاسی ، همسویی مذهبی – دینی ، تفاهم ملی و ... در  جامعه  خلق   می گردید   و  پایه های  استقلال   و  تمامیت  ارضی افغانستان  استحکام  می یافت .

   پس از عصر شاه امان الله غازی  حامی استقلال تا کنون ما دارای قوانین اساسی هستیم . این قوانین هیچگاه ممثل اراده خود مختارانه و دل انگیزانه مردمان ساکن و تابع کشور ما نبودند . و بلکه این قوانین  بر مبنای خواست ها ،  ماهیئت  استبدادی  نظام  کهنه جامعه  و ذات دولت های خود کامه و غیر دموکراتیک  طرح  و مشروعیت  کذایی هم یافته بودند . هرچند در بعضی از این قوانین اساسی افغانستان گاه گاهی ماده های مدنی و مترقی هم درج گردیده  بودند ، اما  این چنین کارها جنبه های نمایشی را داشت و یک اتمام حجت بیش نبود .

   برای ساختار یک افغانستان نوین  مطابق نیازمندی  زمان  به یک قانون اساسی دموکراتیک ضرورت است که استخوان بندی و جوهر آن بر اساس خواسته ها ، نیازها و آرمان های والای  مردمان کشور ما شکل  گرفته  باشد . این  چنین  قانون اساسی  دموکراتیک  که  به صورت طبیعی و آگاهانه از دل جامعه برخاسته و برای جامعه  باشد ، یکی  از عوامل  نیرومندی در حراست از حقوق  مردم  و پیشرفت کشور  خواهد  بود . پس  باید  قانون اساسی  جدید که  ممثل اراده  ، ضرورت ها ، خواسته ها و آرمان های عادلانه و دموکراتیک مردم ما  و  همچنان  پاسخگوی  منطق و نیازمندی  عصر  باشد ،  تدوین  گردد  و رضایت مردم  را حاصل کرده  و مورد  تطبیق  و نظارت در جامعه قرار گیرد . 

 

در فرجام بايد گفت که :

    با  تمام  تلاش های  مذبوحانه   تماميت  خواهان   مستبد  ،  تمدن ستيزان ،  عوامل  اجانب ،  خرد گريزان ،  زن  ستيزان ، حکومات خودکامه گذشته و کنونی خوب درک می گردد  که  آنان  به  استقرار حاکميت  مشارکت ملی- دموکراتيک تمام مردم  و اتنی ها  در مورد آبادانی  و  شکوهمندی  کشور ،  ثبات  پايه دار سياسی  و امنيت  در جامعه ، حفظ استقلال سياسی  و  تماميت  ارضی  ميهن  ما  باورمند نبودند . انحصارگران و مستبدين جامعه ما به خصوص طالبان تمدن ستيز و  نژاد پرستان  و  سایر اسلامیستان  به  مصالح  ملی  و نظام دموکراسی در کشور هرگز  صادق نبودند و حال هم  نيستند . پس از اين معلوم است  که  يک  مشت  ناچيز  ديکتاتوران  قبايلی همراه  با متعصبين  افراط گرای  مذهبی  ، عظمت  خواهان ، فاشيستان کشور ما  با  ميراث عبدالرحمن خانی  و  ملا عمر خانی  هرگز  به  قوم  و فرهنگ  و منطقه خودها  هم   بصورت  قانونی ، حقوقی  و مشروع پابند نبودند و حال هم  هرگز  وفادار نيستند .

   آنها فقط  مقاصد  ضد  انسانی ،  ضد ملی و ضد دموکراسی را  به خاطر تحقق تداوم انحصار حاکميت  سرطانی ،  خودکامگی  و نوکر منشی شان  به  اجانب  در سرزمين  ما مد نظر داشتند  و اکنون  نيز  متأسفانه همين سياست خود محوری  و خويشتن خواهی و شؤنيستی در  پوشش های  « دموکراسی  » ،  «  قانونیت  » ،  « عدالت  » ، «  حکومت  فراخ  دامن  » ، «  رعایت  حقوق  بشر »  و نظير اين در افغانستان  نیمه جان ادامه  دارد .

   به هر صورت  در انديشه  خرد مداری  و تفکر دنيامداران سازنده  ،  دینداران ترقی خواه ، عناصر ملی ؛ رسالت  دموکراسی  را  بنام  « حکومت مردم ، از طرف مردم در خدمت  مردم »  دانسته اند که امروز اراده  مردم از راه انتخابات مستقيم و  يا غير مستقيم در نظام های سياسی و اجتماعی اکثر ممالک اروپايي ( شاهی و يا جمهوری) ، آسيايي ، امريکای لاتين ، به خصوص کشورهای متمدن و پيشرفته فيدرالی و ...  بصورت عينی به مشاهده  می رسد .  و مردم با انواع مختلف در مکانيزم  حاکميت سياسی شامل بوده و همچنان به  مثابهء آله فشار و قوه ناظر بر کارکردهای دولت ها و حکومت های منتخب خودها  هم  قانونا  اثر  می گذارند . تا  حقوق  و عدالت  اجتماعی  و سياسی در مورد همهء افراد جامعه  بصورت  دموکراتيک و عاقلانه توسط دولتمداران  عملا رعايت گردد . و حکومت ها  با حق نظارت مردم بر دستگاه سياسی از خطا ، فساد اداری ، ديکتاتوری  و ... نيز محفوظ بماند . از سوی ديگر ، عمر چنين سيستم های دموکراتيک و فيدرالی  تا  کنون  در جوامع  بشری  پيشرفته  پايه دار و  طولانی و سودمند هم  به  اثبات  رسیده اند .

   خلاصه به هر پيمانهء که دموکراسی شکوفا می شود . و اين  منش و روش  حکومت  داری   با  خواستهای  طبيعی ،  نيازهای  عادلانه سياسی ،  اجتماعی  ،  حقوقی ،  فرهنگی ،  اقتصادی  و آرمان های خجستهء مردم  ما مطابق با اقتضای زمان  و قانونمندی تکامل  پاسخ مثبت ارايه  می نمايد ؛  به  همان  اندازه  جريان  رشد  سالم  هويت تکامل  انسانی ،   فرهنگی  ،  اقتصادی  ، اجتماعی  ،  آزادی  و ... به صورت منطقی  نهادينه شده  و  همچنان  ضمانت  عينی  و علمی اجرايي آن  به  نفع  قانون تکامل  جامعه  تضمين  شده  و  نويد  حفظ  پايه های   استقلال  و  تماميت  ارضی  ،  حاکميت  ملی   و آزادگی بدست می آيد . و يا  به  عبارت  ديگر گفته  می توانيم  که  در  نظام  دموکراسی ، با طرح  و  تطبيق  قانون  اساسی  دموکراتيک  آزادی ها ،  خواسته ها  و  آرمانهای  اجتماعی - سياسی ، مردمی و ...  در جامعه  با  زير بنای  خرد  و آگاهی سياسی ، علمی  ضمانت شده  و به انسان  و جامعه و کشور جوهر پويايي لازم  را  به  طور  مستمر عطا می کند :

   -  پس ثابت است که دموکراسی از خواست ها ، آرمان ها ، نيازها و ارادهء های دل انگيزانهء مردم  در نظام اجتماعی و سياسی جامعه حفاظت و  حراست  می کند . در نظام  دموکراسی ، حاکميت سياسی محصول ارادهء آگاهانه مردم و برای مردم  بوده  و  در خدمت مردم می باشد . حکومت منتخب دموکراتيک خادم جامعه و مردم است . و همچنان  مردم ، حکومت  را  از  خود  می دانند  و ميان حکومت  و مردم هيچ  بيگانگی ،  جدايي ،  دورويي و تضاد منافع وجود ندارد . اين  تحقق  ارادهء  مختارانه  مردم  در حاکميت  سياسی  و اجتماعی چيزی است که خداوند در قرآنکريم بشارت داده است . و دموکراسی هرگز ضد کلام وحی الهی و قرآن خداوند لايزال نبوده و نيست .

- در جامعه  دموکراتيک  روشنفکران  به  عوض  عمل  سياسی  به کار سياسی آگاهی دهنده و عملکردهای سازندهء اجتماعی  و مردمی برای  جامعه  خود  انجام  می دهند .  روشنفکران  ،  رسالت اساسی روشنگری ، خرد ورزی ، نوزايي انديشه ، تعقل نگری  را  در ميان جامعه  ترويج  می دارند  تا جامعه  با کسب  شعور  سياسی  و دانش صاحب صلاحيت  حاکميت و تعیین سرنوشت ملی- دموکراتیک خود شود و در آفرینش خرد نوین و جهان انسان سالاری گام  گذارد.

   - دموکراسی  زمينه  رشد  فرهنگهای اتنيکی جامعه  ما را  مساعد نموده و آنراقانونا و علما به فرهنگ ملی  مرتبط  می سازد . همچنان   دموکراسی  تنش ها  و خصومت های  فرهنگی  و زبانی  و مذهبی  جامعه را با آگاهی و مبارزات مردم باطل اعلام  می دارد و  وحدت ملی راستين را با غنای فرهنگی نويد می دهد .

- دموکراسی  با سياست  خود  راه   کشای  منطقی  علمی  همبستگی دينی و  وحدت ملی است تا  اختلافات و تنشهای  فاجعه آفرين اتنيکی و قومی ، مذهبی ، دينی ، و مناسبات کهنه و فرهنگ تنگ  قبيلوی به زباله دان تاريخ سپرده شود .

   - دموکراسی  الهام  آور  تحقق  نهادهای  جامعه  مدنی  مستقل  از برنامه های حکومت در کشور است  تا  نهادهای مدنی  به  مثابه  آله فشار و کنترول بر اعمال  حکومت  از حقوق  و  آزادی های  قانونی  مردم حمايت  و حراست کرده باشد .

- دموکراسی خواهان  جامعهء  سياسی  است که  تمام  قوانين  کشور مبنی بر اراده مردم در تطابق با  قانون اساسی  دموکراتيک  کشورطرح و مشروعيت پيدا نموده و مردم عملا از حق نظارت بر قانون  و عملکردهای حکومت منتخب برخوردار باشند .  بدین صورت هم است که مولفه های قانونيت  و  قانونمداری  در  جامعه  بسوی  نظام مترقی گشوده می شود  و جامعه با قانونيت و تطبيق تداوم  آن دارای ماهئيت  تکاملی  خردمندانه  می گردد .

   - دموکراسی عناصر وعوامل تحديد کننده قدرت حکومت را قانونا بوجود آورده تا حکومت از گزند استبداد و انحراف قانون  سالم مانده ؛ عدالت ،  مصؤنيت و قانونيت بصورت علمی و مقتضای عصر در جامعه  مورد  تطبيق قرار بگيرد .

   - دموکراسی تا آن  حدود آزادی های  انسان را  رسما  و عملا در جامعه تضمين می نمايد که در تضاد به منافع  عامه  مردم  و خلاف مصالح کشور و در تناقص به قانون اساسی دموکراتيک و خواست و ارادهء آگاهانه جامعه و ضد اعلامیه جهانی حقوق بشر قرار نگيرد.

   - دموکراسی زير بنای  پويندگی مادی ، اجتماعی  و معنوی  را با مقتضيات عصر جديد و حکم قانون تکامل برای جامعه  نويد  داده  و زمينه های بهره برداری عادلانه  و آگاهانه  و  رقابت های مثبت  را برای همگان در ابعاد  اقتصادی ،  فرهنگی ،  اجتماعی ،  منطقوی ، سياسی ، هنری ، روانی وغيره  بدست می دهند .

- نظام  دموکراسی  با  حکم  قانونمندی  تکامل  زمان  ،  دين  را  باپشتوانه خرد و عقلانيت از چنگ اسلاميستان  تمدن ستيز نجات  داده و آنرا در اختيار  توده های  مسلمان  قرار می دهد  تا  مردم  مستقي بدون حضور دلالان  مذهبی  با  خدای  خويش  راز  و  نياز کنند . و همچنان منبعد دين مورد استفاده  سياسی دکانداران دینی  وغيره قرار نگيرد و نهادهای دینی از دولت دور و در خدمت جامعه باشد .

   - دموکراسی  بر مبنای  تفکر نوين  و آگاهی سياسی سازنده ، پيش شرط های  پوسيدگی  و  زوال  نظام  ارباب و  رعيتی  و باطل بودن فرهنگ مسلط  قبيلوی و تمدن ستيز را در  تمام  مناسبات اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی  ، سياسی  ،  روانی  وغيره  جامعه  به  ارمغان خواهد  آورد .  و  نهادهای  مدنيت  و عقلانيت ،  نوزايي ،  مادی  ، اجتماعی ، معنوی جامعه  و ... را بارور خواهد نمود .

   - دموکراسی  مرجعيت  و  اتوريتهء   سياسی  موروثی  نظام های خودکامه را باطل و آنرا دشمن مدنيت  و در  ضديت  کامل  با عصر روشنگری و عالم خرد در کشور اعلان می کند . مرجعيت و اتوريته سياسی تنها منوط با اراده داوطلبانه  و آگاهانه  مردم است نه  مربوط به اربابان زر  و قدرتمندان مستبد  و دست  نشاندگان اجانب  مغرض در کشور ما .

   - دموکراسی جهت تحقق اساسی  تکامل فرهنگ ملی ، مجال رشد و بالندگی  طبيعی و عادلانه  خرده  فرهنگ های  ملی  ميهن  را  در جوار فرهنگ های بزرگ کشور در افغانستان آماده کرده و مردم  را از تجزيه و نفاق فرساينده فرهنگی نجات  می دهند . و بنياد  فرهنگ ملی سازنده  را ايجاد و غنی می سازد که بيانگرهويت های  مشترک و عادلانه ملی تمام اتنی های کشور ما  باشد.

-  بحران  اکثريت   و  اقليت  جامعه   طبق   قانون   دموکراتيک  با

  صندوق های  رأی  قابل  حل و  فصل است  .  يعنی  رأی  اکثريت دلانگيزانه مردم  در  مورد  انتخاب  شخص  رئيس دولت  و يا ساير مقامات عالی حکومتی  ، تصويب و يا نفی  قوانين  کشور  و خلاصه تمام مسايل جامعه تعيين کننده ، منطقی ، عملی و مشروع  می باشد . و حقوق اقلیت های اتنیکی ، مذهبی و دینی در چوکات  قانون اساسی  دموکراتیک  حل  می گردد .

   - قانونمندی دموکراسی ، زمينه های انتقال مسالمت آميز قدرت را در  نظام  سياسی   برخلاف  روش  خودکامگان  سياسی  در  جامعه  مساعد  می نمايد . و  زمينه های  عينی  حاکميت مطلقه ،  کودتاها ، تصاحب جبری قدرت سياسی را از بين برده و فقط از پائين  با اراده اکثريت مردم مسأله انتقال حاکميت سياسی و تمام معضلات  ملی  را در مجاری  قانون  اساسی  دموکراتيک  و از  راه  انتخابات آزاد و دموکراتيک  حل می نمايند .

   - افغانستان  به  دموکراسی  نهايت  ضرورت دارد تا ثبات  ملی و سياسی  ،  امنيت و  صلح  پايدار ،  حاکميت  مردم سالاری  ،  نظام عقلانی  اجتماعی- سياسی  در کشور  ما  به  وجود آيد .  در غير آن  مانند  گذشته  ميدان  برای  استبداد  خالی  شده  و اين  بار  پاسداران فرهنگ  قبیلوی  و  نظام  تاريخ  زده  با  حمايت تروريزم بين المللی القاعده و برخی از  کشورهای   توسعه  طلب  با  شيوه های  ديگری وارد عرصه سياست  ضد  مردمی  در کشور ما خواهند شد .

   - دموکراسی  با رضايت  مردم  به  ميان آمده  و در بطن  خواسته ها ، نيازها ، علايق و آرمانهای معقول جامعه زيست نموده  و  پاسخ پويا و مثبت را   به  مقتضای  عصر تکامل  می دهند . و در  ضمن دموکراسی حقوق و آزادی های  مردم  را  در  حاکميت  سياسی  در جامعه حفظ کرده و برای مردم حق نظارت بر دستگاه دولتی  را نيز  قانونا  آماده  می سازد .

   - دموکراسی مانند اسلاميستها  و فرصت  طلبان مغرض در لباس دین توجيه گر اعمال مستبدان و تبرئه  کنندگان  ديکتاتوران نيست ؛ بلکه  دموکراسی با  ابزار خرد ، منطق  و عقلانيت ؛  ناکارآمدی  و باطل بودن ماهئيت نظامهای استبدادی  و خودکامگان پاسدار سيستم کهنه ملوک الطوايفی ،  دين  فروشان ،  فاشيستان و ...  را به اثبات می رساند و ابزارهای عينی  زوال  آنها  را  با  حکم  رشد زمان  و تکامل  قانونمندی  تاريخ  بدست  مردم  می دهد .

   - دموکراسی  از  آزادی  گفتار ،  نوشتار  و عقايد  وغيره  را  در جامعه حراست می کند تا مردم در فضای دموکراتيک  نه  تنها نظام سياسی دلخواه خويش را انتخاب کنند . و همچنان  بر اعمال و  رفتار دولت از حق نظارت عادلانه  و مستمر قانونی  برخوردار باشند ؛  و دولت را  از خطا استبداد ،  فساد اداری ،  استفاده  جويي ها ،  خطر وغيره  برحذر دارند .

   - دموکراسی برخلاف حکومت های استبدادی هيچ گونه قيودات را به  نشريات  ، گفتارهای  شفاهی  و نوشتاری  مردم  و مطبوعات  وساير حقوق قانونی جامعه  ندارد و در پی تحقق  قانونمندی   و قانون مداری  دموکراتيک در جامعه  بر اساس اراده  و خواست  داوطلبانه مردم مقتضای زمان است . و دموکراسی ا ز تمام  قوانين  مشروع وساير حقوق قانونی جامعه  ندارد و در پی تحقق  قانونمندی   و قانون مداری  دموکراتيک در جامعه  بر اساس اراده  و خواست  داوطلبانه مردم  مقتضای زمان است . و دموکراسی از تمام  قوانين  مشروع و مردمی کشور حمايت می کند .

   - دموکراسی الهام  آور  تحقق  نهادهای  جامعه   مدنی  مستقل  از برنامه های حکومت  در کشور است تا  نهادهای  مدنی  به  مثابه آله فشار و کنترول  بر اعمال  حکومت  از حقوق  و آزادی های  قانونی  مردم حمايت  و حراست  کرده باشد .

   - افغانستان  با  داشتن  دموکراسی ،  اعتماد  سياسی اتنی ها را در جامعه  خلق  خواهد  نمود . همه  مي دانند  که  تا کنون هيچ حکومت نخواسته  است  که  اعتماد  سياسی  مردم  را  مبنی بر موازين قانون

اساسی دموکراتيک  بدست  آورد . برعکس دولت ها از راهی فريب سياسی ، کذابيت ، خيانت ،  زور ،  بیگانه  پرستی  وغيره  بر مردم حکومت کردند . اکنون حکومت  آقای  کرزی  هم  با  تمام  پشتيبانی جوامع بين المللی و رضايت نسبی جامعه ما  نتوانست و يا  نخواست که اعتماد سياسی کل اقوام و اتنی های مختلف کشور  را کسب کند . يعنی  دولت های  ادارهء  مؤقت  ،  انتقالی  و  انتخابی  کشور ما  به  «  بحران  اعتماد »  نيز دچار است . اگر  سياست  نفی اتنی ها  در حاکميت سياسی کشور بازهم مثل زمانهای قبل تکرار شود ، نه  تنها دولتمردان کنونی حمايت جهانی خود  را از دست خواهند داد  ، بلکه باعث عدم اعتماد بيشتر مردم  شده  و  با  خشم  فزاينده  و  مبارزات مردم کشور نيز مواجه خواهند شد .

   - دموکراسی زير بنای پويندگی مادی ، اجتماعی و معنوی  جامعه را با مقتضيات عصر جديد و حکم  قانون  تکامل  برای جامعه  نويد داده و زمينه های بهره برداری عادلانه و آگاهانه و رقابت های مثبت ارزش  آفرين   را  برای  همگان   در ابعاد  اقتصادی  ،  فرهنگی  ، اجتماعی  ،  سمتی ،  سياسی  ،  هنری  ، فردی ،  گروهی ،  روانی   وغيره  بدست می دهند .

   - در  دموکراسی  نه  تنها  رعايت عميق از کرامت انسان به عمل آمده ،  بلکه  گوهر انسانيت  با  عقلانيت  و علم  و  نيازمندی  زمان صيقل خواهد گرديد و  پيشرفت همه جانبهء  انسانيت در  رأس  تمام اهداف جامعه قرار خواهد گرفت .

   -  در نظام مردم سالاری قانون اساسی دموکراتيک ، حق  رهبری حکومت  را  با  رأی  گيری  اکثريت  مردم  همچنان  و تأمین حقوق دموکراتيک  اقليت های  کشور  تضمين  می کند .  و  جامعه  را  از انحصار حاکميت تک  فردی ،  حزبی ،  دینی ،  ايدولوژيکی ،  تک اتنیکی و خانوادگی وغيره  مستبدين بطور ابد نجات می دهد  و شيوه ها و اصول های ممتد  پلوراليزم  سياسی را  به  صورت  خردمندانه استحکام می بخشد .

   - نظام  دموکراسی  سنت های  خرافاتی  قضايي  کهنه  را  که  در لباس دين وجود دارد ، آنرا تدريجا با توجه با شرايط وقت باطل و به جای آن بصورت مسالمت آميز سيستم قضای مسلکی ، مدنی ، علمی  و عصری  را  مطابق  با  نيازمندی  زمان  در خدمت  جامعه  قرار می دهد  تا  قضای  عادلانه  و  دموکراتيک   به  نفع  تکامل  زمان  پاسخ  مثبت  ارايه  نمايد .

   - دموکراسی  آزادی های  بيان  ،  افکار  و عقايد  را  طبق  قانون پذيرفته بین المللی و اعلامیه جهانی حقوق بشر عملا ضمانت می کند ؛ تا انسان باداشتن  حق  انديشه  ،  آزادی  و عقايدش  صاحب  هستی

خويش گردد . هستی زمانی بدست می آيد که انسان آزادانه  از حقوق انديشه ،  بيان ، عقيده  و امثالهم  در  جامعه  برخوردار  باشد . و  به عبارت ديگر جوهر هستی فکر کردن را به  اثبات می رساند .  يعنی  وقتی که انسان فکر کرد ،  صاحب  هستی  خويش  مي شود  و  حتا ارزش و تداوم خود  را با فکر کردن  به  اثبات  مي رساند . انسان با فکر کردن ، رسالت و ماهيت ارزش آفرينی و خلاقيت و نوزايي  را به خود خلق می کند و بقاي رشده یابندهء انسان را به  مفهوم علمی و شکوهمند و ممتد بدست می دهد .

- در نظام دموکراسی ، نهادهای  دولتی از نهاد  دينی از همديگر جدا بوده و قدسيت دين رعايت گرديده و دين در روابط  خصوصی  مردم نقش خود را به وجه احسن اداء خواهد کرد . و مردم با حق اختيار و آگاهی خود ،  بدون دلال  مذهبی  با  خدای  خود مشغول  راز و نياز خواهند شد و دين هم از سوء استفاده صاحبان قدرت ،  يزيديان زمان و مغرضين سياسی رهايي  سالم خواهد يافت .

 - دموکراسی مشارکت  عادلانه  مردم  را  در قدرت  سياسی  کشورضمانت می کند .  دموکراسی  با  تحقق   جامعه  مدنی  برای  مردم مفهوم پيدا کرده  و  مؤثرترين  وسيله ای  در  مبارزه عليه  هرگونه خودکامگی  ،  انحصارگری  ،  نژادپرستی  ،  زن  ستيزی  ، جمودنگری ،  اخوانیزم  بی خدا  ،  فرهنگ  ستيزی  ،  تروریزم  ،  خرد ستيزی  و ... در جامعه  است .

   - در نظام دموکراتيک ، جامعه  علما آگاه می گردد که انسان برای دين  نيست ؛ بلکه  اين  دين است  که  برای  انسان  و آنهم در خدمت آزادی  انسان  از  اسارت  ،  جهالت  و امثالهم  می باشد . و خداوند  دين را برای رفاه اجتماعی و ترقی انسان  و ... عطا فرموده است . اسلاميست ها ی وهابی ، طالبی ، القاعده  و همفکران شان با جهالت و تفسيرهای غلط خودها از دين ، انسان را قربانی  دين نموده  و می نمايند . در واقع دين خدا را  نقض  کرده  و مردم  را  نيز تحميق می نمايند . دين خدا از  جهل  ورزان    دکانداران  مذهبی  ضربه  پذير گرديده و چنانچه از يزيد گرفته تا ملا عمر ، دين محمدی را با  شيوه های اسامه بن لادن و همفکران شان  بد نام  نموده  و مردم بيگناه هم  قربانی همين گونه سياستها و کنشهای جاهلانه دين فروشان و دلالان دينی در لباس های  موسويت ، عيسويت  و سایر مذاهب و به  ویژه   در پوشش دين محمدي و کلام الهی در جوامع اسلامی شده است .

   -  در نظام مردم سالاری قانون اساسی دموکراتيک ،  حق رهبری حکومت را با  رأی  گيری اکثريت  مردم  کشور تضمين  می کند  و جامعه  را  از  انحصار حاکميت   تک  فردی ،  تک  حزبی  ،  تک ايدولوژيکی ، تک اتنیکی  ، تک طبقاتی ، تک مذهبی ،  تک دینی ، تک خانوادگی وغيره  مستبدين  بطور ابد نجات می دهد .

- در اثرتحقق  و نهادینه سازی  نظام   و  ارزش های  دموکراسی  وملت  واحد  در کشور ما  اند  که  جامعه  افغانستان  به  طور دایم از   سرطان  حبیثهء  پشتونخواهی ،  تاجیک  خواهی ،  هزاره خواهی  ، ازبیک  خواهی ،  عرب  خواهی ،  و ...  خواهی  و  تک روی های زیانبار و بیگانه پرستی نجات خواهد یافت .

 

خدا آن ملتی را سروری  داد       که تقديرش بدست خويش بنوشت

به آن ملت سرو کاری  ندارد       که دهقانش  برای  ديگران  کشت

 

و من الله التوفیق

پايان

 

---

بالا

صفحة دری * بازگشت