" سقوط سلطنت" اثری مبسوط و
ارزشمندیست که با ژرفنگری و سعی بلیغ دانشمند گرامی اقای عبدالحمید محتاط بگونه
رمان تالیف گردیده وجه نیکو و مزایای ان اینست که از
الوده گی کلام ، زبان اغماض ، پرطمطراق ، نامفهوم و نامانوس خالی بوده و مفخر به
حریت اندیشی و روشنگری جامعه شناسانه میباشد.
این اثر نظر به ادله عنوانش تبیین ازشکل
گیری کودتای 26 سرطان سال 1352و تاسیس جمهوریت است که تا الان از جانب هیچ شخصی و
مرجعی با این کلیت و جامعیت حکایه و مطرح نگردیده مولف با دوری از تمتعات سیاسی با
مال اندیشی به تبع سیاسی متکثر شده و تنوعات بیشتری را در این اثر تصریح داشته که
دال به گرایشات ملی و استقلالیت فکری و روشنفکرانه شان است . در کتاب پیرامون دقیق
این عملیات نظامی دها اسرار پوشیده و ناگفته افشاه شده که خیلی ها جالب و تعجب برانگیز
است چون ایشان از زمره پیش کسوتان تحولات سیاسی و نظامی کشور بوده و نقش بارز و
تعین کننده در این زمینه ها داشته لذا اثر مذکور به اتکای مدارک ، تصاویر ، پلان و
نقشه های اصلی و محرم دست اول فی النفسه معتبر و حایز اصالت حقیقی است . همچنان با
دور اندیشی ار غرض ورزی های شخصی کلیه زوایای مختلف حوادث و اتفاقات و شرایط
اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی ان وقت را جسورانه و بی طرفانه توضیح نموده و
نیز با لطایف و ظرافت بی نظیر ادبی توانسته تا یک تصویر کلی و سیمای درخشان از
گدشته های وطن مان را در اذهان تداعی بدارد.
نویسنده برای دنبال کردن دقیق و
مستدلانه سخن حقیقت به توضیح مقطعی گوشه های زندگی شخصی خود پرداخته که در واقع هم
نسخی و پیوند منطقی دارد به بروز یک حادثه که چگونه ازمبدا شکل گیری نموده و از
جانب دیگر با این سبک عالیه نوشتاری و شیوای کلام خواننده را تا اخیر مجذوب و
محفوظ نگهمیدارد. مضاف بران مجموعه کنشهای جمعی نارضایتی گسترده ، مبارزات
دادخواهانه و مشروع مردم ما را در جهت سقوط سلطنت بازتاب داده و به نحوی ریالستیک
خواننده رااز لحاظ القا احساس روحی و فکری در مقام شامخ داوری حق و باطل قرار
میدهد. با خوانش این کتاب جواب بسا از پاسخهای خود را دریافت میداریم که تاکنون
بحیث یک معما در پرده ابهام باقی مانده بود. و نیز پاسخیست به ادیالوگها و قلم
بدستان مزدبگیر و چسپنده نظام سلطنتی که باقرینه سازی ها ماهییت 26 سرطان را وارونه
جلوه داده اند. این اثر با رد شک و شبه ثابت میسازد که کودتای 26 سرطان و
تاسیس جمهوریت بتاسی از نیات پاک و ارزومندی های نیک افسران اگاه و دردمند اردو
قوام پذیرفته . بنا بدون دکته و مداخله اجنبی ها حایز اصالت و خصلت عمیقا ملی و
دموکراتیک بوده و بملاحظه میرسد که در این قیام نظامی افسران تاجک ، پشتون ، هزاره
، ازبک ، نورستانی و غیره از اقصی نقاط افغانستان ، باورمندانه و متحدانه برای
برچیدن بساط سلطنتی تصمیم میگیرند. از اینکه این تحول در ماهای نخستین دچار اعوجاج
میشود و گرایش ارتجاعی می یابد فکتور های مختلف در ان دخیل بوده که مورد بررسی این
اثر قرار داده شده عمدتا رهبر علیل با منشا خاندانی ، نفوذ عناصر ابن الوقت در راس
دستگاه حکومتی ، طرد اشخاص متعهد ار هییت رهبری ، کشمکشهای احساساتی روشنفکران ،
فقدان جبهه متحد ملی ، مداخلات عریان پاکستانیهای کینه توز، برخورد شوینستی و غیر
متعارف رهبران کریملن و تشدید مداخلات ، همه و همه علل بحیث فاکتورها دست بهم داد
تا اینکه کشور به مرز واقعی خطر کشانیده شد. در بعد تحلیل های اجتماعی و طبقاتی با
شفا فیت کامل در سطر- سطرش بحکایه از جفاهای تلخ و بیعدالتیها و حق کشی ها و تعصب
گزنده ان روزگاران برمیخوریم . علاوتا این کتاب حامل یک پیام درشت عبرت اندوز،
روشن به همه است و ان اینکه می اموزاند عمر خودکامگان و زبردستان را هر ترفندی
دراز نمیکند. هرگاه دولتمردان 26 سرطان دچار گمراهی نمیشدند و با اجتناب از عوام
فریبی و دروغ به تعهدات مردمی و خط مشی نخستین خود پابند می بودند هرگز ثورهای 7 و
8 وغیره افات بلاهت های خونین زایش نمی یافت و کشور وارد بحران های مهلک نمیگردید.
هم چنان نویسنده سایه عفریت اسایی
نطام مختنق و مستبد سلطنتی و جو تاریک و سیاه ظلمانی ان دوران را به بهترین وجه به
تنوع و تصویر کشیده تردیدی نیست که روشنفکران کشور ما علیه سلطنت و بیعدالتی در حد
تظاهرات و یا درمحدوده جراید حملاتی عنیفی را تدارک مینمودند و میکوشیدند حصارها
را بشکنند اما هیچگاه شعارهای ( زنده باد این و مرده باد ان ) راه را به جایی
نمیبرد شایان ذکر میدانم که سی سال قبل مولف از لابلای یادشتهای پراگنده خویش در
ویرایش این اثر پرداخته که متناسب به وضعیت خاص فکری واجتماعی قابل تاویل و تفسیر
بوده لذا از خواننده گان گرامی متمنی ایم که نباید موضوعات را ار منظر دیگر وظرفیت
های این عصر وارد جولانگاه تلقی ها وامدار نقد و ایراد های خویش قرار بدهند. زیرا
مطالبات و شرایط عصر امروزی چیزی دیگری است . از اینرو شدنی ها و ناشدنی ها ، خوبی
ها و بدی ها مظروفیست که در ظرف زمانی خودش قابل پیمانه و داوریست . مطالعه و
خوانش این اثر مفید را به عموم پژوهشگران و علاقمندان تاریخ احتراما پیشنهاد
میدارم . شکی نیست که پهلوهای عبرت اندوز حوادث جهت حذر دادن همگان حایز اهمیت
زیاد است تا خبط و بیعدالتی ها و حق کشی ها باردیگر تکرار نگردیده باشد.
در فرجام باید بگویم که اين اثر از جهت سلاست و سهولت عبارت خالی از تکلف و تصنع
بوده که شایسته هرگونه عنایت و استفاده است . جلد اول اثر مذکور بداخل 400 صفحه
با قطع و صحافت زیبا زیور به چاپ رسيده و اکنون دردسترس علاقمندان
قرار داده میشود.