تـــــــــاريـــــــخ افـــغــــانــســتــــان
جلد اول و دوم
تاليف استاد احمدعلی کهزاد
خوانندگان ارجمند سايت آريايی!
اين سايت افتخار دارد که علاوه برنشر مضامين مختلف از نويسندگان و دانشمندان فرهيختهً کشور ، آثار گرانبها و قيمتداری را که محصول تلاشها و کارهای پرثمر ومستمر مؤرخين و ديگر فضلای ارجمند وطن ماست و پيوسته بدسترس اين سايت قرار ميگيرد به شما تشنگان علم و دانش و عاشقان اين مرزوبوم تقديم مينمايد. اين تلاش ها و مساعی خستگی ناپذيرنمايانگر تاريخ با عظمت ما و نياکان پرغرور ما است.
درهمين سلسله اينک به معرفی شخصيت و آثار جاودانی مؤرخ بزرگ و بی بديل افغانستان ،شاد روان استاد احمد علی کهزاد که در حقيقت اولين شخصيتيست که برزوايای تاريخ افغانستان روشنی انداخته و احيا کنندهً نام آريانا بحساب ميرود می پردازيم.
بنياد فرهنگی کهزاد به همت جناب داکتر فريار کهزاد چاپ دوم کتاب " تارِيخ افغانستان " اثر جاويدان استاد احمدعلی کهزاد ، محقق شهير کشور را به دست نشر سپرده است.
اين کتاب درسال 1325 خورشيدی ازطرف انجمن تاريخ در کابل به نشر رسيده و در مطبعهً دولتی آنوقت به چاپ رسيده است. تحقيق و نوشتن آن طوريکه در مقدمه آن ذکر شده است ، مدت پانزده سال را در برگرفته است. محتويات کتاب بصورت عمومی از تاريخ آريانا تشکيل شده است که از ادوار قبل التاريخ تا سقوط سلطهً موريا در جلد اول و ازآغاز سلطنت مستقل يونان و باختری تا ظهور اسلام در جلد دوم جا گرفته و شامل چهارده فصل مفصل ميباشد. آريانا نام باستانی افغانستان است که قبل از اسلام خراسان برای مدت بيشتر از پنجهزارسال در مورد اين خطه آسيا استعمال می شد. اين نام بار اول در سال 1320 طی يک مقاله کوچک توسط استاد احمدعلی کهزاد احيا شد و دوباره برسرزبانها افتاد.
قبل از نشر اين کتاب حتی تعدادی از علما و دانشمندان فکر ميکردند که تاريخ افغانستان جزء تاريخ فارس و هند بوده و از خود کدام تاريخ مستقلی ندارد.
استاد کهزاد تقريبا شصت سال قبل با نشر اين کتاب برای بار اول بصورت علمی تاريخ افغانستان قديم يا آريانای کهن را روشن ساخت و چنان تهدابی گذاشت که تا امروز پابرجا بوده و دانشمندان بعدی به جزء پيمودن اين راه و ادامه آن چاره ديگر نديدند. اهميت اين اثر تحقيقاتی صرف در محتوای آن نيست بلکه تحقيق و تتبع اين اثر کرنولوژی تاريخی آريانا را نيز بنياد گذاری و تصنيف نموده است ، يعنی چيزی که تا آنزمان وجود خارجی نداشت.
دراين اثر تحقياتی ، معلومات زيادی در مورد تاريخ کشورهای هند ، ايران ، عراق و آسيای مرکزی وجود دارد و همچنان از روابط ديپلوماتيک آريانا با چين و امپراطوری روم و يونان باستان در آن سخن رفته است.
تحقيق و تتبع اين اثر بر مواخذ داخلی چون سروده های ويدی ، کتاب اوستا ، مهابراتا ، مسکوکات و شواهد باستان شناسی که ازمناطق مختلف افغانستان پيدا شده و نويسنده درکاوش و حفريات آنها سهم داشته و همچنين بر منابع اروپايی ، يونانی ، چينی و هندی استوار ميباشد. گرچه از چاپ اول اين کتاب مدت شصت سال ميگذرد ولی از آنجائيکه کدام اثر ديگر و جامعتر به نشر نرسيده است ، مقام اين کتاب را جاويدانی ساخته است.
مجموع صفحات هر دو جلد اين اثر در حدود 1200 صفحه ميباشد.
عنوانها و محتويات مختصر فصل ها قرار ذيل است :
جلد اول
1 ـ نظری به دوره های قبل التاريخ
اين فصل مطالعات باستان شناسی دوره کلکولی تيک ( دورهً حجر ) آسيای غربی ، حواشی آريانا ـ حوزهً سند ، بلوچستان ، مرو ، کشفيات در سيستان و رول لاجورد در مراودات آريانا را در بر ميگيرد.
2 ـ آريانا کتلهً باختری هند و اروپايی ، مدنيت ويدی
فصل دوم شامل مطالعاتی د مورد آريايی ها ميباشد که شامل زبان ، آيين و معتقدات ، سرود های ريگويد ، اوستا ، مهاباراتا ، ريشهً نام های آريايی ، حدود آريانا ، مدرسه های ادبی و تاريخی ، معلومات جغرافيايی ، تذکار قبايل آريايی ، حيات اجتماعی و مهاجرت آرياها از آريانا بطرف هند و فارس وغيره ميباشد.
3 ـ مدنيت اوستايی
اقتضآت محيط و نژاد ، ريشی های دانا و ازجمله زرتشتر ، سپنتمان با روايات و بستگان و عصر او ، کتاب اوستا با تقسيمات آن و اهميت آن در تاريخ آريانا ، تشکيل نظان سلطنتی در بخدی ، پاراداتا ( پيشدايان ) ، کاوی ( کيانی ) ، دودمان اسپه و جغرافيای تاريخی سرزمين اوستايی وغيره موضوعات شامل اين فصل ميباشد.
4 ـ سلطه بيگانه
اين فصل تهاجم آريايی های مهاجر آمادی ( ماد ها ) و پارسوا ( فارس ها ) را از آريانا برخاکهای سامی کلده و عيلام نشان داده و همچنان از تسلط هخامنشی های آريايی برخاکهای آريانا بحث ميکند.
5 ـ فصل پنجم
حصهً اول : لشکر کشی های اسکندر از مقدونيه تا هايرکانيه.
محتويات حصهً اول عبارت اط اسکندر مقدونی ، اسکند در آريانا ، اسکندر درهند و بازگشت اسکندر ميباشد. (نويسندهً اين قسمت استاد عثمان صدقی ميباشد)
حصهً دوم : سلطنت موريا
تحت عنوان سلطنت موريا معلوماتی در مورد نفوذ موقتی دولت موريا برآريانا ، شيوع دين بودايی در نيمه جنوب شرقی ، آشوکا ، اعزام مبلغين بودايی کندهارايی و سقوط آخرين عناصر موريا از دره کابل ميباشد.
جلد دوم
فصل ششم : سلطنت يونان و باختری :
اين فصل شامل پادشاهانی از خانواده های ديودوت ، ايوتيدم ، ايو کراتيد و مظاهر حيات اجتماعی ، خانوادگی و تهذيبی آن دوره ميباشد.
فصل هفتم : شامل سه بخش است : پارت ها ، اسکانی ها و پهلواها.
موضوعات اين فصل مثل فصول ديگر از ظهور و طرز زندگی قبايل مختلف چون پارتها ، اسکايی ها و پهلواها با تمام مظاهر زندگانی شان بحث ميکند.
8 ـ کوشانی ها
کوشانی ها فصل درخشانی درتاريخ آريانا ميباشد که بدينترتيب به شهادت متون و مأخذ يونانی و چينی ازعصر اول خاندان کدفيزس يعنی از کوشانی های بزرگ تا عصر دوم خاندان کنيشکا با تمام جزئيات آن مورد بحث قرار گرفته است.
9 ـ صنعت گريکوبوديک
اين فصل هنر گريکوبوديک را که از دو عنصرهنر يونانی و بودايی خلط شده است ، مورد بحث قرار داده و از بوديزم ، هلنيزم و نشو و نمای آن در باختر ، گندهارا و ديگر نواحی آريانا با مطالعات و حفريات باستان شناسی بحث ميکند.
10 ـ کيداری ها يا کوشانی های خورد
فصل دهم بارديگر بردورهً کوشانی ها روشنی می اندازد. اين بار درمورد کوشانی های خورد که بازهم يکی از اعصار صلايی آريانا را نشان ميدهد.
11 ـ فصل يفتلی ها با وجه تسميه آنها آغاز شده و با رابطه آن با کشورهای همسايه و جنگها و عهد و ميثاق ها پيش ميرود و مسايل ديگر سياسی و اجتماعی را احتوا ميکند.
12 ـ تسلط توکيوها ( ترک ها ) بر تخارستان
معنی کلمه ترک و اصليت آنها ، تجزيه امپراطوری توکيوها ، تجاوز ترکان برآريانا و مخصوصا تخارستان ازجمله موضوعات عمده اين فصل است.
13 ـ سلالهً کوشانو يفتلی ، رتبيل شاهان
سلطنت کاپيسا، رتبيل شاهان و ساير امرای محلی هندوکش ، شيرهای باميان ، شار غرجستان ، زندگانی مذهبی ، ظهور اولين مداخلات عرب و مداخلت های چين ، شماری از موضوعات اين فصل ميباشد.
14 ـ رايان کابلی يا برهمن شاهان کابل
موضوعات فصل چهاردهم يا فصل آخر کتاب از رايان کابلی يا کابل شاهان آغاز شده و با نتقال پايتخت ازکاپيسا به کابل و بعد به ويهند ( اتک کنار رود خانه سند ) و اعتقادات و جنگها و نبردها پيش ميرود. کابل شاهان تا آخرين توان خود در مقابل قوای عرب برای مدت دوصد سال مقاومت نمودند تا اينکه در مقابل قوای يعقوب ليث صفاری که هموطن شان بود تسليم شدند ووطن را بدست عربها که بنام اسلام کشورها را استيلا مينمودند ، نسپردند. چناچه عربها حتی با لشکر جيش الطواويس خويش هم نتوانستند کابل شاهان را شکست دهند. بدينترتيب اين فصل و جلد دوم با آخرين پراگراف که از متن کتاب اقتباس ميگردد ، چنين خاتمه می پذيرد : ... بهرحال از مراتب هفت گانهً مقابله شهر کابل و جنگ های دوصد ساله رايان با نيروهای عرب معلوم ميشود که قشون بزرگ و محتشم عربی بعد از طی دو قرن هم پوره کهستانات کشورما را متصرف شده نتوانست و کابل شاهان از هامون سيستان گرفته تا سند در هر نقطه سخت جنگيدند ، گاهی قشون عرب غالب شد و گاهی کابل شاه مظفر برآمد ، گاهی اين باج پرداخت و گاهی آن حيات خود را به درهم سرخ خريد ، چندين دفعه مفاهمه بعمل آمد ، چندين مرتبه عهد و پيمانن بسته شد ، هر شهری چندين مرتبه از دستی به دستی افتاد و تا زمانی سرنوشت محاربات يکطرفه نشد که اولاد نيرومند خود مملکت قوانين و فرمايشات حقه اسلامی را که وفق تام با روحيات آزاده و ديانت خواهانه ايشان داشت ، قبول نکردند و بحيث سرباز مجاهد برای اعتلای کلمته الله وارد ميدان مجاهدت نگرديدند. آنوقت ديگر مقابله سود نداشت. اشعه تابان ديانت مقدس اسلامی دال های مردم اين سرزمين و قله های بلند هندوکش را روشن ساخته بود...
تجديد چاپ اين اثر بزرگ تحقيقاتی توسط بنياد فرهنگی کهزاد به همت جناب داکترفريار کهزاد ، مشعل دار و علم بردار راه پدر بزرگش صورت گرفته است که واقعا قابل قدردانی است.
سايت آريايی خوانش آين اثر بينظير را به تمام خوانندگان و علاقمندان توصيه می نمايد. برای دريافت کتاب مذکور لطفا با مراجع ذيل در تماس شويد :
ملبورن ، آستراليا 97004891 ( 03 )(61 ) آقای جمال پرواک
بن ، جرمنی 1728854201 (49 ) آقای فضل الرحمن فاضل
تورنتو ، کانادا 2453776 (416 ) آقای انجنير نعيم اکبری
لاس انجلس ، کليفورنيا 3492222 (818 ) خانم کريمه ويدا
اورلندو ، فلوريدا 4382909 ( 407 ) آقای کهزاد ، ساعت 7 تا 11 شب
بيوگرافی مختصر
استاد احمدعلی کهزاد فرزند ميرزا محمد علی در 8 ثور 1287 شمسی در شهر کابل ديده به جهان گشود. در طفوليت دروس خانگی را نزد سيد عبدالحميد آغا آغاز نمود و متعاقب آن شامل مکتب خافيا گرديد. دوره های ابتدائيه ، رشديه و اعداديه ً آنزمان را در مکتب های اتحاد ، حبيبيه ، جبل السراج و ليسهً استقلال درس خواند. در ليسهً استقلال برعلاوهً مضامين ديگر درفراگرفتن زبان فرانسوی بسيار ذکی بود و تا ختم ليسهً استقلال اين زبان را بصورت درست و اساسی آموخت. به اثر همين لياقت و مهارتش بود که بعد از فراغت مستقيما بحيث ترجمان زبان فرانسوی در دارالتحرير شاهی آنوقت مقرر گرديد.
کهزاد بعد از دوسال کار در دارالتحرير شاهی بحيث سکرتر سفارت افغانستان عازم ايتاليا شد. وی در دوران اقامتش زبان ايتالوی و اساسات باستان شناسی را فراگرفت که در آينده از آن استفاده قراوان نمود. همچنان اثار بزرگ باستانی ايتاليا تاثير بزرگی بروی نهاد و علاقه اش را به مطالعه و تحقيق در مسايل تاريخ باستانی افزايش داد.
باآغازجنگ عمومی دوم ، و اقامت شاه امان الله درين کشورروابط افغانستان و ايتاليا خراب شد و اعضای سفارت بشمول مرحوم کهزاد خاک ايتاليا را ترک کردند. کهزاد تصميم گرفت تا از طريق خشکه عازم وطن شود و هم علاقه داشت تا کتابهای مورد ضرورت و علاقه اش را از تهران خريداری نمايد. برادر شاه امان الله ، سردار عنايت الله خان در تهران بسر ميبرد و بدين ترتيب بر وی اتهام بستند که رابطه يی بين شاه امان الله و برادرش قايم نموده است و بمجرديکه ازسرحد ايران وارد افغانستان شد ، وی را تحت نظارت به توقيف خانه آنوقت بردند و مدت يکسال را بدون پرسش و بدون هيچ دليلی در زندان آل يحيی سپری نمود.
کهزاد با رهايی از محبس ، از وزارت خارجه منفک گرديد و باقی عمرش را در وزارت های معارف و مطبوعات سپری نمود. باوجوديکه رشته کارش تغيير نمود ، ولی از آنجائيکه ذکاوت ، نبوغ و کار خستگی ناپذير از اوصاف اين مرد بزرگ بود ، هيچ نوع خللی در امور فعاليت های علمی اش واقع نشد و به حسن علاقه به تحقيقات بزرگ جهت نوشتن و روشن نمودن تاريخ افغانستان آغاز نمود که با مطالعات باستان شناسی همراه بود.
احمدعلی کهزاد عضو هيئات باستان شناسی افغانی گرديد و با هيئات های باستان شناسان فرانسوی و ايتالوی درحفريات باستان شناسی اشتراک کرد. مقارن همين زمان استاد کهزاد برعلاوه امور باستان شناسی و موزهً کابل ، عهده دار رياست انجمن تاريخ افغانستان نيز بود. کهزاد بزرگ همچنان عضو انجمن دايره المعارف آريانا بود و بدين ترتيب در نوشتن اين دايره االمعارف بزرگ همکاری زيادی نموده است.
استاد کهزاد عضو يک عده انجمن های علمی بين المللی نيز بود که از آن جمله می توان ازانجمن جغرافيايی واشنگتن ، انجمن شاهی بنگال ، انجمن آسيايی فرانسوی شرق اقصی و انجمن روزنامه نگاران فرانسه ياد آوری نمود. وی با بعضی از موسسات بين المللی چون کميسيون يونسکو افغانستان ، موسسه مطالعات اسلامی روم وغيره همکاری داشت و باری دانشگاه سوربن پاريس وی را بحيث استاد بررسی رساله دوکتورای يکی از کانديد های درجه دوکتورا که راجع به افغانستان تحقيق می کرد ، انتخاب نموده بود. البته اين انتخاب بعد از آن صورت گرفت که مقامات فرانسه مدال شواليه را برايش اعطا نموده بودند.
استاد احمدعلی کهزاد بعد از نيم قرن فعاليت های فرهنگی ، اجتماعی و سياسی به روز پنجشنبه سوم قوس 1362 جهان فانی را وداع کرد و بروز چهارم قوس در جوار زيارت شاه دوشمشيره به خاک سپرده شد.
آثار مهم استاداحمدعلی کهزاد
1 ـ آثار عتيقهً بودايی باميان ، انجمن ادبی کابل ، 1315 کابل
2 ـ بگرام ، انجمن ادبی کابل ، 1317 کابل
3 ـ تاريخ افغانستان ، انجمن تاريخ ، جلد اول سال و دوم سال 1325
4 ـ بالاحصار کابل و پيش آمد های تاريخی ، جلد اول ، 1336 ، جلد دوم ، 1340 کابل
5 ـ لشکرگاه ، انجمن تاريخ ، 1332 ، کابل
6 ـ آريانا ، مديريت عمومی تاريخ ، 1321 ، کابل
7 ـ ادبيات افغانستان در ادوار قديم، وزارت معارف ، 1330 ، کابل
8 ـ مردان پاروپاميرزاد ، مطبعه عمومی ، 1318 ، کابل
9 ـ مسکوکات قديم افغانستان ، انجمن ادبی کابل ، 1317 ، کابل
10 ـ مشکوکات افغانستان عصر اسلامی ، مديريت عمومی تاريخ ، 1319 ، کابل
11 ـ شاهنامه ها و مقايسه ميان بعضی پهلوانان آن و اوستا ، سالنامه کابل ، 1323 ، کابل
12 ـ رايان کابل ، ازآثار چاپ نشده ، 1323 ، کابل
13 ـ کنيشکا ، چاپ اول ، سالنامه کابل 1324 ـ 25 ، دوم 1325 ، سوم ، 1346 ، کابل
14 ـ درزوايای تاريخ معاصر افغانستان ، انجمن تاريخ ، 1331 ، کابل
15 ـ رجال و رويداد های تاريخ ، انجمن تاريخ ، 1331 ، کابل
16 ـ روابط فرهنگی افغانستان و هند ، 1332 ، کابل
17 ـ از سروبی تا اسمار ، انجمن تاريخ ، 1334 ، کابل
18 ـ افغانستان در پرتو تاريخ ، موسسه چاپ کتاب ، 1346 ، کابل
19 ـ فروغ فرهنگ ، سالنامهً انيس ، 1346 ، کابل
20 ـ شپرلو ، موسسه چاپ کتاب ، 1346 ، کابل
21 ـ درفش ملی جمهوريت ، موسسهً نشراتی بيهقی ، 1354 ، کابل
22 ـ افغانستان در شاهنامه يا شاهنامه در خراسان ، شاهنامه درآريانا ، موسسهً نشراتی بيهقی، 1355 ، کابل
23 ـ افغانستان جهار راه تمدن و تهذيب ( چاپ نشده )
24 ـ هنر قديم در افغانستان ، مترجم احمدعلی کهزاد ، مطبعه معارف ، 1346 ، کابل
مقالات شاد روان علامه احمدعلی کهزاد در سايت آزيايی
بالا
صفحة دری * بازگشت